Jednostki samorządu terytorialnego, które do momentu wydania interpretacji ogólnej nie naliczały podatku od towarów i usług od opłat z tytułu przekształcenia użytkowania wieczystego nieruchomości we własność, nie muszą korygować tych rozliczeń. Tak wynika ze stanowiska resortu finansów
Ważne jest, aby taki sposób postępowania JST w okresie przed 22 grudnia 2021 r. wynikał z posiadanej przez nie interpretacji indywidualnej lub utrwalonej praktyki interpretacyjnej organów Krajowej Administracji Skarbowej. Potwierdza to odpowiedź biura prasowego Ministerstwa Finansów na pytanie DGP. Zadaliśmy je w związku z interpretacją ogólną ministra finansów z 22 grudnia 2021 r. (sygn. PT1.8101.2.2021). Przypomnijmy, że dotyczyła ona skutków tzw. ustawy przekształceniowej z 20 lipca 2018 r. (Dz.U. poz. 1716). Na jej podstawie dotychczasowi użytkownicy wieczyści od 1 stycznia 2019 r. stali się właścicielami gruntów. W zamian za to muszą przez 20 lat płacić samorządom roczne opłaty lub uiścić jednorazową opłatę (z bonifikatą). Niestety, w związku z tym powstała wątpliwość, czy takie kwoty powinny być powiększane o VAT. Samorządy uważały, że opłaty przekształceniowe nie powinny podlegać podatkowi od towarów i usług, bo przekształcenia użytkowania wieczystego we własność nie powinno się traktować jak odpłatnej dostawy towaru. Argumentowały, że taka dostawa nastąpiła już wcześniej z chwilą ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, a więc nie może do niej dojść ponownie. Zwracały również uwagę, że pobierając opłaty przekształceniowe, działają jako organy władzy publicznej, a nie jako podatnicy VAT. Innego zdania był fiskus. Konsekwentnie twierdził, że opodatkowanie opłat zależeć będzie od tego, kiedy doszło do ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Jeśli stało się tak przed 1 maja 2004 r., to opłaty nie powinny być powiększane o VAT. Co innego, jeśli prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione po 30 kwietnia 2004 r., bo wówczas opłata przekształceniowa powinna być uznana za element ceny za dokonaną już dostawę gruntu. Obie strony nie dawały za wygraną i spór w końcu trafił aż na wokandę Trybunału Sprawiedliwości UE, który w wyroku z 25 lutego 2021 r. (sygn. C-604/19) orzekł, że przekształcenie użytkowania wieczystego we własność należy traktować jako odpłatną dostawę towarów w zamian za odszkodowanie wypłacane z mocy prawa (w rozumieniu art. 14 ust. 2 lit. a dyrektywy VAT). Do tego właśnie wyroku odniósł się minister finansów w grudniowej interpretacji ogólnej. Podkreślił, że treść orzeczenia TSUE wymaga „zmiany ugruntowanej linii interpretacyjnej organów podatkowych”. To oznacza, że przekształcenia użytkowania wieczystego we własność nie można traktować jako kontynuacji pierwotnej dostawy towarów i nie ma znaczenia, kiedy zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego, bo opłaty przekształceniowe są kwotami brutto zawierającymi w sobie VAT. Minister zastrzegł przy tym, że samorządy, które do tej pory nie pobierały daniny od opłat z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego ustanowionego przed 1 maja 2004 r., będą chronione przed negatywnymi skutkami interpretacji ogólnej, bo stosowały się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej organów podatkowych. Taką ochronę gwarantuje art. 14n par. 4 pkt 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U z 2021 r. poz. 2328).
Z interpretacją ogólną nie zgadzali się niektórzy eksperci, którzy przypominali, że trybunał został zapytany o to, czy przekształcenie stanowi odpłatną dostawę towarów i udzielił na to pytanie twierdzącej odpowiedzi. Pytanie nie nawiązywało jednak w żaden sposób do związków tej czynności z poprzednim zdarzeniem, tj. ustanowieniem użytkowania wieczystego w odniesieniu do danego gruntu. TSUE nie wypowiedział się więc w kwestii, czy przekształcenie podlega odrębnemu opodatkowaniu, lecz o to, czy jest to „odpłatna dostawa towarów”. Nie przesądzał też tego, czy opłata przekształceniowa zawsze powinna być opodatkowana VAT. Resort w odpowiedzi na nasze pytania nie zgadza się jednak z zarzutami ekspertów.©℗
Odpowiedzi Ministerstwa Finansów z 11 lutego 2022 r. na pytania DGP
DGP: Z czego wynika stanowisko resortu finansów zaprezentowane w grudniowej interpretacji ogólnej?
