Coraz częściej spółki mierzą się z pytaniami instytucji finansowych dotyczącymi weryfikacji beneficjentów rzeczywistych zgłoszonych do Centralnego Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR) - piszą prawnicy z Deloitte Legal.

rozwiń ›
To wynik nowelizacji z 13 kwietnia 2022 r. ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 593 ze zm.). Spółki często mają inne niż pytający zdanie, kto powinien być zgłoszony do rejestru. Rozbieżności te mogą utrudniać dostęp do finansowania, a także podlegać zgłoszeniu przez instytucję finansową do Krajowej Administracji Skarbowej.
Obowiązek zgłaszania beneficjentów rzeczywistych podmiotów prawnych w państwach członkowskich Unii Europejskiej wynika z przyjęcia dyrektywy, która weszła w życie 25 czerwca 2015 r. Przyjęcie jej do porządku krajowego państw członkowskich UE według pierwotnego planu miało odbyć się do 26 czerwca 2017 r. Dyrektywa jest częścią szerszej strategii unijnej, której celem jest zapewnienie bezpieczeństwa prawno-ekonomicznego oraz gospodarczego obywatelom i przedsiębiorstwom unijnym przez intensyfikację zwalczania przestępczości finansowej w UE.
Przepisy dotyczące beneficjentów rzeczywistych są dość nowe w polskim i unijnym porządku prawnym i nie zdążyły jeszcze zostać uzupełnione przez praktykę organów i sądów. Istotne wyzwania pojawiają się w związku z różnicami między przepisami poszczególnych krajów unijnych. To trudność przede wszystkim dla ponadnarodowych grup kapitałowych, które chciałyby prowadzić spójną wewnętrzną politykę przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu, a jednocześnie zgłosić odpowiednie dane do poszczególnych rejestrów krajów unijnych. Nie jest wykluczone, że w takim samym stanie faktycznym na gruncie przepisów np. austriackich i węgierskich może się okazać konieczne wskazanie różnych osób jako beneficjentów rzeczywistych.

Polska

Polski ustawodawca implementował dyrektywę dotyczącą przeciwdziałania praniu pieniędzy w ustawie z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Na mocy tej ustawy został utworzony CRBR, prowadzony w formie systemu internetowego.
W świetle ogólnej definicji wynikającej z polskich przepisów beneficjent rzeczywisty to osoba fizyczna sprawująca bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad klientem za pomocą posiadanych uprawnień, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych i umożliwiają wywieranie decydującego wpływu na czynności lub działania podejmowane przez dany podmiot prawny. Ustawa z 1 marca 2018 r. zawiera dodatkowe zasady, którymi należy się kierować przy ustalaniu beneficjenta rzeczywistego. Są one odzwierciedleniem wskazówek zawartych w ustawodawstwie unijnym.
Proces ustalenia beneficjenta rzeczywistego może być relatywnie prosty i polegać na wskazaniu osób fizycznych będących wspólnikami danej spółki handlowej. Może jednak przybrać postać kilkutygodniowego dochodzenia obejmującego takie działania, jak analiza struktur grup kapitałowych, ustalanie zasad funkcjonowania nietypowych zagranicznych podmiotów prawnych, weryfikację dokumentów składanych do amerykańskiej Securities and Exchange Commission lub badanie faktycznych powiązań i zależności między osobami fizycznymi.
Podmiot prawny (np. spółka handlowa lub fundacja), który dokona identyfikacji beneficjenta rzeczywistego, ma obowiązek zgłosić daną osobę fizyczną za pośrednictwem strony internetowej do CRBR. Zgłoszenie powinno zostać podpisane zgodnie z zasadami reprezentacji danego podmiotu, z użyciem podpisu potwierdzonego profilem zaufanym ePUAP lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego. Przepisy nie przewidują możliwości podpisania zgłoszenia przez pełnomocnika.

