Od 17 lutego większa przejrzystość i bezpieczeństwo usług internetowych

To ostatni moment na dostosowanie regulaminów świadczenia usług drogą elektroniczną do unijnych wymogów. Trzeba się spieszyć, bo klienci muszą mieć czas na zaakceptowanie zmian.

warunki korzystania z usług a regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną

Jednym z najważniejszych założeń rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2022/2065 w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych oraz zmiany dyrektywy 2000/31/ WE (Dz.Urz. UE z 2022 r. L 277, s. 1) jest zapewnienie większej przejrzystości w obszarze usług internetowych, a także wzmocnienie ochrony użytkowników takich usług. Zgodnie z rozporządzeniem, zwanym aktem o usługach cyfrowych (dalej: AUC, z ang. Digital Services Act), środkiem mającym pomóc w osiągnięciu tych celów jest wymóg odpowiedniego dostosowania warunków korzystania z usług. Chodzi o wszelkie klauzule ‒ niezależnie od ich nazwy lub formy ‒ które regulują stosunek umowny między dostawcą usług pośrednich a ich odbiorcami (użytkownikami). Warunki korzystania z usług regulują zatem zasady świadczenia „usług pośrednich”. W świetle AUC są to następujące usługi społeczeństwa informacyjnego:

• zwykły przekaz, który polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez odbiorcę usługi lub na zapewnianiu dostępu do sieci telekomunikacyjnej;
• caching, który polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez odbiorcę usługi i jednoczesnym automatycznym, pośrednim i krótkotrwałym przechowywaniu tej informacji, co jest dokonywane wyłącznie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji na żądanie innych odbiorców;
• hosting, który polega na przechowywaniu informacji przekazanych przez odbiorcę usługi oraz na jego żądanie.

Nazewnictwo, którym posługuje się AUC w odniesieniu do wzorca umownego wyznaczającego stosunek pomiędzy dostawcą usług pośrednich a użytkownikiem (czyli warunków korzystania z usług), znaczeniowo odpowiada pojęciu regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną, o którym mowa w art. 8 ustawy z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 344; dalej: u.ś.u.d.e.). O ile w sferze znaczeniowej nie ma różnic pomiędzy omawianymi pojęciami (oba oznaczają wzorce umowne, czyli zbiór jednostronnie ustalonych klauzul umownych wyznaczających treść zawieranej umowy), o tyle różny jest ich zakres podmiotowo-przedmiotowy. Podczas gdy warunki korzystania z usług regulują świadczenie usług cyfrowych, to regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną reguluje świadczenie usług drogą internetową. Zgodnie z art. 2 pkt 4 u.ś.u.d.e. świadczenie usługi drogą elektroniczną oznacza wykonanie usługi świadczonej bez jednoczesnej obecności stron, czyli na odległość ‒ poprzez przekaz danych na indywidualne żądanie usługobiorcy, przesyłanej i otrzymywanej za pomocą urządzeń do elektronicznego przetwarzania, włącznie z kompresją cyfrową, i przechowywania danych, która jest w całości nadawana, odbierana lub transmitowana za pomocą sieci telekomunikacyjnej w rozumieniu ustawy z 16 lipca 2004 r. ‒ Prawo telekomunikacyjne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 34).

Warto pamiętać, że usługi świadczone drogą internetową (usługi społeczeństwa informacyjnego) to pojęcie szersze niż usługi cyfrowe w rozumieniu AUC. Akt ten reguluje wyłącznie usługi świadczone przez dostawców usług pośrednich, nazywanych też pośrednikami internetowymi (np. przez dostawcę platformy wymiany plików wideo, na której osoby trzecie zamieszczają własne filmiki, a usługodawca zapewnia jedynie przestrzeń internetową). Natomiast zakresem u.ś.u.d.e. jest objęty szerszy katalog podmiotów świadczących usługi w internecie, np. dostawca serwisu VOD, który samodzielnie zamieszcza w nim filmy.

Przedsiębiorcy świadczący usługi w internecie, w tym usługodawcy świadczący usługi drogą elektroniczną w rozumieniu u.ś.u.d.e. oraz dostawcy usług pośrednich w rozumieniu AUC, już teraz ‒ zgodnie z art. 8 ust. 1 u.ś.u.d.e. ‒ mają obowiązek sporządzić i udostępnić regulamin świadczenia usług drogą elektroniczną. W art. 8 ust. 3 u.ś.u.d.e. zostały określone minimalne elementy takiego regulaminu, tj.:

1) rodzaje i zakres usług świadczonych drogą elektroniczną;

2) warunki świadczenia usług drogą elektroniczną, w tym:

– wymagania techniczne niezbędne do współpracy z systemem teleinformatycznym, którym posługuje się usługodawca,

– zakaz dostarczania przez usługobiorcę treści o charakterze bezprawnym;

3) warunki zawierania i rozwiązywania umów o świadczenie usług drogą elektroniczną;

4) tryb postępowania reklamacyjnego.