MF: Wykładnia przepisów ustawy o VAT w zakresie opodatkowania tym podatkiem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności z mocy prawa, zaprezentowana w interpretacji ogólnej z 22 grudnia 2021 r. nr PT1.8101.2.2021, jest wynikiem wydania przez TSUE wyroku w sprawie C-604/19 i jest zgodna z tym wyrokiem.
DGP: Dlaczego interpretacja ogólna dotyczy również ustanowienia prawa użytkowania wieczystego przed 1 maja 2004 r.?
MF: W ww. wyroku TSUE orzekł, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności przewidziane w przepisach krajowych w zamian za uiszczenie opłaty stanowi dostawę towarów w rozumieniu przepisu art. 14 ust. 2 lit. a dyrektywy 2006/112/WE. Wyrok TSUE dotyczył przekształcenia prawa użytkowania wieczystego dokonanego na podstawie ustawy z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów, a więc przekształcenia z mocy prawa. Takich też czynności, a więc wykonywanych z mocy prawa, dotyczy wskazana interpretacja ogólna ministra finansów. Uznanie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność za odrębną od ustanowienia tego prawa (czyli pierwotnego oddania nieruchomości w użytkowanie wieczyste) dostawę towarów powoduje, że nie ma znaczenia, czy ustanowienie to miało miejsce przed czy po 1 maja 2004 r. Skutkiem natomiast linii interpretacyjnej organów podatkowych stosowanej przed publikacją interpretacji ogólnej (uznającej przekształcenie prawa użytkowania wieczystego za kontynuację pierwotnej dostawy - ustanowienia tego prawa) był brak opodatkowania przekształcenia we własność prawa użytkowania wieczystego gruntu ustanowionego przed 1 maja 2004 r. Taka zaś wykładnia jest sprzeczna z wyrokiem TSUE. Głównym celem wydania interpretacji ogólnej było właśnie usunięcie wątpliwości dotyczących sposobu opodatkowania przekształcenia dotyczącego również prawa użytkowania wieczystego ustanowionego przed 1 maja 2004 r.
DGP: Jakie jest stanowisko resortu finansów wobec zarzutów eksperckich o to, że opodatkowanie opłat w sytuacji, gdy użytkowanie zostało ustanowione przed majem 2004 r., to nadinterpretacja stanowiska rzecznik generalnej TSUE, a sam wyrok w sprawie gminy Wrocław należałoby rozumieć w ten sposób, że przekształcenie to de facto kontynuacja pierwotnej dostawy towarów?
MF: Uznanie przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność z mocy prawa za dostawę towarów w rozumieniu przepisu art. 14 ust. 2 lit. a dyrektywy 2006/112/WE wynika wprost i w jednoznaczny sposób z wyroku TSUE. Konsekwencją tego jest konieczność opodatkowania tej czynności, niezależnie od daty ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. W wydanym wyroku TSUE nie poruszał w ogóle tematu relacji pomiędzy czynnością ustanowienia prawa użytkowania wieczystego a czynnością jego przekształcenia w prawo własności. Orzekając w taki sposób, TSUE nie przychylił się do opinii rzecznik generalnej, która w swojej opinii w przedmiotowej sprawie proponowała zastosowanie całościowej oceny ekonomicznej transakcji, czyli uznania przekształcenia prawa użytkowania wieczystego za kontynuację pierwotnej dostawy - ustanowienia tego prawa.
Zauważyć należy, że opinie rzecznika generalnego, pomimo ich niewątpliwie dużej wartości merytorycznej, nie są źródłem prawa unijnego.
DGP: W jaki sposób powinny postąpić samorządy, które do tej pory nie pobierały VAT od opłat przekształceniowych, w sytuacji gdy pierwotne prawo było ustanowione przed 1 maja 2004 r.? MF w interpretacji ogólnej zastrzegło, że chroni je tzw. utrwalona praktyka interpretacyjna. Czy dobrze rozumiemy, że za okresy rozliczeniowe sprzed wydania interpretacji samorządy mogły nie pobierać VAT, ale obecnie już mają taki obowiązek?
MF: Jak wynika z interpretacji ogólnej, przekształcenie prawa użytkowania wieczystego we własność dokonane na podstawie ustawy z 20 lipca 2018 r. powinno być opodatkowane niezależnie od daty ustanowienia tego użytkowania. Podatnicy (np. jednostki samorządu terytorialnego), którzy otrzymali interpretacje indywidualne lub zastosowali się do utrwalonej praktyki administracyjnej nieuznającej samej czynności przekształcenia prawa użytkowania wieczystego gruntów we własność za odrębną dostawę towarów, będą mogli skorzystać z odpowiedniej ochrony wynikającej z przepisów Ordynacji podatkowej.
