Konstytucja internetu już od 17 lutego: podpowiadamy, jak skutecznie wdrożyć jej przepisy

Za nieco ponad dwa miesiące zacznie obowiązywać w pełnym zakresie unijne rozporządzenie w sprawie jednolitego rynku usług cyfrowych, zwane aktem o usługach cyfrowych (dalej: AUC).

Będzie ono musiało być stosowane przez dostawców usług pośrednich w internecie, tj. w szczególności pośredników w dostępie do treści umieszczanych w internecie przez użytkowników, czyli tzw. content providers (poza zakresem stosowania AUC znajdują się natomiast ci dostawcy, którzy decydują o udostępnieniu w internecie swoich lub cudzych treści, np. platformy VOD). Dostawcy, którzy uchybią obowiązkom nałożonym na nich przez AUC, będą musieli się liczyć z wysokimi karami. Te mogą wynosić nawet do 6 proc. rocznego światowego obrotu usługodawcy. Aby ich uniknąć, już teraz warto dokonać wielu zmian operacyjnych pod kątem nowych przepisów.

etap i. identyfikacja usług podlegających auc

Na początku konieczna jest identyfikacja, które ze świadczonych usług są „usługami pośrednimi” w rozumieniu AUC i jaki konkretnie rodzaj usługi pośredniej jest świadczony w danym przypadku. Obowiązki wynikające z AUC dopasowane są do różnych rodzajów usług pośrednich:

• wspólnie do dostawców wszystkich kategorii usług pośrednich,
• do dostawców poszczególnych kategorii usług pośrednich (np. wyłącznie do hosting providerów),
• wyłącznie do dostawców usługi hostingu świadczących usługę platformy internetowej,
• wyłącznie do dostawców usługi hostingu świadczących usługę platformy internetowej umożliwiającej konsumentom zawieranie z przedsiębiorcami umów na odległość (platformy handlowe),
• wyłącznie do dostawców usługi hostingu świadczących usługę bardzo dużej platformy internetowej (VLOP) lub usługi bardzo dużej wyszukiwarki internetowej (VLOSE).

Warto pamiętać, że obowiązkami wynikającymi z AUC nie są objęte wszystkie świadczone przez dostawców usługi, ale wyłącznie te, które mają charakter usługi pośredniej. Wdrożenie zmian będzie zatem konieczne wyłącznie w tym zakresie, a nie w stosunku do całego serwisu, portalu czy platformy. Poniżej pokazujemy, jak to zrobić krok po kroku.

▶ Krok 1. Sprawdź, czy świadczysz usługę społeczeństwa informacyjnego

Taką usługą jest każda usługa normalnie świadczona za wynagrodzeniem, na odległość, drogą elektroniczną i na indywidualne żądanie odbiorcy usługi (użytkownika).

▶ Krok 2. Sprawdź, jaki rodzaj usługi pośredniej świadczysz

AUC objęte są trzy kategorie usług pośrednich:

• zwykły przekaz ‒ polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez odbiorcę usługi (użytkownika) lub na zapewnianiu dostępu do sieci telekomunikacyjnej; czynności polegające na transmisji oraz zapewnianiu dostępu obejmują automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie przekazywanych informacji w zakresie, w jakim służy to wyłącznie wykonywaniu transmisji w sieci telekomunikacyjnej; są to np. punkty wymiany ruchu internetowego (IXP), punkty dostępu bezprzewodowego, wirtualne sieci prywatne (VPN), usługi i resolwery DNS, rejestry nazw domen najwyższego poziomu, rejestratorzy i organy certyfikacji wydające certyfikaty cyfrowe, usługi VoIP i inne usługi łączności interpersonalnej;
• caching ‒ polega na transmisji w sieci telekomunikacyjnej informacji przekazanych przez odbiorcę usługi (użytkownika), obejmuje automatyczne, pośrednie i krótkotrwałe przechowywanie tej informacji, dokonywane wyłącznie w celu usprawnienia późniejszej transmisji informacji na żądanie innych odbiorców; chodzi np. o zapewnianie sieci dostarczania treści, odwrotnych serwerów proxy lub serwerów proxy adaptacji treści;
• hosting ‒ polega na przechowywaniu informacji przekazanych przez odbiorcę usługi (użytkownika) oraz na jego żądanie; jest to np. przetwarzanie w chmurze, web hosting, odpłatne usługi odsyłania czy usługi umożliwiające wymianę informacji i treści online, w tym przechowywanie i udostępnianie plików.

