Nowe zasady karania przedsiębiorców przez prezesa UOKiK

Wyjaśnienie sposobu nakładania kar na spółki wywierające decydujący wpływ, interpretacja okoliczności obciążających i łagodzących oraz wpływ długości trwania zmowy na wysokość kary – to tylko niektóre kwestie zaprezentowane w kwietniu w nowych wytycznych organu.

Zmiany mogą być zapowiedzią zaostrzenia polityki prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wynikają z potrzeby dostosowania obecnej polityki do przepisów unijnej dyrektywy ECN+, która m.in. rozszerza zakres podmiotowy odpowiedzialności za stosowanie antykonkurencyjnych praktyk.

Trzeba pamiętać, że choć wytyczne organu nie mają charakteru wiążącego, to jednak odgrywają istotną rolę w polityce nakładania kar przez prezesa UOKiK.

Wywieranie wpływu

W wytycznych doprecyzowano sposób wymierzenia kary w sytuacji, w której przedsiębiorca wywierał na innego przedsiębiorcę decydujący wpływ. To pojęcie oznacza, że między przedsiębiorcami istnieją takie powiązania ekonomiczne, prawne lub organizacyjne, których skutkiem jest wykonywanie lub dostosowywanie się przez przedsiębiorcę do instrukcji udzielanych mu przez innego, w sposób ograniczający lub uniemożliwiający jego samodzielne zachowania na rynku.

W takim przypadku prezes UOKiK, prowadzący jedno postępowanie przeciwko obu tym podmiotom, będzie wymierzał im jedną karę łączną. Oczywiście jest możliwe odstępstwo od tej zasady i nałożenie odrębnych kar, będzie to jednak wymagało poinformowania stron postępowania przed wydaniem decyzji.

przykład 1

przykład 2

przykład 3

Wytyczne doprecyzowują także inną istotną kwestię związaną z wysokością obrotu, który jest uwzględniany przy nakładaniu kary w sytuacji wywierania decydującego wpływu. Otóż, oprócz obrotu przedsiębiorcy będącego bezpośrednim uczestnikiem naruszenia, prezes UOKiK uwzględnia również obrót osiągnięty przez przedsiębiorcę wywierającego decydujący wpływ.

Doprecyzowanie czynników wpływających na wysokość kary

To nie wszystko. Prezes UOKiK w swoich wyjaśnieniach doprecyzował również, jaki wpływ na wysokość kary mają czynniki takie jak:

• okres naruszenia,
• rodzaj praktyki,
• charakterystyka produktu i jego odbiorców,
• charakterystyka rynku,
• inne skutki rynkowe związane z naruszeniem,
• stopień zorganizowania naruszenia,
• nieodwracalność lub trudna odwracalność naruszenia.

Doprecyzowanie tych czynników może być pomocne dla przedsiębiorców, którzy chcą ocenić, jakie okoliczności ich zachowania, charakterystyki rynku lub oferowanego produktu mogą wpłynąć na wysokość potencjalnej kary.

Katalog okoliczności obciążających i łagodzących

Wskazano także zamknięty katalog okoliczności obciążających. Należą do nich:

• rola lidera lub inicjatora porozumienia ograniczającego konkurencję lub nakłanianie innych przedsiębiorców do uczestnictwa w tym porozumieniu,
• przymuszanie, wywieranie presji lub stosowanie środków odwetowych w stosunku do innych przedsiębiorców lub osób, w celu wprowadzenia w życie lub kontynuowania naruszenia,
• wcześniejsze naruszenia,
• umyślność naruszenia.

Z kolei do okoliczności łagodzących, jakie znalazły się w wytycznych UOKiK, należą:

• dobrowolne usunięcie skutków naruszenia,
• zaniechanie stosowania praktyki ograniczającej konkurencję przed wszczęciem postępowania antymonopolowego bądź niezwłocznie po jego wszczęciu,
• współpraca z organem w trakcie postępowania.

Okoliczności łagodzące lub obciążające mogą doprowadzić do zmiany wymiaru kary nawet o 25 proc.

Ocena adekwatności kary

Wytyczne precyzują, na czym polega przeprowadzenie oceny adekwatności kary przez prezesa UOKiK. Ostateczna wysokość kary jest wynikiem przeprowadzonej przez niego kilkuetapowej analizy.

▶ Etap 1. Kwota wyjściowa

Organ ustala kwotę wyjściową jako odsetek rocznego (relewantnego) obrotu przedsiębiorcy. Wysokość odsetka będzie wynosić od 0,01 proc. do 3 proc. wspomnianego obrotu.

▶ Etap 2. Kwota bazowa

UOKiK wskazuje kwotę bazową, na którą wpływają takie czynniki, jak np. rodzaj praktyki lub charakterystyka rynku. Okoliczności te mogą skutkować obniżeniem bądź podwyższeniem kwoty wyjściowej o nie więcej niż 75 proc. Określona w ten sposób kwota staje się kwotą bazową.

▶ Etap 3. Długotrwałość

UOKiK bierze pod uwagę długotrwałość naruszenia oraz okoliczności obciążające i łagodzące. Jeśli więc okres naruszenia nie jest krótki, to kwota bazowa może zostać powiększona.

▶ Etap 4. Szczególne okoliczności

Organ ocenia, czy wysokość kary obliczona na podstawie trzech wyżej wspomnianych etapów jest adekwatna. Prezes UOKiK może też uznać, że konieczne jest obniżenie wysokości kary. Może również wymierzyć karę w wyższym wymiarze, gdy uzna, że obliczona kara nie spełniałaby swojej funkcji (np. odstraszającej lub represyjnej). Nie może jednak przekroczyć obowiązującego maksymalnego pułapu wysokości kary. Jeśli tak się stanie, to musi zostać obniżona do 10 proc. rocznego obrotu. Kwota służąca określeniu wymiaru kary zostanie zaokrąglona do pełnych tysięcy złotych w dół. ©℗