Niemcy

W Niemczech dla takich podmiotów, jak: spółki, trusty, stowarzyszenia oraz fundacje i odpowiadające im podmioty prawne, został stworzony odrębny rejestr służący do przechowywania informacji dotyczących beneficjentów rzeczywistych. Jest on prowadzony w formie elektronicznej i dostępny na stronie: https://www.transparenzregister.de/treg/de/start?1.
Zawiera następujące informacje: podstawowe dane spółki, imię i nazwisko beneficjenta, jego datę urodzenia oraz miejsce zamieszkania, a także charakter posiadanego przez niego interesu biznesowego. Aby móc korzystać z niemieckiego rejestru, konieczne jest założenie konta użytkownika. Rejestr ten jest częściowo odpłatny – zgłoszenie i jego ewentualne aktualizacje są bezpłatne, trzeba natomiast zapłacić za pobranie wyciągu z rejestru.

Czechy

W Czechach również opracowano osobny rejestr beneficjentów rzeczywistych, który jest dostępny na stronie: https://esm.justice.cz/ias/issm/rejstrik. W celu dokonania zgłoszenia konieczne jest złożenie stosownego wniosku do sądu lub skorzystanie z pomocy notariusza. W niektórych, mniej skomplikowanych przypadkach zgłoszenia i ich aktualizacje są dokonywane automatycznie wskutek synchronizacji między rejestrem beneficjentów a innymi rejestrami.
Zgłoszeniu podlegają następujące informacje dotyczące beneficjenta rzeczywistego: imię, nazwisko, data urodzenia, miejsce zamieszkania, obywatelstwo, opis sposobu sprawowania kontroli. Rejestr ten jest częściowo publiczny – ogólnodostępne są dane dotyczące aktualnych beneficjentów rzeczywistych, ale dane historyczne są udostępnione tylko podmiotom, których dotyczy wpis. W celu uzyskania wyciągu z rejestru nie trzeba zakładać konta. Wyciągi te są bezpłatne.

Austria

W Austrii również istnieje elektroniczny rejestr beneficjentów rzeczywistych. Jest on dostępny na stronie: https://www.usp.gv.at/online-verfahren.html po kliknięciu „Register der wirtschaftlichen Eigentümer”. Jest to co prawda odrębny rejestr, ale jest ściśle powiązany z innymi elektronicznymi rejestrami funkcjonującymi w kraju, co w znaczący sposób ułatwia składanie zgłoszeń.
Gromadzi się w nim dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych dla spółek handlowych, fundacji i trustów. Obowiązek wpisu do rejestru jest wyłączony w przypadku niektórych podmiotów zarejestrowanych w rejestrze spółek, np. spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli wszyscy ich wspólnicy są osobami fizycznymi. Wpisane podmioty mają obowiązek przeprowadzania corocznej kontroli danych zawartych w rejestrze, po której należy dokonać ewentualnej korekty lub potwierdzić prawidłowość zgłoszonych danych. Złożenie wniosku o ujawnienie danych w rejestrze jest bezpłatne, a wniosek składa się za pomocą formularza online. Podstawowe dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych są dostępne publicznie, ale uzyskanie wyciągu z rejestru jest odpłatne.

Francja

We Francji obowiązek zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych do rejestru ciąży na spółkach prawa francuskiego oraz na oddziałach spółek zagranicznych. Rejestr jest dostępny na stronie: https://formalites.entreprises.gouv.fr/. Są w nim umieszczane dane identyfikacyjne spółek oraz następujące dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych: imiona, nazwisko, pseudonim, data i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, obywatelstwo, dzień nabycia uprawnień beneficjenta i rodzaj sprawowanej kontroli. Część z tych danych jest publicznie dostępna, a dostęp do rejestru jest bezpłatny.

Włochy

Są ostatnim państwem, które wdrożyło obowiązki wynikające z przepisów unijnych. Rejestr beneficjentów rzeczywistych jest dostępny pod adresem: https://dire.registroimprese.it/. Należy do niego zgłosić m.in. dane identyfikacyjne spółek oraz następujące dane dotyczące beneficjentów rzeczywistych: imiona, nazwisko, pseudonim, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, obywatelstwo oraz osobisty numer beneficjenta rzeczywistego (jeśli został nadany). Zgłoszenie danych jest bezpłatne i wymaga utworzenia konta w portalu. Natomiast pobranie informacji z rejestru jest odpłatne, a ich dostępność może być ograniczona w wypadku ryzyka popełnienia przestępstwa na szkodę beneficjenta rzeczywistego. ©℗