Uwaga! Usługi pośrednie mogą być świadczone oddzielnie, jako część innego rodzaju usługi pośredniej lub równocześnie z innymi usługami pośrednimi. Możliwa i często spotykana będzie sytuacja, gdy dana usługa online będzie kwalifikowana w części jako usługa pośrednia w rozumieniu AUC, a w części jako usługa nieobjęta AUC. Każdy przypadek wymaga szczegółowej analizy.

▶ Krok 3. Sprawdź, czy świadczysz usługę platformy internetowej

To szczególny rodzaj usługi hostingu, która polega na przechowywaniu i publicznym rozpowszechnianiu informacji na żądanie użytkownika. Chodzi tu np. o użytkownika portalu społecznościowego, który zamieszcza własne zdjęcia. Z kolei publiczne rozpowszechnianie oznacza udostępnianie informacji (np. zdjęć, filmów, wpisów, dokumentów itp.) na żądanie odbiorcy usługi (użytkownika), który przekazał informacje potencjalnie nieograniczonej liczbie osób trzecich. Dostawców usług hostingu nie należy uznawać za platformy internetowe, w przypadku gdy publiczne rozpowszechnianie jest zaledwie nieznaczną i wyłącznie poboczną cechą, która jest nierozerwalnie powiązana z inną usługą, albo gdy jest to tylko nieznaczną funkcją głównej usługi, której to cechy lub funkcji z obiektywnych względów technicznych nie można wykorzystywać bez tej innej lub głównej usługi, a włączenie takiej cechy lub funkcji nie jest sposobem na obejście stosowania przepisów AUC. Taką cechę np. może stanowić sekcja gazety internetowej przeznaczona na komentarze, w przypadku której jest oczywiste, że ma ona charakter poboczny w stosunku do głównej usługi, jaką jest publikowanie wiadomości, za które odpowiedzialność ponosi wydawca.

▶ Krok 4. Sprawdź, czy świadczysz usługę internetowej platformy handlowej

Jest to taka platforma internetowa, która umożliwia konsumentom zawieranie z przedsiębiorcami umów na odległość (np. Allegro, OLX).

▶ Krok 5. Sprawdź, czy nie podlegasz wyłączeniom spod zakresu AUC

Nawet jeśli świadczona usługa kwalifikuje się jako usługa pośrednia w rozumieniu AUC, to częściowo może podlegać wyłączeniom spod zakresu AUC. Będzie to miało miejsce wówczas, gdy chodziło będzie o mikro- lub małe przedsiębiorstwo.

etap ii. analiza luk

Po zidentyfikowaniu, czy poszczególne usługi internetowe wchodzą w zakres stosowania AUC, konieczne jest wskazanie obowiązków wynikających z unijnego rozporządzenia i ich dopasowanie do poszczególnych usług pośrednich. Dobrą praktyką, która pozwoli uniknąć przeoczeń na etapie wdrażania AUC, jest wyszczególnienie poszczególnych obszarów tematycznych (np. reklamy, systemy rekomendacji, mechanizmy tzw. notice & action, sprawozdania, interfejsy internetowe), w ramach których zostaną wypunktowane konkretne obowiązki.

Na tym etapie należy również dokonać podziału obowiązków określonych w AUC na:

• obowiązki określone w już obowiązujących przepisach prawa krajowego lub unijnego, które są modyfikowane przez AUC, np. dotyczące zawartości regulaminu świadczenia usług drogą elektroniczną;
• nowe obowiązki (określone po raz pierwszy w unijnym rozporządzeniu), np. punkty kontaktowe, mechanizm zgłaszania treści nielegalnych, zaufane podmioty zgłaszające, uzasadnianie decyzji dotyczących moderowania treści, wyrywkowe kontrole, czy oferowane na platformach handlowych produkty lub usługi zostały zidentyfikowane jako nielegalne.

Kluczowe jest przeprowadzenie audytu świadczonych usług w celu porównania tego, w jaki sposób usługa pośrednia jest świadczona obecnie, z tym, w jaki sposób powinna być świadczona przy uwzględnieniu wynikających z AUC obowiązków.

Przykład

W wyniku przeprowadzenia analizy luk powinien zostać sporządzony wykaz zmian technologicznych koniecznych do wdrożenia w ramach interfejsów internetowych. Nie chodzi wyłącznie o tzw. dark patterns, ale również o zaprojektowanie przewidzianych w AUC funkcjonalności umożliwiających:

• zgłaszanie treści nielegalnych (np. poprzez formularz internetowy),
• zgłoszenie użytkownikowi, że dana informacja stanowi informację handlową,
• przekazanie użytkownikowi informacji o reklamie.

