Dyrektor domu kultury, który został powołany na stanowisko przez burmistrza, pod koniec sierpnia chce się udać na urlop. Czy osobą upoważnioną do udzielenia takiego urlopu jest włodarz? A jeśli nie on, to kto w tej sytuacji powinien udzielić urlopu?
Zgodnie z art. 15 ust. 1 o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: u.o.p.d.k.) dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję. Odwołanie dyrektora następuje w tym samym trybie. Natomiast, jak zwraca uwagę Ministerstwo Kultury, zgodnie z u.o.p.d.k. organizatorami są – obok ministrów i kierowników urzędów centralnych (art. 8) – jednostki samorządu terytorialnego (art. 9). „W przypadku JST jako organizatorów, którzy jednocześnie są odrębnymi osobami prawnymi, poszczególne kompetencje organizatora winny być wykonywane przez organy danej jednostki (gminy, powiatu, województwa) zgodnie z zasadami jej funkcjonowania i zadaniami jej organów określonymi w odpowiedniej ustawie ustrojowej (tj. ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, ustawie z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa)”. Przy czym należy podkreślić, że poza kompetencją do powołania i odwołania dyrektora instytucji kultury, organizator, którego organem wykonawczym jest wójt, burmistrz, prezydent miasta, nie jest on władny do wykonywania wobec dyrektora innych uprawnień pracodawcy, w tym np. decydowania o udzieleniu urlopu wypoczynkowego. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba (art. 31 k.p.). Przy czym domem kultury zarządza dyrektor. Nie może on jednak sam sobie udzielać urlopu, gdyż byłoby to niezgodne z zasadą niewykonywania czynności prawnych wobec siebie. W tej sytuacji do wykonywania czynności bieżących z zakresu prawa pracy w stosunku do dyrektora instytucji kultury może zostać wyznaczona inna osoba, np. inny pracownik zarządzający danej instytucji kultury, np. zastępca dyrektora lub główny księgowy (wyrok Sądu Najwyższego z z 18 października 2011 r., sygn. akt III PK 19/11) .
Podsumowanie: Ponieważ dyrektor miejskiego ośrodka kultury nie ma nad sobą bezpośredniego przełożonego, czynności z zakresu prawa pracy, w tym dotyczące udzielenia urlopu, wykonuje wobec niego inna wyznaczona osoba. Najczęściej będzie to zastępca dyrektora. ©℗
Podstawa prawna:
art. 31 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
art. 15 ust. 1 ustawy z 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 194; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)
■ Zastępca kierownika jest zatrudniony w ośrodku pomocy społecznej na pół etatu. Na drugiej połowie pracuje jako pracownik socjalny. Jaki wymiar dodatkowego urlopu mu przysługuje?
Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w niepełnym wymiarze czasu pracy należy się dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze proporcjonalnym do wymiaru etatu. Urlopu udziela się na zasadach określonych w kodeksie pracy. Zgodnie z art. 121 ust. 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (dalej u.o.p.s.) pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należą praca socjalna oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych, jeżeli przepracował nieprzerwanie i faktycznie co najmniej trzy lata, przysługuje raz na dwa lata dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych. Przepisy u.o.p.s. nie ograniczają prawa do tego urlopu do pracowników socjalnych pełnoetatowych. Oznacza to, że pracownik socjalny zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy ma również prawo do tego urlopu, jeśli spełnia powyższe ustawowe warunki. Przy czym należy pamiętać, że dodatkowy urlop to urlop wypoczynkowy, do którego stosuje się odpowiednio przepisy k.p. dotyczące urlopów wypoczynkowych. Przepisy o pomocy społecznej nie zawierają bowiem odrębnych reguł udzielania tego wypoczynku. I tak zgodnie z art. 154 par. 2 k.p. wymiar urlopu wypoczynkowego dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w art. 154 par. 1 k.p., a niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia. Zasady powyższe należy zatem zastosować do urlopu dodatkowego, a zatem w danym roku kalendarzowym, w którym pracownik socjalny nabył prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, pracownikowi socjalnemu przysługuje nie 20 lub 26 dni urlopu, ale odpowiednio 30 albo 36 dni urlopowych.
Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu na pół etatu przysługuje łączny wymiar wydłużonego urlopu wynoszący odpowiednio: 30 dni x pół etatu = 15 dni lub 36 dni x pół etatu = 18 dni. Ponadto, zgodnie z art. 1542 par. 1 k.p., urlopu wypoczynkowego – jako łącznego urlopu standardowego i dodatkowego – udziela się pracownikowi niepełnoetatowemu wyłącznie na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu; w takim wypadku jeden dzień urlopu – także dodatkowego – odpowiada ośmiu godzinom (art. 1542 par. 2 k.p.).