AUC przewiduje – wyłącznie w odniesieniu do dostawców usług pośrednich – dodatkowe postanowienia, które mają zastosowanie do regulaminów świadczenia usług drogą elektroniczną (warunków korzystania z usług). Ten unijny akt nie ingeruje w treść art. 8 u.ś.u.d.e., który reguluje zakres przedmiotowy regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną. AUC nie podważa także zasady swobody umów przysługującej dostawcom usług pośrednich. Wprowadza jednak pewne zasady dotyczące treści, stosowania i egzekwowania warunków korzystania z usług tych dostawców.

obowiązki mikro i małych przedsiębiorców

Aby uniknąć nieproporcjonalnych obciążeń, duża część obowiązków wynikających z AUC nie znajduje zastosowania do dostawców usług pośrednich, którzy kwalifikują się jako mikroprzedsiębiorstwa lub małe przedsiębiorstwa. Jednak obowiązki w zakresie dostosowania warunków korzystania z usług (art. 14 AUC) nie zostały wyłączone w odniesieniu do tej kategorii usługodawców. Jedynie wąski zakres obowiązków odnoszących się do warunków korzystania z usług (art. 23 AUC) nie będzie mieć zastosowania do dostawców platform internetowych kwalifikujących się jako mikro i małe przedsiębiorstwa.

A zgodnie z zaleceniami Komisji 2003/361/WE z 6 maja 2003 r. dotyczącym definicji mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (Dz.Urz. WE z 2003 r. L 124, s. 36):

• mikroprzedsiębiorstwo to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 10 osób i którego roczny obrót i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 2 mln euro,
• a małe przedsiębiorstwo to przedsiębiorstwo zatrudniające mniej niż 50 osób i którego roczny obrót i/lub całkowity bilans roczny nie przekracza 10 mln euro.

Co to oznacza w praktyce? Ni miej, ni więcej tyle, że nawet dostawca prostego serwisu ogłoszeniowego działającego lokalnie, który nie zatrudnia żadnych pracowników i który umożliwia użytkownikom zamieszczanie własnych ogłoszeń, będzie zobowiązany do dostosowania warunków korzystania z usług do AUC.

usługi poboczne

Obowiązek dostosowania warunków korzystania z usług jest adresowany do wszystkich dostawców usług pośrednich, niezależnie od tego, że świadczenie jednej z usług pośrednich, np. usługi hostingu treści, nie jest podstawową czy dominującą działalnością takiego podmiotu.

Należy zauważyć, że główny obowiązek w zakresie dostosowania warunków korzystania z usług do AUC (art. 14 AUC) został umiejscowiony w rozdziale I AUC, w sekcji 1, która ma zastosowanie do wszystkich dostawców usług pośrednich. Oznacza to, że obowiązek ten znajdzie zastosowanie również w odniesieniu do takiego dostawcy usług pośrednich, który nie świadczy usługi udostępniania platformy internetowej. Innymi słowy, pośrednik internetowy (np. hosting provider) nie musi być kwalifikowany jako platforma internetowa w rozumieniu AUC, żeby uznać, że odnoszą się do niego obowiązki dotyczące zmian w warunkach korzystania z usług.

Zgodnie z AUC „platforma internetowa” oznacza usługę hostingu, w ramach której na żądanie odbiorcy usługi (użytkownika) są przechowywane i rozpowszechniane publicznie informacje. To, co odróżnia usługę platformy internetowej od usługi hostingu, to publiczne rozpowszechnianie przekazanych przez użytkowników informacji (treści). Zgodnie z motywem 29 AUC przykładowe „usługi hostingu” obejmują takie kategorie usług, jak: przetwarzanie w chmurze, web hosting, odpłatne usługi odsyłania czy usługi umożliwiające wymianę informacji i treści online, w tym przechowywanie i udostępnianie plików.

