Sprawa dotyczyła przedsiębiorcy, prowadzącego od kilku lat działalność gospodarczą, który po narodzinach dziecka wystąpił do ZUS o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego od 3 do 16 lutego 2025 r. Organ odmówił przyznania świadczenia, wskazując, że wniosek został złożony z naruszeniem siedmiodniowego terminu przewidzianego w art. 1823 par. 2 kodeksu pracy (k.p.). W ocenie ZUS uchybienie to wykluczało możliwość wypłaty zasiłku.

Odwołujący wyjaśniał, że wniosek został sporządzony wcześniej przez księgową, lecz z przyczyn technicznych nie został wysłany – pozostał w systemie w wersji roboczej. Dokument ostatecznie wysłano w dniu rozpoczęcia urlopu. Błąd miał charakter czysto techniczny, niezależny od woli ubezpieczonego.

Sąd Rejonowy w Łomży uznał odwołanie za zasadne. Wskazał, że przepis art. 1823 par. 2 k.p. odnosi się wyłącznie do pracowników, a nie do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Jak podkreślił w uzasadnieniu „brak jest normy nakazującej złożenie przez ubezpieczonego, który nie jest pracownikiem, wniosku o zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego z zachowaniem siedmiodniowego terminu”.

Sąd zwrócił uwagę, że stosowanie przepisów kodeksu pracy w zakresie terminów do samozatrudnionych stanowiłoby „wykładnię rozszerzającą, niedopuszczalną w państwie prawa, skoro jej zastosowanie prowadzi do pozbawienia obywatela należnych mu świadczeń (art. 2 i 7 Konstytucji)”. W konsekwencji – brak było podstaw prawnych do odmowy świadczenia.

W uzasadnieniu sąd wskazał również, że żaden przepis ustawy zasiłkowej ani innego aktu prawnego nie przewiduje sankcji za złożenie wniosku po terminie w odniesieniu do osób niebędących pracownikami. Jak zaznaczył, „przepisy o dacie złożenia wniosku o zasiłek mają charakter techniczny (...). Oznacza to, że jeśli termin nie zostanie zachowany przez osobę uprawnioną, to nie może ona domagać się odsetek za opóźnienie. Innych sankcji w prawie nie ma”.

Tym samym pozbawienie prawa do świadczenia z powodu uchybienia terminowi byłoby niedopuszczalne w państwie prawa, zwłaszcza że prawo do zasiłku macierzyńskiego jest elementem konstytucyjnej ochrony rodzicielstwa (art. 18 Konstytucji RP).

Sąd zwrócił także uwagę na obowiązki informacyjne organu wynikające z art. 9 kodeksu postępowania administracyjnego. ZUS powinien udzielać stronom niezbędnych informacji i wskazówek, by nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa lub błędów technicznych. W ocenie sądu, gdyby organ poinformował wnioskodawcę o wadach formalnych, możliwe byłoby złożenie wniosku w innej dacie. ©℗

Podstawa prawna

Wyrok Sądu Rejonowego w Łomży z 10 czerwca 2025 r. sygn. akt IV U 52/25 upr, orzeczenie nieprawomocne www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia