Pracownicy firmy w postępowaniu sanacyjnym muszą uważać na przedawnienie [OPINIA]

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa, prowadzona na podstawie ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (p.r.), zmierza do zawarcia układu z wierzycielami. Na jego podstawie najczęściej dochodzi do umorzenia części zobowiązań dłużnika w połączeniu z odroczeniem terminu wykonania zobowiązań i rozłożeniem spłat na raty. Układ ma zatem przywrócić dłużnikowi możliwość regulowania swoich zobowiązań pieniężnych w taki sposób, który będzie dla niego do udźwignięcia pod kątem finansowym. Co do zasady, zgodnie z art. 150 ust. 1 pkt 1 p.r., układ obejmuje wierzytelności osobiste powstałe przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.

W przypadku postępowania sanacyjnego PKP Cargo SA oznacza to, że wierzytelności powstałe do 25 lipca 2024 r. są objęte układem, a powstałe w dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego lub później – nie. To rozróżnienie ma istotne znaczenie, ponieważ wierzytelności, które są objęte układem z mocy prawa, dłużnikowi nie wolno regulować w toku postępowania sanacyjnego (art. 252 ust. 1 p.r. w zw. z art. 297 p.r.). Natomiast wierzytelności nieobjęte układem (powstałe po otwarciu postępowania) powinny być regulowane na bieżąco (art. 165 ust. 1 p.r., art. 326 ust. 2 p.r.). Jednakże aby restrukturyzacja mogła zapobiec grożącej dłużnikowi upadłości, musi on mieć zdolność do regulowania swoich bieżących zobowiązań pieniężnych.

Wszczynać czy nie wszczynać

To rozróżnienie przekłada się również na zasadność wszczynania postępowań sądowych. W odniesieniu do wierzytelności objętych układem z mocy prawa wszczęcie postępowania sądowego jest możliwe. Otwarcie postępowania sanacyjnego nie wyłącza bowiem możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Koszty postępowania obciążają jednak wszczynającego postępowanie, jeżeli nie było przeszkód do umieszczenia wierzytelności w całości w spisie (art. 310 p.r.).

Ponieważ umieszcza się w nim m.in. wierzytelności objęte układem z mocy prawa, nie jest zasadne wszczynanie o nie odrębnych postępowań sądowych. Wierzyciel w założeniu ustawodawcy uzyska bowiem alternatywny tytuł egzekucyjny (jednak w praktyce nie zawsze tak się dzieje, o czym szerzej w dalszej części artykułu), na którego podstawie będzie mógł prowadzić postępowanie egzekucyjne, jeśli układ nie zostanie prawomocnie zatwierdzony lub postępowanie sanacyjne zostanie prawomocnie umorzone. Jest nim wyciąg z zatwierdzonego przez sędziego-komisarza spisu wierzytelności (art. 102 ust. 1 p.r.). Dlatego ustawodawca zniechęca do wszczynania odrębnych postępowań sądowych przez obciążenie strony wszczynającej proces kosztami postępowania.

Inaczej sprawa wygląda w odniesieniu do wierzytelności powstałych po dniu otwarcia postępowania. Te nie są objęte układem, co sprawia, że nie zostaną umieszczone w spisie wierzytelności. W konsekwencji nie ma żadnych przeciwskazań do wytoczenia o nie powództwa, a w szczególności wierzyciel nie poniesie w tym przypadku kosztów postępowania sądowego (art. 310 p.r. a contrario).

Pieniądze dla pracownika

Jeśli chodzi o wierzytelności wynikające ze stosunku pracy, prawo restrukturyzacyjne modyfikuje nieco te ogólne zasady w odniesieniu do wierzytelności powstałych przed otwarciem postępowania restrukturyzacyjnego. Układ nie obejmuje wierzytelności ze stosunku pracy, chyba że wierzyciel (pracownik) wyraził na to zgodę. Taką zgodę wyraża się w sposób bezwarunkowy i nieodwołalny, najpóźniej przed przystąpieniem do głosowania nad układem. Może ona zostać wyrażona ustnie do protokołu zgromadzenia wierzycieli (art. 151 ust. 2 p.r.). Warunki restrukturyzacji zobowiązań ze stosunku pracy nie mogą pozbawiać pracowników minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 163 ust. 1 p.r.).

Pomimo że, co do zasady, wierzytelności wynikające ze stosunku pracy powstałe przed dniem otwarcia postępowania nie będą objęte układem (z uwagi na brak zgody pracownika), są one umieszczane w spisie wierzytelności. Zgodnie z art. 86 ust. 1 p.r. odrębnie umieszcza się tam bowiem wierzytelności objęte układem z mocy prawa oraz te objęte nim za zgodą wierzyciela. Istotne jest także to, że do tych wierzytelności, mimo ich powstania przed otwarciem postępowania, nie stosuje się zakazu ich regulowania przez dłużnika wynikającego z art. 252 ust. 1 p.r. w zw. z art. 297 p.r. Ten zakaz dotyczy wierzytelności objętych układem z mocy prawa, a nie za zgodą wierzyciela.

