Wspólnik spółki z o.o. może umorzyć udziały

Zamierzam wycofać się ze spółki z o.o. Rozważam uczynienie tego przez umorzenie posiadanych udziałów. Nie przewiduję sporu z pozostałymi wspólnikami. Jaka procedura obowiązuje w takim przypadku?

Umorzenie udziałów polega zasadniczo na nabyciu udziałów przez spółkę, a następnie ich umorzeniu. W konsekwencji przestają one istnieć, podobnie jak związane z nimi prawa, np. prawo do dywidendy czy prawo głosu. Może to nastąpić za wynagrodzeniem, którego minimalną wysokość wskazuje art. 199 par. 2 kodeksu spółek handlowych (dalej: k.s.h.) ‒ w odniesieniu do umorzenia przymusowego oraz automatycznego lub bez wynagrodzenia ‒ o ile wspólnik, którego udziały mają być umorzone, wyrazi na to zgodę. Umorzenie udziałów może być finansowe z czystego zysku lub poprzez obniżenie kapitału zakładowego, obie te formy mogą też wystąpić łącznie.

Warto wiedzieć, że przy umorzeniu udziałów konieczna jest współpraca pozostałych wspólników, a przynajmniej zapewnienie większości w głosowaniach walnego zgromadzenia, ponieważ:

• dopuszczalne jest jedynie, gdy przewidziane zostało w umowie spółki; w innym wypadku, niezbędna będzie zmiana umowy, co może być utrudnione, np. w razie sprzeciwu pozostałych wspólników;
• może zostać dokonane jedynie po wpisie spółki do Krajowego Rejestru Sądowego; nie jest możliwe umorzenie udziałów spółki w organizacji;
• w przypadku umorzenia udziałów z obniżeniem kapitału zakładowego konieczne jest przeprowadzanie postępowania konwokacyjnego, które trwa minimum trzy miesiące; w jego trakcie wierzyciele mogą zgłosić sprzeciw i żądać zaspokojenia lub zabezpieczenia; wykorzystanie formuły umorzenia z obniżeniem kapitału znacznie wydłuża proces wyjścia ze spółki;
• zasadniczo uzależnione jest od podjęcia uchwały przez zgromadzenie wspólników (poza umorzeniem automatycznym); w razie konfliktu wewnątrz spółki może to uniemożliwić realizację tego scenariusza lub utrudnić uzyskanie wynagrodzenia z tytułu umorzenia udziałów.

Pomimo wspomnianych zagrożeń warto przyjrzeć się tej metodzie, ponieważ w przypadku ograniczeń zbywalności udziałów lub problemów związanych ze znalezieniem nabywcy dla wielu może okazać się ona bardzo atrakcyjna. Wyróżnia się trzy tryby umorzenia:

▶ dobrowolne ‒ dochodzi do niego jedynie za zgodą wspólnika, którego udziały podlegają umorzeniu i po podjęciu przez zgromadzenie wspólników, zasadniczo bezwzględną większością głosów, uchwały o umorzeniu; spółka i wspólnik muszą zawrzeć umowę nabycia udziałów w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi pod rygorem nieważności; umorzenie to stanowi wyjątek od zakazu nabywania przez spółkę udziałów własnych;

▶ przymusowe ‒ w tym przypadku niezbędne jest wystąpienie przesłanki szczegółowo określonej uprzednio w umowie spółki, np. podjęcie działalności konkurencyjnej; uchwała zgromadzenia wspólników, podjęta zasadniczo także bezwzględną większością głosów, musi zawierać dodatkowo uzasadnienie; w tym przypadku nie jest wymagana zgoda wspólnika;

▶ automatyczne ‒ do zajścia tego typu umorzenia wymaga się wystąpienia ściśle określonego w umowie spółki zdarzenia (np. upływu określonego czasu czy osiągnięcie przez spółkę konkretnej wyceny); nie ma tu konieczności podejmowania uchwały przez zgromadzenia wspólników.

Ostatni z powyższych trybów to stosunkowo najprostszy i najszybszy rodzaj umorzenia udziałów, zwłaszcza jeśli odbywa się bez obniżania kapitału zakładowego. Dochodzi do niego bowiem z mocy prawa już w momencie zaistnienia określonego zdarzenia i nie jest ono uzależnione od uchwały zgromadzenia wspólników. Niezbędnym warunkiem jest jednak przewidzenie i precyzyjne opisanie w treści umowy spółki tego szczególnego wydarzenia inicjującego umorzenie. Zastosowanie tej formy umorzenia jest więc w praktyce zasadniczo ograniczone. ©℗