Patrycja Otto

patrycja.otto@infor.pl

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej (MRPiPS) do końca roku ma przedstawić plan działania na rzecz wspierania rokowań zbiorowych. Jest niezwykle istotny, bo ma zwiększyć poziom objęcia pracowników układami zbiorowymi w Polsce (patrz infografika). Tymczasem, jak wynika z dokumentu, do którego dotarł DGP, z 13 przewidzianych w nim inicjatyw zdecydowana większość skupia się na tzw. działaniach o charakterze miękkim, tj. edukacyjnych, promocyjnych czy organizacyjnych. Tylko jedno wspomina o zachętach, na konieczność wdrożenia których od dawna wskazują pracodawcy, ale i organizacje związkowe. Jedno też dotyczy kwestii finansowych. Eksperci sceptycznie oceniają, czy uda się osiągnąć zakładany cel.

- Zaprezentowany zestaw działań może poprawić klimat dla rokowań, ale nie zmienia strukturalnych barier, które dziś powodują, że w Polsce układy zbiorowe rzadko są zawierane. W obecnym kształcie plan może poprawić jakość rokowań tam, gdzie one już funkcjonują, ale nie zbuduje impulsu do istotnego wzrostu uzwiązkowienia. Aby osiągnąć cel wytyczony przez dyrektywę UE, czyli zbliżenie do 80-proc. poziomu objęcia rokowaniami, konieczne są rozwiązania bardziej strukturalne i o zdecydowanie większej sile oddziaływania niż te dziś zapowiadane – mówi Edyta Defańska-Czujko, partner w Deloitte Legal, Gizicki i Wspólnicy.

Działania wymienione w ministerialnym planie mają być prowadzone w latach 2026-2027.

Szkolenia i mediatorzy

Jak wynika z planu, mowa przede wszystkim o szkoleniach dla partnerów społecznych, w tym pracodawców, związków zawodowych, ich organizacji, ale też dla negocjatorów i mediatorów, przeglądzie przepisów prawa celem zmian legislacyjnych, które przyczyniłyby się do wzmocnienia rokowań zbiorowych. Poza tym resort wspomina o uaktywnieniu Rady Dialogu Społecznego w rokowaniach zbiorowych, udostępnieniu podstawowych wzorów uwzględniających wymogi dotyczące tworzenia, treści układów zbiorowych, by pomóc na poziomie zakładowym w podjęciu decyzji na temat zawarcia takiego porozumienia. Resort proponuje też realizację programów edukacyjnych w tym zakresie na różnych poziomach kształcenia.

- Takie działania są potrzebne, ale trudno oczekiwać, że same w sobie doprowadzą do znaczącego wzrostu uzwiązkowienia czy objęcia pracowników rokowaniami zbiorowymi. Doświadczenia europejskie pokazują, że takie zmiany następują przede wszystkim wtedy, gdy państwo wprowadza realne mechanizmy prawne i finansowe wzmacniające pozycję partnerów społecznych, a nie tylko materiały szkoleniowe czy informacyjne. Uzwiązkowienie rośnie wtedy, kiedy związki mają realne narzędzia, a pracodawcy widzą ekonomiczny lub regulacyjny sens prowadzenia rokowań – tłumaczy Edyta Defańska-Czujko.

Na plus ocenia jednak pomysł stworzenia wzorcowego układu zbiorowego pracy oraz kodeksu dobrych praktyk - to rozwiązania praktyczne, które mogą ułatwić prowadzenie negocjacji tam, gdzie już istnieje wola stron. Jej zdaniem wartościowe jest również zapowiedziane przejrzenie aktów prawnych oraz analiza modelu cyklicznych rokowań, bo to działania, które mogą prowadzić do realnej zmiany systemowej.

- Bez tego cały plan pozostaje deklaratywny. Pozytywnie ocenia także koncepcję lokalnych centrów dialogu społecznego, szczególnie jako wsparcie dla mniejszych firm i organizacji pracowników – dodaje.

Choć z drugiej strony słychać głos, że przeglądanie aktów dopiero dziś to zapóźniony proces.

Przykład idzie z góry

Resort proponuje też wprowadzenie cyklicznych rokowań zbiorowych na wzór mechanizmu, który działał na mocy nieobowiązującej już ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców. Zapowiada również przywrócenie komisji ds. układów zbiorowych, która funkcjonowała od 1995 r. do 2008 r., lub przeanalizowanie utworzenia innego ciała, którego zadania będą analogiczne do tych wykonywanych przez komisję. Resort proponuje, aby jej przewodniczącym była osoba z resortu pracy.

- To jedyny konkret, który widzę w tym planie – tłumaczy Błażej Mądrzycki, radca prawny, wiceprzewodniczący Ogólnopolskiego Porozumienia Związków Zawodowych. I dodaje, że konieczne są konkretne impulsy dla prowadzenia rokowań. Jednym z nich jest aktywna rola państwa i promocja rokowań zbiorowych np. w spółkach Skarbu Państwa czy instytucjach publicznych.

- Z jednej strony będzie to realne wsparcie pracowników zatrudnionych w tym sektorze, z drugiej strony prawdziwa promocja rokowań zbiorowych – zaznacza.

Plan resortu porusza też kwestie finansowego wsparcia na zwiększenie zasięgu rokowań zbiorowych. Zdaniem resortu trzeba promować wśród partnerów społecznych wiedzę o dostępnych programach lub funduszach, których środki mogą być wykorzystane dla rozwoju układów zbiorowych pracy. W ramach tego zadania MRPiPS we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej dokona przeglądu oraz analizy istniejących programów i funduszy krajowych, a także europejskich, w celu zidentyfikowania możliwości finansowania działań związanych z promowaniem rokowań zbiorowych. Mowa m.in. o Krajowym Funduszu Szkoleniowym, stanowiącym wydzieloną część Funduszu Pracy, przeznaczoną na dofinansowanie kształcenia ustawicznego pracowników i pracodawców.