Uwaga! Zmiany programistyczne w usłudze internetowej wymagają zapewnienia odpowiedniego czasu, często również outsourcowania prac informatycznych. Dlatego nie należy zwlekać z przystąpieniem do prac nad wdrożeniem AUC.

etap iii. działania dostosowawcze

W ramach tego etapu wdrożenia AUC należy m.in.:

• sporządzić wyjaśnienia (interpretacje prawne) dotyczące poszczególnych obowiązków i zakazów adresowanych do dostawców usług pośrednich, np. w zakresie nowych zakazów reklamy internetowej;
• przeprojektować procesy prawno-technologiczne, np. wyłączyć profilowanie danych osobowych osób małoletnich w celu prezentowania reklam w warunkach określonych w art. 28 AUC (tj. jeżeli z całą pewnością wiadomo, że użytkownik jest małoletni);
• wdrożyć odpowiednie zmiany technologiczne na interfejsach internetowych usług pośrednich;
• opracować zmienione wersje różnego rodzaju oświadczeń, formularzy, powiadomień, procedur oraz regulaminów, np. w celu zapewnienia zgodności z art. 14 AUC w warunkach korzystania z usług, czyli w regulaminie świadczenia usług drogą elektroniczną należy uwzględnić m.in.: opis polityk, procedur, środków i narzędzi wykorzystywanych na potrzeby moderowania treści, informacje na temat algorytmicznego podejmowania decyzji i przeglądu dokonywanego przez człowieka (w odniesieniu do moderowania treści), informacje na temat regulaminu wewnętrznego systemu rozpatrywania skarg;
• w przypadku nowych obowiązków wynikających z unijnego rozporządzenia, należy natomiast od podstaw sporządzić odpowiednią dokumentację, np.:

– w związku z obowiązkiem wdrożenia mechanizmu umożliwiającego zgłaszanie treści nielegalnych w usłudze (art. 16 AUC) warto opracować wewnętrzną procedurę obsługi zgłoszeń użytkowników, co pozwoli usprawnić ich procedowanie,

– w związku z obowiązkiem sporządzania i przekazywania użytkownikom uzasadnień podejmowanych decyzji w zakresie moderowania treści (art. 17 AUC) warto opracować wzór uzasadnienia decyzji, który następnie będzie dostosowywany do konkretnego stanu faktycznego,

– w związku z obowiązkiem sporządzania i publikowania sprawozdań (art. 15, 24 i 42 AUC) warto opracować wzór takiego sprawozdania.

Nie można zaskakiwać użytkowników-konsumentów nieoczekiwanymi modyfikacjami regulaminu świadczenia usług. Użytkownik musi mieć czas na zapoznanie się ze zmianami i podjęcie stosownego działania (tj. zaakceptowania lub niezaakceptowania ich). Zmiany w regulaminie świadczenia usług drogą elektroniczną, wynikające z dostosowania do wymogów AUC, powinny wejść w życie 17 lutego 2024 r., dlatego prace nad zmianą regulaminu warto zacząć już teraz.

etap iv. szkolenia

Nowe polityki, procedury czy regulaminy opracowane na potrzeby AUC nie będą skutecznie działać, jeśli osoby odpowiedzialne za ich stosowanie w praktyce nie zostaną przeszkolone w tych obszarach. Dlatego zarówno na etapie wdrażania tego unijnego rozporządzenia, jak i po wdrożeniu jego przepisów warto regularnie podnosić kompetencje osób odpowiedzialnych za stosowanie AUC w danej firmie. Dotyczy to zarówno działów prawnych, jak i osób obsługujących zgłoszenia użytkowników czy moderatorów treści.

etap v. audyt i raport powdrożeniowy

Po wdrożeniu AUC w firmie i upływie okresu pozwalającego na wyciągnięcie wniosków warto rozważyć przeprowadzenie audytu powdrożeniowego zwieńczonego stosownym raportem. Trzeba wziąć pod uwagę, że pośrednicy internetowi są zobowiązani wdrożyć AUC do 17 lutego 2024 r. A to oznacza, że w tym samym terminie powinien zostać powołany krajowy koordynator ds. usług cyfrowych, który następnie może wydawać wytyczne dotyczące interpretacji i stosowania dość niejasnych przepisów AUC. ©℗