Podsumowanie: Pracownik socjalny zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy ma prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Przy czym przysługuje mu on w wymiarze proporcjonalnym do wymiaru etatu. ©℗
Podstawa prawna:
art. 154 par. 2, art. 1542 par. 1 i 2 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
art. 121 ust. 3 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268, ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079)
■ Urzędnicy mają się udać w delegację służbową do naszego miasta partnerskiego. Czy ostatnia zmiana wysokości diet dotyczy też podróży zagranicznych?
Od 28 lipca 2022 r. zmieniła się dieta, ale chodzi o tę, która w czasie podróży krajowej jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia. Wynosi ona obecnie 38 zł za dobę podróży. Stawkę diety przysługującej pracownikowi z tytułu podróży służbowej podwyższono więc o 8 zł. Zmiana wysokości diety wpłynęła też na inne świadczenia związane z delegacjami służbowymi. Ryczałt na pokrycie kosztów dojazdu środkami komunikacji miejscowej wynosi obecnie 7,60 zł (wcześniej 6 zł), a ryczałt za nocleg (gdy jednostka nie zapewnia bezpłatnego) – 57 zł (wcześniej 45 zł). Z kolei zwrot udokumentowanych kosztów noclegu będzie następował w wysokości stwierdzonej rachunkiem, jednak nie większej niż 760 zł za jedną dobę hotelową (wcześniej 600 zł). Nowe przepisy nie obejmują zagranicznych podróży służbowych. To jednak prawdopodobnie się zmieni. Na stronie RCL pojawił się bowiem projekt (z 29 lipca br.) rozporządzenia podwyższającego stawki zarówno diet przysługujących z tytułu delegacji zagranicznych jak i krajowych. Nowe wysokości diet i limitów noclegowych zostały określone w załączniku do projektu rozporządzenia. Te przepisy mają wejść w życie 14 dni od dnia ogłoszenia, z jednym wyjątkiem. Dotyczy on nowej wysokości diety krajowej (ma wzrosnąć w kraju o 7 zł, czyli do 45 zł), która ma obowiązywać od 1 stycznia 2023 r.
Podsumowanie: Zmiany w wysokości diet zagranicznych są dopiero planowane. Obecnie zostały podwyższone tylko diety krajowe. ©℗
Podstawa prawna
rozporządzenie ministra rodziny i polityki społecznej z 30 czerwca 2022 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. poz. 1481)
■ Zastanawiamy się nad zmianą regulaminu ZFŚS. Chcemy, aby świadczenie urlopowe otrzymywali nie tylko nauczyciele, lecz także inni pracownicy szkoły. Tym bardziej że fundusz jest jeden dla wszystkich. Czy będzie to prawidłowe rozwiązanie?
Należy przede wszystkim podkreślić, że jednostki sektora finansów publicznych mają obowiązek tworzenia zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (dalej: ZFŚS) bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników. Do tego typu jednostek należą też szkoły i placówki objęte systemem oświaty. Odpisy na ZFŚS są dokonywane w szkole na: nauczycieli, byłych nauczycieli – emerytów i rencistów – oraz pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, pracowników szkoły niebędących nauczycielami – obecnie zatrudnionych oraz byłych pracowników – emerytów i rencistów. Słusznie zauważono w pytaniu, że dana jednostka tworzy jeden fundusz. Jednak to z art. 53 Karty nauczyciela wynika obowiązek wypłaty świadczenia urlopowego dla nauczycieli. Pozostali pracownicy szkoły to inna grupa zawodowa i nie dotyczą ich przepisy Karty nauczyciela. Dlatego nie mogą oni korzystać z praw przewidzianych wyłącznie dla nauczycieli i nie mają prawa do świadczenia urlopowego. Pracownicy niebędący nauczycielami mogą jedynie korzystać z pozostałych świadczeń wynikających z regulaminu ZFŚS, np. wczasów pod gruszą. Podobnie nie można ograniczać prawa nauczycieli tylko do wypłaty świadczenia urlopowego. Mają oni prawo zarówno do świadczenia urlopowego, jak i innych świadczeń przewidzianych w regulaminie ZFŚS.
Dlatego wprowadzenie do regulaminu ZFŚS szkoły publicznej zapisu o wypłacaniu świadczenia urlopowego wszystkim pracownikom szkoły – zarówno nauczycielom, jak i pozostałym pracownikom – będzie sprzeczne z przepisami. Warto zauważyć, że świadczenie urlopowe na zasadach określonych w ustawie o ZFŚS mogą wypłacać jedynie pracodawcy niemający obowiązku tworzenia ZFŚS. Dlatego odpowiednik świadczeń urlopowych dla pracowników szkół niebędących nauczycielami jest dopuszczalny tylko w szkołach innych niż publiczne.
