Nowa składka zdrowotna nie dla wszystkich korzystna. Zobacz, kto straci na zmianach

Nowelizacja z 4 kwietnia 2025 r. koryguje kilka ustaw, w tym głównie art. 81 ustawy zdrowotnej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 146 ze zm.). Ma zmniejszyć składkę zdrowotną przedsiębiorców, ale przy okazji odbiera im wszelkie preferencje podatkowe związane z tymi składkami (patrz: tabele). Właśnie dlatego, jak oceniają eksperci, nie każdy odniesie korzyści ze zmian. Dla niektórych biznesów nowe przepisy oznaczają straty.

Kartowicze i ryczałtowcy na minusie

Najgorzej na reformie wyjdzie ok. 90 tys. mikrobiznesów (zwykle czeladniczych, typu: szewc, fryzjer, kosmetyczka) rozliczających się za pomocą karty podatkowej. I to mimo tego, że w 2026 r. nadal ci przedsiębiorcy będą płacić taką samą składkę zdrowotną – 9 proc. z kwoty 75 proc. płacy minimalnej. Składka ta wzrośnie z 314,96 zł do ok. 338 zł, ale jedynie z powodu corocznego wzrostu minimalnego wynagrodzenia (według Ministra Finansów w 2026 r. wyniesie ono 5007 zł). W przyszłym roku osoby rozliczające się w ten sposób zostaną jednak pozbawione uprawnienia do odliczenia od podatku 19 proc. składek zdrowotnych zapłaconych w danym roku podatkowym.

Zdaniem Piotra Juszczyka, głównego doradcy podatkowego InFaktu, wielkimi przegranymi są natomiast przedsiębiorcy opodatkowani ryczałtem ewidencjonowanym. W 2026 r. nie będą już płacić stałych składek zdrowotnych w zależności od osiągniętego przychodu. Przejdą na dualistyczny system: stała składka przy niskich przychodach i urealniona po przekroczeniu przez miesięczne przychody limitu trzykrotności przeciętnego wynagrodzenia, tj. ok. 27 900 zł (patrz: tabele).

Ekspert ocenia, że ryczałtowcy z wyższymi przychodami mogą na tych zmianach wręcz stracić, choć nie będzie to widoczne od razu. Piotr Juszczyk podkreśla, że szczególnie odczują to firmy z branży handlowej, które uzyskują trudne do przewidzenia przychody. Dodatkowym problemem jest według niego to, że przy ryczałcie koszty nie mają wpływu na wysokość składki zdrowotnej.

– Na reformie zyskają ryczałtowcy, którzy osiągną w 2026 r. przychód do ok. 335 tys. zł, gdyż zapłacą oni stałe składki zdrowotne, bez podziału na progi przychodowe – analizuje Piotr Juszczyk. – Jednak im wyższe przychody, tym oszczędności uzyskane na zmianach będą maleć, a najlepiej zarabiające firmy zapłacą wyższe składki zdrowotne niż teraz.

Podatkowiec tłumaczy, że ryczałtowiec z 1 mln zł przychodów w 2026 r. odprowadzi od tego ok. 2278 zł miesięcznej składki zdrowotnej, a więc o 800 zł więcej niż obecnie. Dodać do tego należy, że po zmianach nie będzie mógł odliczać od dochodu 50 proc. składek zdrowotnych zapłaconych w roku kalendarzowym.

– Dlatego należy się liczyć z tym, że za rok część ryczałtowców wybierze inną formę opodatkowania – reasumuje Piotr Juszczyk.

Zgodnie z oceną skutków regulacji na modyfikacjach ma skorzystać ok. 711,1 tys. ryczałtowców, a ok. 131 tys. – straci.

Firmy na skali zadowolone

Korzyści ze zmian odniesie ok. 1,24 mln przedsiębiorców rozliczających się za pomocą skali podatkowej. Od 2026 r. zapłacą oni bowiem standardowo niższą składkę zdrowotną, w wysokości ok. 338 zł, co miesiąc, a nie tylko za kryzysowe miesiące. Dopiero po przekroczeniu limitu miesięcznych dochodów (1,5-krotności mediany, tj. ok. 13 900 zł) przejdą na naliczanie składek od nadwyżki, ale też mniejszych, bo w wysokości 4,9 proc., a nie 9 proc., jak dziś (patrz: tabele).

Przykładowo: biznesmen, który osiągnął w jakimś miesiącu roku składkowego 2025/26 dochód 5 tys. zł, sfinansuje z tej racji 450 zł składki zdrowotnej. W 2026 r. zapłaci 338 zł składki, czyli ponad 112 zł mniej. Jednoosobowa firma rozliczająca się według skali, która w jakimś miesiącu tego roku składkowego uzyskała lub uzyska 15 tys. zł przychodu, ponosi 1350 zł składki zdrowotnej. Jeśli taki sam przychód wypracuje w jakimś miesiącu 2026 r., uiści ok. 338 zł stałej składki zdrowotnej oraz 53,90 zł urealnionej, zyskując 950 zł w skali miesiąca.