W definicji platformy internetowej w AUC jest istotne wyłączenie dla tzw. usług pobocznych. Chodzi o to, że aby uniknąć nakładania zbyt szerokiego zakresu obowiązków, dostawców usług hostingu nie należy uznawać za platformy internetowe, w przypadku gdy publiczne rozpowszechnianie jest zaledwie nieznaczną i wyłącznie poboczną cechą (funkcją). Ta jest nierozerwalnie powiązana z inną usługą lub jest nieznaczną funkcją głównej usługi, której to cechy lub funkcji z obiektywnych względów technicznych nie można wykorzystywać bez tej innej lub głównej usługi, a z kolei włączenie takiej cechy lub funkcji nie jest sposobem na obejście stosowania przepisów AUC mających zastosowanie do platform internetowych. W AUC jako przykład takiej „usługi pobocznej” wskazano sekcję gazety internetowej przeznaczoną na komentarze, w przypadku której jest oczywiste, że ma ona charakter poboczny w stosunku do głównej usługi, jaką jest publikowanie wiadomości, za które odpowiedzialność redakcyjną ponosi wydawca.

Praktyczne znaczenie omawianego wyłączenia jest takie, że po zidentyfikowaniu, iż dana usługa internetowa, jej część lub nawet jakaś funkcjonalność internetowa (będąca jednocześnie usługą pośrednią w rozumieniu AUC) stanowi jedynie „usługę poboczną” w stosunku do usługi podstawowej, tej analizowanej „usługi pobocznej” nie należy kwalifikować jako usługi platformy internetowej w rozumieniu AUC, mimo że formalnie są spełnione przesłanki platformy internetowej. W takim przypadku, w odniesieniu do tej usługi (funkcjonalności) kwalifikowanej jako „usługa poboczna”, usługodawca nie jest zobowiązany do wdrożenia wynikających z AUC obowiązków adresowanych właśnie do dostawców platform internetowych. Nie oznacza to jednak, że w razie zidentyfikowania „usługi pobocznej” usługodawca nie podlega pod żadne przepisy AUC. Wręcz przeciwnie – będzie podlegał pod przepisy nakładające obowiązki adresowane do wszystkich dostawców usług pośrednich (rozdział III, sekcja 1 AUC) oraz do dostawców usługi hostingu (rozdział III, sekcja 2 AUC). Jedynie (albo aż – z uwagi na dużą liczbę obowiązków) obowiązki adresowane do dostawców platform internetowych nie będą miały zastosowania w takim przypadku (rozdział III, sekcje 3–5 AUC). Na podanym powyżej przykładzie sekcji gazety internetowej przeznaczonej na komentarze można zatem stwierdzić, że:

• w zakresie usługi podstawowej, jaką jest udostępnianie gazety internetowej (serwis internetowy) – żadne obowiązki wynikające z AUC nie aktualizują się z uwagi na to, że taka usługa nie jest „usługa pośrednią”; treści zamieszczone w takim serwisie internetowym to bowiem treści odredakcyjne, a nie treści przekazywane przez użytkowników, czyli osoby trzecie;
• w zakresie „usługi pobocznej”, jaką jest sekcja wspomnianej gazety internetowej, przeznaczona do zamieszczania komentarzy, aktualizują się obowiązki adresowane do wszystkich dostawców usług pośrednich (rozdział III, sekcja 1 AUC) oraz do dostawców usługi hostingu (rozdział III, sekcja 2 AUC); wydawca gazety internetowej jest zobowiązany w tym przypadku do dostosowania warunków korzystania z usługi do wymogów określonych w art. 14 AUC (w zakresie „usługi pobocznej”, jaką jest sekcja przeznaczona do zamieszczania komentarzy), nie jest natomiast zobowiązany do zastosowania się do art. 23 AUC, który również reguluje zawartość warunków korzystania z usług, ponieważ jest to przepis usytuowany w rozdziale III, sekcji 3 AUC, która jest adresowana wyłącznie do dostawców platform internetowych.

usługi pośrednie w obrocie b2c i b2b

Obowiązek dostosowania warunków korzystania z usług do wymogów AUC dotyczy dostawców usług pośrednich zarówno w obrocie z udziałem użytkowników będących konsumentami (B2C), jak i wtedy, gdy odbiorcami usług (użytkownikami) są wyłącznie profesjonaliści (B2B). Jeżeli np. podmiot gospodarczy udostępnia swoim kontrahentom handlowym (również przedsiębiorcom) platformę przeznaczoną do dzielenia się uwagami w przedmiocie współpracy handlowej, to jest zobowiązany do dostosowania warunków korzystania z usług do AUC.

• W jaki sposób należy dostosować warunki korzystania z usług do AUC?

