Sytuacja kryzysowa spowodowana wojną w Ukrainie wywołuje potrzebę szybkich rozwiązań w niemal każdym sektorze. Jednym z nich jest rynek pracy, na którym wprowadzono już wiele udogodnień formalno-prawnych ułatwiających zatrudnianie obywateli Ukrainy. Jednym z wyzwań, które wciąż nastręcza trudności pracodawcom, jest forma wypłaty wynagrodzenia osobie, która nie ma rachunku płatniczego w polskim banku.

Michal Włodarczyk, EY Polska, Kancelaria EY Law, manager, adwokat

Malwina Burzec, EY Polska, Kancelaria EY Law, senior

Katarzyna Gurak, EY Polska, Kancelaria EY Law, assistant



Zgodnie bowiem z art. 86 par. 3 kodeksu pracy wypłata wynagrodzenia jest dokonywana na wskazany przez pracownika rachunek płatniczy, chyba że złożył on w postaci papierowej lub elektronicznej wniosek o wypłatę do rąk własnych. Przelew stał się domyślnym sposobem wynagrodzenia w wyniku nowelizacji k.p. z 2019 r. Nowelizacja ta stanowiła odejście od uprzednio obowiązującej zasady, zgodnie z którą wypłaty wynagrodzenia należało dokonać do rąk pracownika, chyba że wyraził on uprzednio pisemną zgodę na przelew bankowy.

Do rąk własnych

Gotówkowa forma wypłaty wynagrodzenia jest obecnie rzadko stosowana. Forma przelewu bankowego jest ułatwieniem dla obu stron – pracodawcy i pracownika. Niechęć firm do wypłat gotówkowych może też wynikać z tego, że wymagają one podejmowania przez nie dodatkowych działań. W świetle kryzysu uchodźczego powrót do tej niegdyś powszechnie stosowanej metody może jednak stanowić racjonalne rozwiązanie w przypadku obywateli Ukrainy niemających rachunku bankowego w polskim banku. Pracodawca nie może bowiem w żaden sposób zmusić pracownika do posiadania rachunku bankowego i jest zobowiązany na jego wniosek wypłacać wynagrodzenie w gotówce. Jest to uprawnienie pracownika, z którego może skorzystać niezależnie od woli pracodawcy.
Należy pamiętać, że art. 86 k.p. wprowadza bezwzględny wymóg uzyskania zgody pracownika (w postaci papierowej lub elektronicznej) na wypłatę wynagrodzenia w gotówce. Pracodawcy muszą zatem pamiętać o tym dodatkowym obowiązku, zanim podejmą się takiej gotówkowej wypłaty.

Na rachunek za granicą

Kolejnym sposobem wypłaty wynagrodzenia obywatelowi Ukrainy jest przelew na jego rachunek bankowy w banku ukraińskim. Należy jednak pamiętać, że działalność instytucji bankowych na terytorium Ukrainy, choć nie została wstrzymana (co zapewnia możliwość wypłat z bankomatów oraz płatności kartą w Polsce), jest dość niepewna, a co najważniejsze – ograniczona. Ograniczenia te dotyczą szeroko pojętych rozliczeń międzynarodowych, co może rzutować na dokonywanie płatności oraz wypłat z kont prowadzonych przez ukraińskie banki.
Praca zdalna uchodźcy z Ukrainy wciąż pod znakiem zapytania
Praca zdalna uchodźcy z Ukrainy wciąż pod znakiem zapytania

Zobacz również
Niezależnie od zwolnienia przelewów bankowych pomiędzy Polską a Ukrainą z wszelkich opłat należy podkreślić, iż taki przelew można zrealizować jedynie z Polski do Ukrainy, zablokowana jest natomiast możliwość dokonania przelewu odwrotnego. Należy też wskazać na wysokie koszty takich operacji, które wiążą się z podwójnym przewalutowaniem.
W świetle powyższego wypłata wynagrodzenia na ukraiński rachunek bankowy pracownika nie jest rekomendowana. Istnieje bowiem ryzyko, że zostałby on w pewnym momencie pozbawiony możliwości korzystania z tych pieniędzy. Do tego, gdyby podjął decyzję o pozostaniu w Polsce, na skutek blokady przelewów z Ukrainy do naszego kraju niemożliwe będzie przelanie pieniędzy z konta ukraińskiego na rachunek bankowy w Polsce.
Część pracowników pochodzących z Ukrainy ma zagraniczne rachunki bankowe w krajach innych niż Ukraina (i Polska). Czy polski pracodawca może przelać wynagrodzenie na rachunek bankowy np. w Niemczech? Takie rozwiązanie – choć oczywiście możliwe, bo przepisy k.p. nie przewidują tu żadnych ograniczeń – również nie wydaje się doskonałe. Wiąże się bowiem z dodatkowymi kosztami przelewu zagranicznego – zarówno opłatami za taki przelew narzuconymi przez bank, jak i kosztami administracyjnymi w działach kadr i w księgowości na skutek konieczności procedury wypłaty odrębnej od przelewów na konta polskie. Tu powstaje kolejne pytanie: kto powinien te koszty pokryć? Istnieje ryzyko, iż pracodawcy próbowaliby potrącać je z wynagrodzeń ukraińskich pracowników.

Potrącenie kosztów przelewu

A co, jeśli pracodawca uzależni zgodę na wypłatę wynagrodzenia na zagraniczny rachunek pracownika od potrącenia kosztów przelewu z jego wynagrodzenia? Kodeks pracy wskazuje, iż należności inne niż potrącenia obowiązkowe (czyli dotyczące sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych, zaliczek, kar pieniężnych) mogą być wykonywane wyłącznie za pisemną zgodą pracownika (art. 91 par. 1 k.p.).
Brak zachowania formy pisemnej oznacza, że zgoda pracownika na potrącenie jest nieważna i może domagać się on wypłaty potrąconych kwot wraz z odsetkami z tytułu zaległości (wyrok Sądu Najwyższego z 1 października 1998 r., sygn. akt I PKN 366/98). Co więcej, w orzecznictwie podkreśla się, że zgoda pracownika nie może być blankietowa w stosunku do zobowiązań mogących wystąpić potencjalnie w przyszłości. Wymogiem jest, aby dotyczyła wierzytelności już istniejącej, tak aby pracownik dokładnie mógł określić samą wierzytelność i jej wysokość (uchwała SN z 4 października 1994 r., sygn. akt I PZP 41/94 ). Nie jest zatem możliwe potrącenie jakichkolwiek opłat na poczet wyższych kosztów przelewu zagranicznego bez wyraźnej zgody samego pracownika.

Udogodnienia dla uchodźców w polskich bankach

Obecnie znaczna część banków w Polsce wprowadziła udogodnienia dla obywateli Ukrainy przy otwieraniu rachunków. Oferują nie tylko uproszczoną procedurę, lecz także zwolnienie z wszelkich opłat z tego tytułu. Wydaje się zatem, iż najlepszym rozwiązaniem jest zachęcanie pracowników z Ukrainy do otwarcia konta w Polsce.
Ważne jest tu zapewnienie wsparcia w kontaktach z pracownikami banków, bo z informacji od naszych klientów wynika, że czasami pojawiają się problemy w komunikacji. Działania pracodawców mogą polegać np. na przeprowadzeniu szkoleń lub spotkań z przedstawicielami banków albo opracowaniu informatorów na temat tego, jakie kroki pracownicy z Ukrainy powinni podjąć w celu uruchomienia polskiego rachunku bankowego. ©℗