Są bardzo często pierwsi na miejscu wypadku, a ich zadania niewiele różnią się od zawodowych strażaków. Mowa oczywiście o członkach Ochotniczych Straży Pożarnych, którzy stanowią podstawę ochrony cywilnej, zapobiegania ogniowi i skutkom katastrof w większości rejonów Polski. Czy za służbę w OSP dostaje się pieniądze? Ile zarabiają strażacy ochotnicy?
Gęstość zaludnienia w Polsce 2022 według danych GUS wynosiła 121 osób/km2 . Struktura tejże gęstości opiera się jednak na dużych miastach oraz terenach rolniczych, często o niewielkiej liczbie ludności. Utrzymywanie stałej ochrony ogniowej byłoby więc zbyt drogie. Wówczas lepszym rozwiązaniem jest tworzenie Ochotniczych Straży Pożarnych. Najstarszą tego typu jednostką w Polsce jest OSP w Śremie założona 12 lipca 1801 r. w ówczesnym zaborze pruskim z rozkazu cesarza Fryderyka Wilhelma III. Po odzyskaniu przez kraj niepodległości, we wrześniu 1921 r. związki strażackie połączyły się w Główny Związek Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej. W 1949 roku organizacja została zlikwidowana przez komunistów, jednakże już w 1956 roku przywrócono OSP, które są najliczniej reprezentowaną organizacją pozarządową w Polsce.
Ile jest OSP w Polsce?
Według stanu umieszczonego na stronie Rady Ministrów Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego włączonych jest 4738 jednostek OSP. Ponadto w Polsce funkcjonuje również ponad 11 000 jednostek spoza systemu. Łącznie przy OSP działa prawie 700 000 osób, spośród których 228 394 strażaków może brać bezpośrednio udział w akcjach ratowniczo-gaśniczych.
OSP to jednak nie tylko działalność ratownicza, ale także kultura i sport. W stowarzyszeniach działa blisko 800 orkiestr, z około 20 000 muzyków. Dodatkowo istniej ponad 300 zespołów artystycznych i 600 drużyn sportowych. Historię lokalną opisuje ponad 1000 izb tradycji. Przy ochotniczych strażach pożarnych powoływane są również Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze (MDP), które stanowią w przyszłe kadrowe zaplecze każdej jednostki.
Ochotnicze Straże Pożarne – status prawny
Ochotnicze straże pożarne (OSP) to jednostki ochrony przeciwpożarowej będące jednocześnie stowarzyszeniami w rozumieniu ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2020 r. poz. 2261). Jednostki OSP są umundurowanymi, wyposażonymi w specjalistyczny sprzęt, przeznaczonymi do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami, w tym prowadzącymi działania w zakresie ratownictwa specjalistycznego, jednostkami ochrony przeciwpożarowej.
Jednostki OSP ściśle współdziałają z jednostkami organizacyjnymi Państwowej Straży Pożarnej (PSP) oraz innymi podmiotami i instytucjami w celu zapewnienia bezpieczeństwa obywateli na terenie swego działania (miasta i gminy) lub wspomagają sąsiednie obszary w ramach poczynionych uzgodnień lub umów. Komendant powiatowy (miejski) PSP prowadzi ewidencję sił i środków OSP, którymi może dysponować do działań ratowniczych we współpracy z właściwym wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) oraz starostą.
Zadania realizowane przez OSP
Zadania i organizację OSP określa ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. z 2021 r., poz. 2490). W świetle art. 3 ww. ustawy, do zadań realizowanych przez jednostki OSP należy podejmowanie działań w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przez:
1) prowadzenie działań ratowniczych, udział w działaniach ratowniczych oraz akcjach ratowniczych,
a także udział w działaniach prowadzonych przez inne służby, inspekcje i straże;
2) udział w działaniach ratowniczych i akcjach ratowniczych poza granicami kraju na podstawie umów międzynarodowych;
3) udział w alarmowaniu i ostrzeganiu ludności o zagrożeniach;
4) udział w ochronie ludności;
5) wykonywanie kwalifikowanej pierwszej pomocy;
6) organizowanie ćwiczeń oraz udział w szkoleniach, ćwiczeniach i zawodach sportowo-pożarniczych organizowanych przez Państwową Straż Pożarną, gminę lub inne uprawnione podmioty;
7) zabezpieczanie obszaru chronionego właściwej jednostki ratowniczo-gaśniczej Państwowej Straży Pożarnej, określonego w powiatowym (miejskim) planie ratowniczym;
8) propagowanie zasad i dobrych praktyk w zakresie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów;
9) organizowanie przedsięwzięć służących krzewieniu sportu i kultury fizycznej;
10) organizowanie przedsięwzięć oświatowo-kulturalnych propagujących wiedzę i umiejętności
w zakresie ochrony przeciwpożarowej;
11) upowszechnianie i wspieranie współdziałania między lokalnymi partnerami społecznymi
i gospodarczymi z zakresu ochrony przeciwpożarowej;
12) propagowanie zasad udzielania pierwszej pomocy;
13) wspieranie gminy w realizacji pomocy na rzecz społeczności lokalnej;
14) integrowanie społeczności lokalnej;
15) udział we współpracy międzynarodowej gminy.
Włączenie jednostki OSP do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (KSRG) uwarunkowane jest osiągnięciem przez nią wymaganych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej standardów wyposażenia i wyszkolenia, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 15 września 2014 r. w sprawie zakresu, szczegółowych warunków i trybu włączania jednostek ochrony przeciwpożarowej do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego (Dz.U. z 2014 r., poz. 1317), co pozwala na realizację samodzielnych działań ratowniczych.
Służba w OSP – kto może zostać strażakiem ochotnikiem?
Jakie wymagania trzeba spełnić aby zostać strażakiem-ochotnikiem? Ważny jest wiek – musi on mieścić się w widełkach 18-65 lat, dodatkowo potrzebne są: polskie obywatelstwo, niekaralność, dobry stan zdrowia, Niezbędne jest też odpowiednie przygotowanie fizyczne ponieważ podczas akcji jesteśmy poddawani dużym obciążeniom.
Ochotnicza Straż Pożarna – pieniądze. Zarobki w OSP
Strażak OSP otrzymuje ekwiwalent pieniężny za uczestnictwo w działaniu ratowniczym, akcji ratowniczej, szkoleniu lub ćwiczeniu. Wysokość tego ekwiwalentu ustala, nie rzadziej niż raz na 2 lata, właściwa rada gminy w drodze uchwały. Ekwiwalent nalicza się za każdą rozpoczętą godzinę liczoną od zgłoszenia wyjazdu z jednostki ochotniczej straży pożarnej, bez względu na liczbę wyjazdów w ciągu jednej godziny. W przypadku kandydata na strażaka ratownika OSP, ekwiwalent przysługuje za każdą rozpoczętą godzinę szkolenia.
Wysokość ekwiwalentu pieniężnego nie może przekraczać 1/175 przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, ogłoszonego przez Prezesa GUS, przed dniem ustalenia ekwiwalentu pieniężnego. Dla trzeciego kwartału 2023 wynagrodzenie przeciętne wynosiło 7194,95 zł brutto. Oznacza to, że strażacy nie mogą zarabiać więcej niż 41.11 zł za godzinę rozpoczętej akcji ratowniczej lub szkolenia. To maksymalna kwota, którą może ustalić gmina. Na drugim biegunie jest minimalna stawka godzinowa, która od 1 stycznia 2024 wynosi 27,70 zł. Oznacza to, że strażak OSP, zależnie od gminy, zarabia za godzinę służby lub szkolenia między 27,70 a 41.11 zł.