Czterodniowy tydzień pracy ma poprawić równowagę w codzienności Polaków. A jakie są potencjalne ryzyka?

W Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej trwają intensywne prace przygotowawcze związane z możliwością wprowadzenia rozwiązań umożliwiających skrócenie czasu pracy. Bez wątpienia Polacy są jednym z najbardziej zapracowanych narodów w Europie, podczas gdy coraz więcej europejskich krajów decyduje się na wprowadzenie lub testowanie różnych form skrócenia tygodnia pracy przy zachowaniu niezmiennego poziomu wynagrodzeń.

Polska również rozważa dołączenie do grona krajów, które uelastyczniły czas pracy. Takie rozwiązanie ma stanowić remedium na przepracowanie i coraz większy problem wypalenia zawodowego oraz zapewniać równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Długo wyczekiwane przez pracowników zmiany są także zapowiedzią sporych wyzwań dla pracodawców. Jakie ryzyka w praktyce mogą powstać po stronie podmiotów zatrudniających?

Skrócenie tygodniowego wymiaru czasu pracy – możliwe warianty

Postulowane zmiany skupiają się wokół nowelizacji art. 129 kp i obniżenia wynikającego z tego przepisu tygodniowego wymiaru czasu pracy z 40 do 35 godzin. Nie jest jeszcze pewne, czy pracownicy mieliby otrzymać prawo wyboru pomiędzy pracą 5 dni w tygodniu po 7 godzin, a pracą przez 4 dni w zwiększonym wymiarze godzinowym. W obu wariantach wynagrodzenie zasadnicze miałoby pozostać na niezmienionym poziomie.

Skrócenie tygodnia pracy na bazie obecnie obowiązujących przepisów

Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na zastosowanie czterodniowego tygodnia pracy, poprzez odpowiednio dobrany system czasu pracy.
Pracodawca nie musi oczywiście czekać na wejście w życie nowych przepisów – może samodzielnie w przepisach wewnętrznych ustalić normy czasu pracy korzystniejsze niż kodeksowe i skrócić tydzień pracy do 4 dni bez zmiany wysokości wynagrodzenia za pracę oraz wydłużania czasu pracy w poszczególnych dniach. Takie rozwiązanie, jako korzystniejsze dla pracowników od regulacji kodeksowych, będzie już dziś w pełni dopuszczalne.
Pracodawca już dziś ma także możliwość skrócenia tygodnia pracy do 4 dni z jednoczesnym wydłużeniem godzin pracy w innych dniach. Można to uczynić np. poprzez skorzystanie z systemu skróconego tygodnia pracy lub systemu pracy „weekendowej”, w których dopuszczalne jest wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w tygodniu, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy – nie więcej jednak niż do 12 godzin.
Podobne możliwości daje także równoważny system czasu pracy – odpowiednio planując w tym systemie grafik czasu pracy pracodawca może zapewnić pracownikowi dni harmonogramowo wolne od pracy, zwiększając ilość godzin pracy w innych dniach.
Nie zapominajmy także, że sam pracownik może wyjść z inicjatywą takiego ustalenia swojego rozkładu czasu pracy, by zapewnić sobie dodatkowy dzień wolny, składając wniosek o indywidualny rozkład czasu pracy (warunkiem jest tu jednak, aby na dzień wystąpienia z tym wnioskiem pracownik był już objęty systemem czasu pracy, w którym możliwe jest wydłużenie godzin pracy w poszczególnych dniach pracy).

Zalety krótszego tygodnia pracy

Taka forma ukształtowania wymiaru czasu pracy z pewnością może pozytywnie wpłynąć na nastroje i dobrostan psychiczny pracowników, którzy będą zmotywowani do szybszej oraz bardziej efektywnej realizacji zadań. Ma to szczególne znaczenie dla wchodzącego na rynek pracy pokolenia „Z”, które na pierwszym miejscu stawia swoje potrzeby i rozwijanie pasji, i dla którego szczególnie istotne jest zachowanie równowagi pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym. Dodatkowy czas wolny pozwoli zatrudnionym wypocząć pomiędzy kolejnymi tygodniami świadczenia pracy oraz urealnić zasadę work-life balance. Zwiększenie efektywności i zadowolenia z pracy przyczyni się z pewnością do zmniejszenia rotacji na stanowiskach pracy, co da mierzalne korzyści dla pracodawców nie tylko w obszarze wykonywanych zadań, ale również w obszarze rekrutacji.

Zagrożenia związane z wprowadzeniem czterodniowego tygodnia pracy

Skrócenie tygodniowego wymiaru czasu pracy, przy jednoczesnym braku zmiany poziomu wynagrodzeń, nie będzie równoznaczne ze zmniejszeniem ilości pracy oraz zadań do wykonania. O ile takie rozwiązanie z pewnością może poprawić jakość życia pracowników, warto mieć na uwadze, że istnieje ryzyko wystąpienia zwiększonej presji na pracowników, gdyż czas na realizację ich obowiązków będzie co do zasady krótszy. Nie każdy pracownik odnajdzie się w takiej sytuacji. Możliwym rozwiązaniem byłoby zastosowanie modelu belgijskiego, w którym pracownik może zdecydować, czy chce pracować cztery czy pięć dni w tygodniu.
Co istotne, organizacje decydujące się zastosować czterodniowy tydzień pracy będą musiały zastosować odpowiednie strategie wdrożeniowe uwzględniające nie tylko procesy pracy, ale także strukturę wiekową swoich pracowników. Koniecznym może się okazać zwiększenie zatrudnienia, co może być utrudnione przez obecnie już występujące problemy z pozyskaniem wykwalifikowanych pracowników. Ponadto, model ten może nie sprawdzić się w każdej branży. Rynek, na jakim świadczone są usługi lub grupy odbiorców, będą zatem determinować fakt, czy dana firma może zastosować takie rozwiązanie bez uszczerbku dla swoich procesów pracy oraz finansów.

Konieczność rzetelnej analizy sytuacji społeczno-gospodarczej

Wizja omawianej zmiany jest szczególnie atrakcyjna dla pracowników, którzy mogliby zyskać dodatkowy dzień wolny od pracy. Jej wprowadzenie powinien jednakże poprzedzić szczery i pełen otwartego umysłu dialog z przedsiębiorcami i ich przedstawicielami. Zamysł jest słuszny – naturalnym jest, iż każdy chciałby pracować mniej, natomiast należy uwzględnić szeroko pojęty interes pracodawców, dla których nowelizacja przepisów w ich zakładanym kształcie pociągnęłaby za sobą ogromne konsekwencje. W szczególności trzeba wziąć pod uwagę koszty, które poniosą przedsiębiorcy, a także logistykę procesów pracy w różnych gałęziach gospodarki.

Podsumowanie

Póki co, wokół tematu czterodniowego tygodnia pracy narasta wiele pytań i wątpliwości, na które chociażby szczątkowe odpowiedzi będzie można wskazać, dopiero gdy zostanie opublikowany rządowy projekt zmiany Kodeksu pracy. Co prawda, ryzyk jest wiele, aczkolwiek zwiększająca się świadomość, podążanie za standardami europejskimi oraz chęć lepszego równoważenia pracy i życia rodzinnego, sprawiają, że wydaje się to być, w bliższej lub dalszej przyszłości, rozwiązaniem nieuniknionym. Doświadczenia naszych sąsiadów pokazały, że przy wykazaniu się dobrą wolą wszystkich stron zaangażowanych w ten proces, a także przy dobrze skonstruowanych przepisach prawa, będzie możliwe znalezienie zdrowego kompromisu dotyczącego tej materii.