AUC wychodzi naprzeciw licznym uwagom użytkowników, którzy niejednokrotnie wskazywali, że w odniesieniu do treści przekazanych przez użytkowników usługodawcy podejmują arbitralne decyzje (np. o usunięciu treści), które nie znajdują oparcia w warunkach korzystania z usług.

Zgodnie z art. 14 AUC w warunkach korzystania z usług dostawca usług pośrednich ma obowiązek uwzględnić informacje na temat:

▶ wszelkich ograniczeń, które nakłada w związku z korzystaniem z ich usług w odniesieniu do treści przekazywanych przez użytkowników; przez ograniczenia należy rozumieć środki mające na celu zwalczanie przekazywanych przez użytkowników treści niezgodnych z prawem (treści nielegalnych) lub treści niezgodnych z warunkami korzystania z jego usług, w szczególności środki, które wpływają na:

– dostępność, widoczność i osiągalność takich treści, m.in.: depozycjonowanie treści, demonetyzacja, uniemożliwienie dostępu do nich lub ich usunięcie,

– możliwość przekazywania takich treści przez użytkowników, m.in.: zamknięcie lub zawieszenie konta użytkownika;

(W praktyce chodzi o to, aby poinformować użytkowników, jakie sankcje usługodawca może zastosować w razie przekazania przez użytkownika treści niezgodnych z prawem lub treści niezgodnych z warunkami korzystania z usług. O ile w przypadku treści niezgodnych z prawem sytuacja jest stosunkowo prosta, o tyle w przypadku treści niezgodnych z warunkami korzystania z usług usługodawca powinien zidentyfikować w warunkach korzystania z usług, jakie treści kwalifikuje jako takie. Dzięki opisaniu w warunkach korzystania z usług wszystkich przypadków uprawniających do moderowania treści użytkowników, w tym do ich usuwania, ma zostać zapewniona większa transparentność w działaniu dostawców usług pośrednich oraz ma dojść do zminimalizowania przypadków arbitralnego działania po ich stronie. Wymagane przez AUC informacje o nakładanych ograniczeniach mogą przybrać postać odrębnej polityki [procedury] moderowania treści stanowiącej część warunków korzystania z usług lub załącznik do nich).

▶ środków i narzędzi wykorzystywanych na potrzeby moderowania treści przekazywanych przez użytkowników, w tym na temat algorytmicznego podejmowania decyzji i przeglądu dokonywanego przez człowieka;

▶ regulaminu wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg na decyzje dostawców usług pośrednich, przy czym obowiązek ten jest adresowany wyłącznie do dostawców platform internetowych;

▶ prawa do zakończenia korzystania z usługi (motyw 45 AUC).

Co prawda AUC nie nakłada na dostawców usług pośrednich obowiązku zamieszczania w warunkach korzystania z usług opisu procedury zgłaszania treści niezgodnych z prawem, tzw. notice & action (art. 16 AUC) lub treści niezgodnych z warunkami z usług, niemniej jednak wydaje się to celowe ze względu na zapewnienie większej transparentności.

Warto też wiedzieć, że zgodnie z art. 23 AUC, jeżeli pośrednik internetowy świadczy usługę udostępniania platformy internetowej, to poza obowiązkami wynikającymi z art. 14 AUC w warunkach korzystania z usług powinien dodatkowo uwzględnić informacje na temat zawieszania:

• świadczenia usług na rzecz użytkowników często przekazujących oczywiście nielegalne treści,
• rozpatrywania zgłoszeń dokonanych za pośrednictwem mechanizmów zgłaszania i działania przez użytkowników dokonujących często oczywiście bezzasadnych zgłoszeń,
• rozpatrywania skarg wnoszonych za pośrednictwem wewnętrznych systemów rozpatrywania skarg przez skarżących wnoszących często oczywiście bezzasadne skargi.

Jeżeli pośrednik internetowy świadczy usługę udostępniania platformy internetowej i dodatkowo udostępnia użytkownikom systemy rekomendacji treści, to zgodnie z art. 27 AUC w warunkach korzystania z usług powinien dodatkowo opisać główne parametry stosowane w systemach rekomendacji, a także wszelkie opcje zmieniania tych parametrów przez użytkowników lub wpływania na nie.

prosty język

Informacje, które zgodnie z AUC powinny zostać uwzględnione w warunkach korzystania z usług, należy sformułować jasno, w sposób prosty, zrozumiały, przyjazny dla użytkownika i jednoznaczny. Chodzi o język zrozumiały dla przeciętnego użytkownika danego rodzaju usług (tj. bez specjalistycznego słownictwa).