Natomiast w odniesieniu do wierzytelności wynikających ze stosunku pracy powstałych w dniu otwarcia postępowania lub później prawo restrukturyzacyjne nie przewiduje żadnych odstępstw od ogólnych zasad. Te nigdy nie będą objęte układem i powinny być płacone przez dłużnika na bieżąco.

Te zasady pozwalają na udzielenie odpowiedzi na postawione na wstępie pytanie. W przypadku pracownika, którego roszczenia powstały przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego (np. z tytułu odprawy emerytalnej wskutek rozwiązania stosunku pracy przed 25 lipca 2024 r.), wszczęcie postępowania sądowego jest dopuszczalne, ale nie ma ono sensu. Po pierwsze, pracownik zostałby wówczas obciążony kosztami postępowania sądowego, a po drugie, jego prawa powinny być zabezpieczone dzięki objęciu jego wierzytelności spisem wierzytelności.

Natomiast w przypadku pracownika, którego roszczenie powstało w dniu otwarcia postępowania lub później, jest zasadne wszczęcie postępowania sądowego w związku z nieregulowaniem przez dłużnika w restrukturyzacji tego zobowiązania. Dla powyższego przykładu z odprawą emerytalną – będzie tak w przypadku pracownika, którego stosunek pracy ustał 25 lipca 2024 r. lub później, gdyż wówczas doszło do nabycia (powstania) takiej wierzytelności.

Czy zatem jest możliwość prowadzenia egzekucji w stosunku do dłużnika znajdującego się w restrukturyzacji? Odpowiedź znajduje się w art. 312 ust. 4 p.r., zgodnie z którym skierowanie egzekucji do majątku dłużnika wchodzącego w skład masy sanacyjnej jest niedopuszczalne po dniu otwarcia postępowania sanacyjnego. Jak wskazuje się w doktrynie, dotyczy to w równym stopniu wierzytelności objętych, jak i nieobjętych układem, gdyż celem jest umożliwienie dłużnikowi, który znajduje się w trudnej sytuacji ekonomicznej, złapania oddechu finansowego (A. Hrycaj „System Prawa Handlowego”, t. 6, 2016, s. 243).

Mogą się przedawnić

Teoretycznie lepsza sytuacja pracownika, którego wierzytelności powstały przed dniem otwarcia postępowania (wynikająca z braku konieczności wszczynania postępowania sądowego), nie oznacza, że nie ponosi on ryzyka przedawnienia wierzytelności. Otwarcie postępowania sanacyjnego w ogóle nie wpływa bowiem na przerwanie biegu przedawnienia. Przedawnienie biegnie nadal.

Z tej perspektywy pracownik, którego wierzytelność powstała 25 lipca 2024 r. lub później, może wziąć sprawy w swoje ręce i w drodze wszczęcia postępowania sądowego uzyskać wyrok sądowy przeciwko dłużnikowi w sanacji. Wprawdzie – jak wskazałem wcześniej – w trakcie postępowania sanacyjnego na podstawie uzyskanego orzeczenia nie będzie mógł wszcząć egzekucji, ale zgodnie z art. 312 ust. 6 p.r. nie rozpocznie się bieg terminu przedawnienia jego roszczenia właściwy dla roszczeń stwierdzonych orzeczeniem sądowym. Dzięki temu po prawomocnym zakończeniu postępowania restrukturyzacyjnego (również w przypadku zatwierdzenia układu) taki wierzyciel będzie mógł wszcząć przeciwko dłużnikowi postępowanie egzekucyjne.

Z kolei jeśli postępowanie sanacyjne zostanie umorzone przed zatwierdzeniem spisu wierzytelności przez sędziego-komisarza, to pracownik, którego wierzytelności powstały przed dniem otwarcia postępowania sanacyjnego, nie będzie uprawniony do wszczęcia egzekucji na podstawie wyciągu ze spisu wierzytelności. W przypadku gdy taka konfiguracja zdarzeń nastąpi po upływie terminu przedawnienia roszczeń pracowniczych, wytoczone wówczas powództwo zapewne zostanie oddalone przez sąd z uwagi na podniesienie przez dłużnika zarzutu przedawnienia. W przypadku PKP Cargo SA, gdy się uwzględni niespotykaną jak dotąd wielkość restrukturyzowanego podmiotu i skalę zadłużenia, a co za tym idzie – sumę wierzytelności objętych układem, jest prawdopodobne, że postępowanie restrukturyzacyjne może potrwać kilka lat, więc wystąpienie tej niekorzystnej konfiguracji zdarzeń nie jest wykluczone. ©℗