Czy pracownik korzystający z urlopu wychowawczego może prowadzić działalność nieewidencjowaną?

Nasz pracownik, który ma zamiar skorzystać z urlopu wychowawczego, poinformował nas, że zamierza w tym czasie prowadzić działalność nieewidencjonowaną. Czy konieczna jest nasza zgoda?

Na początku trzeba zwrócić uwagę na charakter działalności nieewidencjonowanej. Zgodnie z art. 5 ust. 1 prawa przedsiębiorców nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Taka działalność nie stanowi więc podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.

Natomiast jeżeli przychód należny z tej działalności przekroczył w danym miesiącu ten limit, działalność ta staje się działalnością gospodarczą, począwszy od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu. W tym ostatnim przypadku osoba wykonująca działalność gospodarczą składa wniosek o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w terminie siedmiu dni od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu. Niezarejestrowanie działalności nie zmienia tego, że działalność gospodarcza jest już w świetle prawa prowadzona, a składki naliczane.

Praca dozwolona

Aby ocenić, jak taka aktywność wpływa na prawo do urlopu wypoczynkowego, wymaga to jej oceny przez pryzmat przepisów kodeksu pracy (dalej: k.p.). Zgodnie z art. 186 k.p. pracownik zatrudniony co najmniej sześć miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia. Wymiar urlopu wychowawczego wynosi do 36 miesięcy. Urlop jest udzielany na okres nie dłuższy niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy szósty rok życia. Z innych przepisów zgrupowanych w ramach art. 186 wynika z kolei, że każdemu z rodziców lub opiekunów dziecka przysługuje wyłączne prawo do jednego miesiąca urlopu wychowawczego ze wspólnego wymiaru łącznego. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców lub opiekunów dziecka. Z urlopu wychowawczego mogą jednocześnie korzystać oboje rodzice lub opiekunowie dziecka.

W opisywanej sytuacji kluczowe znaczenie ma art. 1862 k.p. Wynika z niego, że:

• w czasie urlopu wychowawczego pracownik ma prawo podjąć pracę zarobkową u dotychczasowego lub innego pracodawcy albo inną działalność, a także naukę lub szkolenie, jeżeli nie wyłącza to możliwości sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem;
• w razie ustalenia, że pracownik trwale zaprzestał sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, pracodawca wzywa pracownika do stawienia się do pracy w terminie przez siebie wskazanym, nie później jednak niż w ciągu 30 dni od dnia powzięcia takiej wiadomości i nie wcześniej niż po upływie 3 dni od dnia wezwania.

Przepis ten dopuszcza więc na zasadzie wyjątku różnego rodzaju aktywności zawodowe pracownika, w tym szeroko pojętą inną działalność. W komentarzu do art. 1862 k.p. autorzy [A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023] wskazują, że „komentowany przepis sugeruje, że jego przedmiotem jest podjęcie aktywności zarobkowej lub związanej z podnoszeniem kwalifikacji. Jednak pojęcie podjęcia innej działalności oznacza zarówno działalność zarobkową, jak i inną, np. społeczną lub polityczną. Takie odczytanie przepisu jest jak najbardziej uzasadnione. Urlop wychowawczy jest ustawową ingerencją w zakres swobody umów, zezwalającą pracownikowi na jednostronne zawieszenie obowiązku świadczenia pracy. Tym samym przepis należy wykładać ściśle. Dlatego jakakolwiek działalność, w tym niezarobkowa, która jest sprzeczna z celem urlopu, powinna – i tak się dzięki komentowanemu przepisowi dzieje – pozbawiać pracownika prawa do urlopu”.

Można zatem przyjąć, że działalność nieewidencjonowana może być wykonywana przez pracownika pozostającego na urlopie wychowawczym. Działalność ta w przeciwieństwie do zwykłej działalności gospodarczej jest bowiem nakierowana na niewielką aktywność. Zwykła działalność zakłada już zaangażowanie przedsiębiorcy w jej prowadzenie, zatem nie można uznać, że można ją połączyć z korzystaniem z urlopu wychowawczego, który z zasady jest przeznaczony na opiekę nad dzieckiem.

Przepisy k.p. nie regulują tego, czy pracodawca powinien wyrazić zgodę na łączenie urlopu z działalnością nieewidencjonowaną. W konsekwencji należy uznać, że możliwość prowadzenia takiej działalności nie jest zależna od zgody pracodawcy. Podstawowym warunkiem jest to, aby aktywność pracownika umożliwiała sprawowanie przez pracownika opieki nad dzieckiem.

Podsumowanie

W opisywanej sytuacji możliwe jest połączenie urlopu wychowawczego z prowadzeniem działalności nieewidencjonowanej. Zgoda pracodawcy nie ma tutaj znaczenia. Pracownik może prowadzić tę działalność, o ile da się to pogodzić ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem, co jest ideą tego urlopu. ©℗