Redakcja DGP poprosiła o wskazówki Ministerstwo Finansów. Nie czekając jednak na stanowisko w tej sprawie (w dniu, w którym zamykaliśmy ten numer KB, odpowiedzi jeszcze nie było), postanowiliśmy sami wskazać rozwiązania, które można w bezpieczny sposób zastosować. Przy czym i tak każde z nich warto skonfrontować ze stanowiskiem właściwej miejscowo regionalnej izby obrachunkowej, bo mogą występować różnice w ocenie tego zagadnienia.

Status środków

W pierwszej kolejności należy przeanalizować ustawę z 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (dalej: ustawa z 5 sierpnia 2022 r.), a zwłaszcza jej art. 2 ust. 1, któremu ostatnio zostało nadane nowe brzmienie ustawą z 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (w dniu oddawania numeru do druku ustawa czekała na publikację w Dzienniku Ustaw). I tak: zgodnie z tym przepisem dodatek węglowy przysługuje osobie w gospodarstwie domowym w przypadku, gdy głównym źródłem ogrzewania gospodarstwa domowego jest kocioł na paliwo stałe, kominek, koza, ogrzewacz powietrza, trzon kuchenny, piecokuchnia, kuchnia węglowa lub piec kaflowy na paliwo stałe, zasilane paliwami stałymi, wpisane lub zgłoszone do centralnej ewidencji emisyjności budynków (o której mowa w art. 27a ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków), do 11 sierpnia 2022 r., albo po tym dniu – w przypadku głównych źródeł ogrzewania wpisanych lub zgłoszonych po raz pierwszy do centralnej ewidencji emisyjności budynków, o których mowa w art. 27g ust. 1 tej ustawy.
Znaczenie ma także art. 4 ustawy z 5 sierpnia 2022 r. Postanowiono w nim m.in., że wypłata dodatku węglowego jest zadaniem zleconym JST. Wojewodowie przekazują środki gminom w granicach kwot określonych na realizację wypłat dodatku węglowego w Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 (o którym mowa w art. 65 ust. 1 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw).
Środki te są przekazywane na podstawie wniosku w miesięcznych ratach. Gmina składa go wojewodzie w terminie do 30 listopada 2022 r. Zaś do 15 grudnia 2022 r. może złożyć jego korektę. Przy czym nadpłata środków może być zaliczana na poczet kwoty należnej w miesiącu następnym, z wyjątkiem nadpłaty za grudzień 2022 r., która podlega przekazaniu na rachunek właściwego urzędu wojewódzkiego w terminie do 20 stycznia 2023 r.

Dwie koncepcje

Z przywołanych wyżej regulacji prawnych trudno więc w sposób jednoznaczny wnioskować o statusie dodatku węglowego – co jest potrzebne do odpowiedniego zaklasyfikowania tych środków. Na dzisiaj nie ma również w tym zakresie jednoznacznych informacji ze strony regionalnych izb obrachunkowych. Co zatem zrobić? Można rozważyć pewne rozwiązania. Możliwości są różne, ale warto przedstawić dwie koncepcje.
►Koncepcja 1 – bezpieczna „zewnętrzna”. Zakłada, że podziałki klasyfikacyjne wskaże dysponent środków przekazywanych tytułem dodatku węglowego. Z reguły wraz z przekazaniem środków ich dysponent przekazuje pismo informujące o sposobie ujęcia klasyfikacji budżetowej. Jakkolwiek takie wskazanie klasyfikacji nie jest wiążące dla jednostki samorządu pod względem prawnym, to wskazówki dysponenta środków warto uwzględnić. Przy tej koncepcji samorządowi pozostaje po prostu czekać na stanowisko dysponenta środków.
►Koncepcja 2 – własna „wewnętrzna” JST. Zakłada autonomiczny dobór podziałek klasyfikacji budżetowej przez jednostkę samorządu terytorialnego. Jednak przy uwzględnianiu specyfiki ww. dodatku pojawiają się poważne problemy z doborem odpowiednich podziałek klasyfikacji, zarówno na poziomie działu, rozdziału, jak i paragrafu dochodowego.

Kilka możliwości

Jeśli więc ktoś nie chce czekać na wskazówki od dysponenta funduszy, to powinien wiedzieć, że w ostatnich dniach pojawiały się pomysły, aby środki na wspomniane dodatki ujmować np. w dziale 852 (Pomoc społeczna), w rozdziale 85295 „Pozostała działalność” oraz w par. 218 „Środki z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19”. Takie założenie, z pozoru wydaje się właściwe, na co mógłby wskazywać pośrednio charakter prawny świadczenia węglowego – jako powiązanego z szeroko rozumianym aspektem społecznym. Wydaje się jednak, że można mieć wątpliwości co do tego, czy ów dodatek ma rzeczywiście charakter świadczenia społecznego, choćby z uwagi na to, że przy jego przyznaniu nie ma znaczenia kryterium dochodowe. Podobnie można mieć wątpliwości co do ww. par. 218, bowiem z zasady służy on do ujmowania różnego rodzaju środków z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Jednocześnie warto zauważyć, że jednostka samorządowa może ten problem rozwiązać poprzez wyszczególnienie zadań i przyporządkowanych im dochodów. Jako alternatywę dla ww. rozwiązania precyzyjnego (w opozycji do przyjęcia kwalifikowalności zadania jako związanego z pomocą społeczną) można rozważyć zastosowanie działu 853 „Pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej” oraz rozdziału 85395 „Pozostała działalność”.
Natomiast w rozwiązaniu ogólniejszym można rozważyć zastosowanie działu 758 „Różne rozliczenia”, rozdziału 75814 „Różne rozliczenia finansowe” oraz wspomnianego już wyżej par. 218. Takie rozwiązanie było nawet proponowane przez Ministerstwo Finansów, ale przy środkach na wsparcie jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy (https://www.gov.pl/web/finanse/wyjasnienia-dotyczace-srodkow-z-funduszu-pomocy-dla-jednostek-samorzadu-terytorialnego-na-dodatkowe-zadania-oswiatowe). Tam również pojawił się problem braku odpowiednich podziałek klasyfikacji budżetowej i tymczasowo zasugerowano właśnie stosowanie ww. działu i rozdziału.
Powyższe rozwiązanie należałoby także rozważyć w kontekście dodatku węglowego, co do którego istnieją opisane wyżej wątpliwości w zakresie stosowania podziałek klasyfikacji o znaczeniu społecznym, czyli działu 852 oraz rozdziału 85295. W tych okolicznościach być może potrzebna byłaby nowelizacja rozporządzenia w sprawie klasyfikacji budżetowej, która uwzględniłaby możliwość ujęcia wspomnianego dodatku docelowo w innych podziałkach klasyfikacji budżetowej.
Reasumując, samorządom zastanawiającym się, jak zakwalifikować środki przekazane im na wypłatę dodatku węglowego, pozostaje albo czekać na stanowisko dysponenta środków, albo poszukać najbardziej zbliżonego rodzajowo rozwiązania, którym być może jest, choćby tymczasowo: dział 758, rozdział 75814 i par. 218. Problem rozwiązałoby także stanowisko MF. Redakcja DGP je opublikuje je po otrzymaniu odpowiedzi. ©℗
Podstawa prawna
ustawa z 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 1692)
art. 27a ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów oraz o centralnej ewidencji emisyjności budynków (Dz.U. z 2022 r. poz. 438; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1576)
art. 65 ust. 1 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1730)
rozporządzenie ministra finansów z 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 513; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1571)