Przypomnijmy, że świadczenie urlopowe nauczycieli musi zostać wypłacone do końca sierpnia danego roku kalendarzowego. Przy czym powinno zostać wypłacone nauczycielowi w ostatni dzień zatrudnienia, jeśli stosunek pracy rozwiązał się przed końcem roku szkolnego, czyli przed ostatecznym terminem wypłaty świadczenia urlopowego dla pozostałych nauczycieli. Jest wypłacane nauczycielowi z odpisu na ZFŚS w wysokości odpisu podstawowego, o którym mowa w przepisach o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. W 2022 r. wysokość świadczenia urlopowego przypadająca na jednego nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć i pozostającego w stosunku pracy przez cały rok szkolny wynosi 1662,97 zł lub 2217,29 zł (w przypadku szczególnych warunków pracy).
Świadczenie urlopowe jest ustalane proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy i okresu zatrudnienia nauczyciela w danym roku szkolnym. Nauczyciel otrzymuje to świadczenie obligatoryjnie, tj. niezależnie od swojej sytuacji socjalnej, co jest wyjątkiem od podstawowej zasady dotyczącej wydatkowania środków z ZFŚS. Jedynym wymogiem, jaki nauczyciel musi spełnić, aby otrzymać świadczenie, jest pozostawanie w zatrudnieniu w szkole (zgodnie z art. 53 ust. 1a Karty nauczyciela).
Podsumowanie: W szkole publicznej nie można wypłacać z ZFŚS świadczeń urlopowych pracownikom niebędącym nauczycielami. Przysługują im pozostałe świadczenia przewidziane w regulaminie funduszu, np. wczasy pod gruszą. ©℗
Podstawa prawna
ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1116)
ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 923)
■ Dyrektorka gminnej biblioteki publicznej przed końcem kadencji ma zamiar odejść na emeryturę. Złożyła więc do włodarza wniosek o rozwiązanie stosunku pracy z powołania w drodze porozumienia stron. Czy włodarz może ją odwołać za porozumieniem stron? Czy potrzebne jest uzgodnienie tego ze związkami zawodnymi?
Rozwiązanie stosunku pracy z dyrektorką biblioteki może nastąpić w drodze porozumienia stron. Stosunek pracy z powołania jest szczególną formą zatrudnienia, do której mają zastosowanie nie tylko przepisy regulujące powołanie, lecz także niektóre przepisy dotyczące umów o pracę na czas nieokreślony. Oznacza to, że możliwe jest rozwiązanie stosunku pracy z powołania w drodze porozumienia stron, co potwierdza orzecznictwo (por. wyrok SN z 7 marca 1997 r., sygn. akt I PKN 33/97, wyrok SN z 17 sierpnia 1977 r., sygn. akt I PZ 30/77). Jednak czy rozwiązanie stosunku pracy w drodze porozumienia stron wymaga także formalnego odwołania ze stanowiska? W ocenie Sądu Najwyższego nie jest to konieczne. Przy czym zwrócił on uwagę, że przepisy oddziału 1 rozdziału III działu drugiego kodeksu pracy nie wyłączają możliwości rozwiązania na skutek porozumienia stron (art. 30 par. 1 pkt 1 k.p.) stosunku pracy nawiązanego na skutek powołania, z tym że porozumienie powinno zostać zawarte między pracownikiem a organem, który go powołał, na co wskazuje pośrednio art. 72 par. 1 k.p. Rozwiązanie na mocy porozumienia stron stosunku pracy nawiązanego na podstawie powołania powoduje ustanie stosunku pracy z dniem ustalonym w tym porozumieniu bez względu na to, czy i kiedy organ uprawniony odwoła pracownika z zajmowanego stanowiska (wyrok SN z 22 grudnia 1976 r., sygn. akt I PRN 121/76). W takim przypadku, jaki został opisany w zapytaniu, zaleca się odwołanie tylko dla dopełnienia formalności. Jeżeli zatem nie jest konieczne formalne odwołanie, to nie jest wymagane zasięgnięcie opinii związków i stowarzyszeń zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: u.o.p.d.k.). Zgodnie z tym przepisem dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję. Odwołanie dyrektora następuje w tym samym trybie. Zasięganie opinii związków zawodowych oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych nie jest konieczne w przypadku wyłonienia kandydata na dyrektora w drodze konkursu. W praktyce oznacza to, że zasięgnięcie opinii związków zawodowych oraz stowarzyszeń jest konieczne przy powoływaniu dyrektora poza konkursem, a nieobowiązkowe w razie obsadzenia tego stanowiska w konkursie. Przy czym opinia ta ma charakter ocenny i jest niewiążąca. Jest jednak konieczna i nie może zostać pominięta przy obsadzaniu stanowiska dyrektora w oparciu o art. 15 ust. 1 u.o.p.d.k.
Podsumowanie: Stosunek pracy z powołania może zostać rozwiązany za porozumieniem stron, wystarczy zgoda organu, który powołał dyrektora biblioteki. W tym przypadku nie jest konieczne formalne odwołanie ani uzyskanie opinii związków i stowarzyszeń. ©℗
Podstawa prawna:
art. 30 par. 1, art. 68, art. 681, art. 682, art. 683, art. 69–72 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510)
art. 15 ust. 1 ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 194; ost.zm. Dz.U. z 2019 r. poz. 2020)