Do konsultacji trafił długo oczekiwany projekt nowelizacji kodeksu spółek handlowych, który stanowi implementację dwóch unijnych dyrektyw: 2019/2021 (dotyczącej transgranicznych reorganizacji) oraz 2019/1151 (dotyczącej integracji rejestrów i narzędzi cyfrowych). Tym samym do polskiego prawa zostaną dodane regulacje, które pozwolą dokonywać przekształceń i podziałów transgranicznych oraz umożliwią integrację rejestrów za pomocą narzędzi cyfrowych.
Magdalena Kocieniewska, menedżer, doradca podatkowy, dział doradztwa podatkowego, EY Polska
Andrzej Laprus, menedżer, radca prawny, , Kancelaria , EY Law
Andrzej Laprus, menedżer, radca prawny, , Kancelaria , EY Law
Zmiana w operacjach transgranicznych
Nowe przepisy, poza implementacją dyrektyw, mają w założeniu ułatwić polskim przedsiębiorstwom udział w międzynarodowych procesach inwestycyjnych i reorganizacyjnych. Dotąd firmy zainteresowane takimi działaniami narażały się na ryzyka rejestrowe. Wdrożenie unijnych rozwiązań pozwoli na prowadzenie takich procesów już na podstawie konkretnych przepisów, nie zaś orzecznictwa TSUE.
Warto zwrócić uwagę, że nowelizacja przewiduje znaczące wzmocnienie ochrony wspólników, pracowników i wierzycieli spółek uczestniczących w procesach reorganizacyjnych. Efektem będą lepsze zabezpieczenie interesariuszy i pełna transparentność.
Co istotne, wspólnicy będą uprawnieni do otrzymywania sprawozdań ze wskazaniem skutków przeprowadzenia danej operacji transgranicznej. W razie braku zgody na uczestnictwo wspólnicy mniejszościowi będą z kolei odpowiednio kompensowani, a wynagrodzenia za ich akcje/udziały będzie szacował biegły. Jeśli chodzi o wierzycieli, to poprzez wprowadzenie procedury publikacji wzmianek o planowanym procesie będą oni mieli dostęp do niezbędnych informacji, a w razie uzasadnienia swoich roszczeń będą mogli żądać stosownych zabezpieczeń od danej spółki. Pracownikom zaś będą m.in. przysługiwały ogólne uprawnienia ochronne, takie jak możliwość składania uwag do planu operacji transgranicznej i obowiązek sporządzenia sprawozdania dotyczącego jej skutków.
Zmianie również ulegnie proces wydawania zaświadczeń o zgodności operacji transgranicznych z prawem (do tej pory stosowany jedynie dla połączeń transgranicznych). Wydanie zaświadczenia będzie uzależnione również od uzyskania opinii m.in. organów podatkowych. Miałyby one weryfikować nie tylko formalną zgodność z prawem restrukturyzacji, lecz także brak nadużycia prawa. Zgodnie z uzasadnieniem ma to zapobiec wykorzystywaniu nowych narzędzi w celu nadużycia prawa, w tym w szczególności prawa podatkowego.
Co ciekawe i idące wbrew dotychczasowej praktyce zmian w regulacjach okołopodatkowych, w tym zakresie projekt przewiduje domniemanie braku istnienia nadużycia prawa. Warunkiem jest, aby spółki zaangażowane w restrukturyzację były zarejestrowane po dniu podziału w państwie, w którym mają miejsce rzeczywistego zarządu (lub działalności gospodarczej).
Nowelizacja ma również w założeniu skończyć z dotychczasową dyskryminacją spółek komandytowo-akcyjnych w procesach reorganizacji. Spółki te będą mogły uczestniczyć w procesach połączenia jako spółka przejmująca albo nowo zawiązana, a w procesach podziału jako spółka dzielona.
Zmiana prawa w znaczący sposób przyczyni się też do rozwoju grup spółek i grup kapitałowych w zakresie transgranicznych procesów reorganizacyjnych. Wiele z wprowadzanych przepisów było wyczekiwanych zarówno przez prawników, jak i doradców podatkowych i pozwolą one na wdrożenie wielu zablokowanych do tej pory operacji.
Podział przez wyodrębnienie – nowa forma reorganizacji
Nowela kodeksu ma również wdrożyć do polskiego prawa spółek nowy typ podziału, tj. podział przez wyodrębnienie. Chodzi o umożliwienie przeniesienia części majątku spółki dzielonej na istniejącą lub nowo zawiązaną spółkę za udziały lub akcje podmiotów przejmujących lub nowo zawiązanych, które obejmuje spółka dzielona – a nie, jak dotychczas (w sytuacji podziału przez wydzielenie), wspólnicy spółki dzielonej. Instytucja ta może naszym zdaniem okazać się najważniejszą z wprowadzanych zmian, jako że bezpośrednio wpływać może na szereg procesów inwestycyjnych, joint ventures, jak i transakcji typu asset deal. Dzięki zasadzie sukcesji uniwersalnej podział przez wyodrębnienie może docelowo zastąpić procesy związane z aportami przedsiębiorstw lub ich zorganizowanych części.
Kwestie cyfrowe – wymiana informacji pomiędzy rejestrami
Razem ze zmianami przepisów k.s.h. planowane jest również zwiększenie bezpieczeństwa obrotu w ramach jednolitego rynku. Dlatego też projekt zawiera przepisy dotyczące wymiany informacji o zakazach sprawowania funkcji kierowniczych. Będą one obejmowały dane zgromadzone w Krajowym Rejestrze Karnym, rejestrze dłużników niewypłacalnych, Krajowym Rejestrze Zadłużonych oraz wykazie udostępnionym przez Komisję Nadzoru Finansowego.
Powyższe ma wdrożyć postanowienia dyrektywy (UE) 2019/1151 w zakresie integracji rejestrów i wymiany informacji, przez co z pewnością przyczyni się zarówno do wzmocnienia ochrony rynku, jak i osób trzecich.
Podsumowując, implementacja unijnych dyrektyw będzie miała ogromne znaczenie z perspektywy operacji transgranicznych. Znacząco uprości szereg kwestii oraz jednocześnie zwiększy ochronę zainteresowanych podmiotów (w tym pracowników). Warto zwrócić uwagę zwłaszcza na kwestię podziału przez wyodrębnienie, który na stałe powinien wpisać się w planowane procesy M&A.
Niemniej oczekiwane uelastycznienie regulacji i poszerzenie palety dostępnych rozwiązań restrukturyzacyjnych powinno być skorelowane z odpowiednimi regulacjami podatkowymi, które do tej pory stosowane były wyłącznie w odniesieniu do krajowych podziałów.
Szczególnie dotyczy to nieznanej dotychczas polskiej praktyce konstrukcji podziału przez wyodrębnienie, który może być interesującą alternatywą dla aportów.
Niestety, w treści uzasadnienia projektu pojawia się jedynie zapowiedź zmian w ordynacji podatkowej, i to tylko w niejako „wymuszonym” zakresie z uwagi na rozszerzenie spektrum podmiotów wydających opinię o zgodności z prawem operacji transgranicznej.
W tym momencie widzimy jedynie zapowiedź (częściowej) nowelizacji regulacji podatkowych, a ich kształt będzie miał istotne, jeżeli nie kluczowe, znaczenie z perspektywy skali praktycznego wykorzystania proponowanych rozwiązań.