Jeżeli usługa jest skierowana przede wszystkim do małoletnich lub gdy korzystają z niej głównie oni, to dostawcy usług pośrednich mają obowiązek wyjaśnić warunki i ograniczenia korzystania z tej usługi w sposób zrozumiały dla takiego odbiorcy.

Dostawcy usług pośrednich mogą wykorzystywać elementy graficzne w warunkach korzystania z usług, takie jak ikony lub obrazki, do zilustrowania głównych elementów wymogów informacyjnych określonych w AUC.

• Gdzie i w jaki sposób opublikować zaktualizowane warunki korzystania z usług?

Akt o usługach cyfrowych wymaga, aby warunki korzystania z usług zostały podane do wiadomości publicznej, czyli w taki sposób, aby każdy i w dowolnym momencie mógł się z nimi zapoznać bez podejmowania dodatkowych czynności (np. na ogólnodostępnej stronie internetowej). W praktyce oznacza to, że warunki korzystania z usług nie mogą być ukryte na stronie internetowej. Muszą zostać opublikowane w łatwo dostępnym i nadającym się do odczytu maszynowego formacie. A format nadający się do odczytu maszynowego ‒ zgodnie z dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego (Dz.Urz. UE z 2019 r. L 172, s. 56) ‒ oznacza format pliku ustrukturyzowany tak, aby aplikacje mogły łatwo zidentyfikować, rozpoznać i pozyskać określone dane, w tym poszczególne stwierdzenia faktów, i ich wewnętrzną strukturę. Zaleca się, aby warunki korzystania z usług były publikowane na stronach internetowych w otwartych formatach plików (np. HTML).

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby informacje wymagane przez AUC stanowiły część innego dokumentu (wzorca umownego), np. w przypadku sklepu internetowego, który dodatkowo oferuje możliwość zamieszczania komentarzy, może to być część warunków sprzedaży.

• Co w przypadku zmiany warunków korzystania z usług?

Wszelkie istotne zmiany warunków korzystania z usług – w zakresie regulowanym przez AUC – muszą być komunikowane użytkownikom z odpowiednim wyprzedzeniem. Obowiązek ten dotyczy np. zmiany zasad dotyczących treści, których zamieszczanie w usłudze nie jest dozwolone, lub innych tego rodzaju zmian, które mogą mieć bezpośredni wpływ na zdolność użytkowników do korzystania z usługi.

• Jakie kary przewidziano za niedostosowanie warunków korzystania z usług do AUC?

W AUC określono maksymalne kary za naruszenie obowiązków wynikających z tego aktu prawnego. Takim naruszeniem może być np. niedostosowanie warunków korzystania z usług do wymogów przewidzianych w AUC ‒ a więc brak informacji o tym, jakie sankcje usługodawca może nakładać na użytkowników, którzy przekazują treści niezgodne z prawem lub z warunkami korzystania z usług.

Maksymalna wysokość grzywny, która może być nałożona za niewypełnienie obowiązku ustanowionego w AUC, może wynieść 6 proc. rocznego światowego obrotu danego dostawcy usług pośrednich w poprzednim roku obrotowym.

Z kolei maksymalna wysokość grzywny, która może być nałożona za udzielenie nieprawidłowych, niekompletnych lub wprowadzających w błąd informacji, nieudzielenie odpowiedzi lub niepoprawienie nieprawidłowych, niekompletnych lub wprowadzających w błąd informacji oraz niepoddanie się kontroli, może wynieść 1 proc. rocznego dochodu lub światowego obrotu danego dostawcy usług pośrednich lub danej osoby w poprzednim roku obrotowym.

Kompetencję do nakładania grzywien będzie miał koordynator ds. usług cyfrowych.

Warto jednak pamiętać, że AUC gwarantuje użytkownikom prawo do wniesienia skargi na dostawców usług pośrednich w związku z zarzucanym naruszeniem AUC do koordynatora ds. usług cyfrowych (obecnie w resorcie cyfryzacji trwają konsultacje założeń do projektu ustawy wprowadzającej do polskiego porządku prawnego takiego regulatora). W przypadku gdy przedmiotem skargi będzie niezasadne, zdaniem użytkownika, usunięcie treści, jest nieuniknione, że koordynator ds. usług cyfrowych w pierwszej kolejności podda analizie właściwe warunki korzystania z usług. W razie gdyby warunki korzystania z usług nie odpowiadały wymogom AUC, może dojść do wszczęcia postępowania i nałożenia grzywny na pośrednika internetowego. ©℗

przykład