Minione wakacje obfitowały w gorące dni. I choć wysokie temperatury cieszą urlopowiczów, to już niekoniecznie pracowników. Gdy temperatury znacznie wzrastają, obowiązki pracodawców dotyczące zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy stają się szczególnie istotne. Firmy muszą podjąć odpowiednie środki, aby chronić zdrowie pracowników przed skutkami wysokich temperatur. Za niewywiązanie się z tych obowiązków już dziś pracodawcom grożą wysokie kary, tymczasem rząd pracuje nad kolejnymi zmianami, które nałożą na nich dodatkowe wymogi (patrz: ramka 1).

Temperatura pod kontrolą

Na pracodawcach spoczywa wiele obowiązków w zakresie zagwarantowania pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Obowiązki te wynikają nie tylko z kodeksu pracy, lecz także z rozporządzeń (patrz: ramka 2). Zdarza się niejednokrotnie, że o wielu z nich pracodawcy nie mają wiedzy albo opacznie je interpretują, co może się skończyć karą nałożoną przez inspektora pracy podczas kontroli firmy. W skrajnych przypadkach taka niewiedza może skutkować niebezpiecznym zdarzeniem, którego uczestnikiem jest pracownik. Warto więc zweryfikować obowiązki pracodawcy związane z bhp, by uniknąć niebezpieczeństwa i zapewnić jak najlepsze warunki pracy swoim pracownikom.

Należy pamiętać, że w przepisach został ustalony dolny limit temperatur, które powinny panować w miejscu pracy. Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.) określa, że w pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy. Powinna być dostosowana do metod pracy i wysiłku fizycznego i nie niższa niż 14 st. C, chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają – np. gdy jest to praca w chłodni. Z kolei w pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie powinna być niższa niż 18 st. C. Górną normę ustalono jedynie przy pracy młodocianych – wówczas temperatura nie może przekroczyć 30 st. C, a wilgotność powietrza 65 proc.

Pracodawca zapłaci

Orzecznictwo sądów pracy jasno wskazuje na poważne konsekwencje, jakie mogą wyniknąć z nieprzestrzegania przepisów bhp w czasie upałów. Przykładem może być wyrok Sądu Rejonowego w Gdańsku z 2019 r. (sygn. akt IV P 287/19), dotyczący pracodawcy, który nie zapewnił pracownikom odpowiednich napojów ani możliwości odpoczynku w czasie ekstremalnych upałów. Sąd uznał, że takie postępowanie stanowiło rażące naruszenie przepisów bhp i narażało zdrowie pracowników na poważne niebezpieczeństwo, co mogło skutkować odpowiedzialnością pracodawcy za potencjalne szkody zdrowotne pracowników.

Inny przykład dotyczy wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z 2021 r. (VII Pa 41/21), w którym pracodawca został uznany za winnego niewywiązania się z obowiązku dostosowania godzin pracy do panujących warunków atmosferycznych. Sąd podkreślił, że brak reakcji ze strony pracodawcy na prognozy pogody i niepodjęcie odpowiednich działań było sprzeczne z przepisami kodeksu pracy i mogło prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych pracowników.

Dotkliwe mogą być również sankcje nakładane przez Państwową Inspekcję Pracy (PIP), która regularnie monitoruje warunki pracy, szczególnie w okresie upałów. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości PIP może nałożyć na pracodawcę karę grzywny, która w zależności od stopnia naruszenia może wynosić od 1 tys. do 30 tys. zł. W ostatnich latach PIP nałożyła kary na kilka firm, które nie wywiązały się z obowiązków względem pracowników w czasie upałów. Na przykład w 2022 r. ukarała pracodawcę z branży budowlanej grzywną w wysokości 10 tys. zł (decyzja PIP nr 1245/2022) za brak dostarczenia pracownikom napojów oraz nieorganizowanie przerw w pracy w cieniu mimo wysokich temperatur dochodzących do 35 st. C. W innym przypadku zakład produkcyjny został ukarany grzywną w wysokości 15 tys. zł (decyzja PIP nr 2117/2022) za brak odpowiedniej wentylacji w hali produkcyjnej, co prowadziło do niebezpiecznie wysokich temperatur.

Wysokie temperatury stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia pracowników, dlatego obowiązkiem pracodawcy jest podjęcie odpowiednich środków zaradczych. Przepisy kodeksu pracy oraz orzecznictwo sądów jednoznacznie wskazują na konieczność dostosowania warunków pracy do panujących upałów. Państwowa Inspekcja Pracy odgrywa kluczową rolę w monitorowaniu przestrzegania tych przepisów i w nakładaniu kar na pracodawców, którzy zaniedbują swoje obowiązki. Warto pamiętać, że dbanie o zdrowie pracowników jest obowiązkiem nie tylko prawnym, lecz także moralnym i może zapobiec poważnym konsekwencjom zdrowotnym oraz prawnym. ©℗

Najnowsze propozycje dotyczące pracy w wysokich temperaturach

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad dodatkowymi obowiązkami dla pracodawców w czasie ekstremalnych warunków pogodowych. Propozycje zmian mają objąć m.in.:

obowiązek skrócenia czasu pracy – gdy temperatura przekroczy 35 st. C, pracodawcy będą zobowiązani do skrócenia czasu pracy do maksymalnie 6 godz. dziennie bez obniżania wynagrodzenia;

dodatkowe przerwy – wprowadzenie obowiązkowych, płatnych przerw co godzinę, które mają trwać minimum 10 min, gdy temperatura przekroczy 30 st. C;

możliwość pracy zdalnej – w przypadku pracowników, których obowiązki mogą być wykonywane zdalnie, pracodawcy będą zobowiązani do umożliwienia pracy z domu w czasie ekstremalnych upałów. ©℗

Co pracodawca powinien zapewnić pracownikowi w czasie upałów?

Pracodawcy w czasie upałów powinni zadbać o swoich pracowników w zakresie:

1. odpowiednich napojów chłodzących – z obowiązujących przepisów wynika, że pracodawca musi dostarczyć je pracownikom zatrudnionym:

a. na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28 st. C,

b. przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10 st. C lub powyżej 25 st. C,

c. w warunkach gorącego mikroklimatu z wartością wskaźnika obciążenia termicznego powyżej 25 st. C,

d. przy pracach związanych z dużym wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal u mężczyzn i 1000 kcal u kobiet;

2. zorganizowania przerw – pracodawcy mogą organizować dodatkowe przerwy w pracy, które pozwolą pracownikom odpocząć w chłodniejszych warunkach;

3. dostosowania godzin pracy – w miarę możliwości pracodawca powinien rozważyć skrócenie czasu pracy lub przesunięcie go na wcześniejsze lub późniejsze godziny, gdy temperatura jest niższa;

4. zapewnienia odpowiedniej wentylacji – w pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona odpowiednia wentylacja, która pozwoli na utrzymanie temperatury na poziomie niezagrażającym zdrowiu pracowników;

5. środków ochrony osobistej – w przypadku pracowników pracujących na otwartej przestrzeni pracodawca powinien zweryfikować, czy pracownicy mają środki ochrony osobistej, takie jak odpowiednia odzież ochronna lub nakrycia głowy. ©℗