– Od 2026 r. rok składkowy firm na skali i liniowców zostanie wyrównany z rokiem kalendarzowym – mówi Andrzej Radzisław, radca prawny w Kancelarii Goźlińska, Petryk i Wspólnicy. – Roczne rozliczenie składki zdrowotnej obejmie tylko jej część urealnioną – tłumaczy.

Liniowcy mniej

Ponad 466,6 tys. osób na PIT liniowym, w tym korzystających z ulgi na start, ma mniej powodów do radości. Teoretycznie zaoszczędzą najmniej zarabiający z nich. Od 2026 r. będą bowiem standardowo pokrywać niższe składki zdrowotne (ok. 338 zł) co miesiąc, a nie jedynie za kryzysowe miesiące. Dopiero gdy ich miesięczny dochód przewyższy limit 1,5-krotności (ok. 13 900 zł), ustalą składki 4,9 proc. od tej nadwyżki.

– Z powodu odebrania liniowcom w 2026 r. możliwości odliczenia składek zdrowotnych od dochodu pogorszy się sytuacja najsłabszych z nich – zauważa Piotr Juszczyk, główny doradca podatkowy InFaktu. – Gdyby w 2026 r. wciąż mieli taką możliwość, to płacona co miesiąc stała składka zdrowotna w wysokości 338 zł powodowałaby też redukcję podatku o 64 zł.

A jak to będzie z innymi? Liniowiec, który w jakimś miesiącu bieżącego roku składkowego wypracuje 5 tys. zł dochodu, odprowadzi składkę zdrowotną 314,96 zł i podatek mniejszy o 60 zł. Jeżeli zarobi tyle samo w jakimś miesiącu 2026 r., składka zdrowotna nominalnie wyniesie tyle samo, ale faktycznie podskoczy do ok. 338 zł, a nie będzie też przysługiwało obniżenie PIT.

Gdy w jakimś miesiącu roku składkowego 2025/26 przedsiębiorca liniowy uzyskał lub uzyska 15 tys. zł dochodu, składka będzie kosztem rzędu 735 zł. Jeśli taki sam wynik wypracuje w jakimś miesiącu 2026 r. – odprowadzi ok. 338 zł składki stałej plus 53,90 zł urealnionej, niejako oszczędzając ponad 340 zł.

– Z drugiej strony, zaliczając obecnie do kosztów uzyskania przychodów składkę zdrowotną, płaci jednak o 140 zł mniej podatku oraz o 36 zł mniej składki zdrowotnej – zaznacza Piotr Juszczyk. – Efekt? Realny zysk na zmianach wyniesie ok. 164 zł, a nie 340 zł – podsumowuje.

Andrzej Radzisław podkreśla, że od 2026 r. sprzedaż środków trwałych ma się stać zupełnie neutralna dla przedsiębiorców opodatkowanych na zasadach ogólnych. W podstawie wymiaru składki zdrowotnej nie uwzględnią zatem ani przychodów z ich sprzedaży, ani kosztów tej transakcji.

Dwie zmory zostały

Od 2026 r. ulegnie też podstawa wymiaru miesięcznej składki zdrowotnej należnej za osoby współpracujące z przedsiębiorcami – z 75 proc. przeciętnego wynagrodzenia (577,07 zł) do 75 proc. minimalnej płacy obowiązującej w pierwszym dniu roku kalendarzowego (ok. 338 zł). Nie zmieni się za to podstawa wymiaru składek zdrowotnych obciążających: wspólnika jednoosobowej spółki z o.o.; wspólnika spółki jawnej, która uzyskała status podatnika CIT; wspólnika spółki komandytowej; komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej oraz akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, polegający na świadczeniu pracy lub usług. Nadal będzie to 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, czyli w br. 8549,18 zł, a w przyszłym – ok. 9300 zł.

Według oceny skutków regulacji do projektu nowelizacji jego drugi cel miał stanowić „uporządkowanie i uproszczenie zasad rozliczania składki zdrowotnej”.

– Prostoty i przejrzystości tu nie widzę, a szkoda – ocenia Andrzej Radzisław. – Projekt raczej brnie dalej w gęstwinę Polskiego Ładu, stając się jego „niechcianą” córką – dodaje.

Mecenas podkreśla, że reforma nie ingeruje zupełnie w dwie największe zmory przedsiębiorców – roczne rozliczenie składki zdrowotnej oraz konieczność składania co miesiąc dokumentów ubezpieczeniowych. ©℗