Kilka dni temu wójt gminy wydał zarządzenie o odmowie umorzenia czynszu dzierżawnego. Urząd nie uznał moich argumentów związanych z inflacją i coraz większymi obciążeniami podatkowymi. Czy można się odwołać od zarządzenia do sądu albo do rady gminy?
Dzierżawa to jedna z możliwych form udostępniania mienia gminnego innym podmiotom, w tym przedsiębiorcom. Ogólna podstawa do tego typu działań jest zawarta w ustawie o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.g.o.). Jak wskazano w art. 13 ust. 1 u.g.o., nieruchomości mogą być przedmiotem obrotu – z zastrzeżeniem wyjątków wynikających z ustaw. W szczególności mogą być przedmiotem sprzedaży, zamiany i zrzeczenia się, oddania w użytkowanie wieczyste, w najem lub dzierżawę, użyczenia, oddania w trwały zarząd, a także mogą być obciążane ograniczonymi prawami rzeczowymi, wnoszone jako wkłady niepieniężne (aporty) do spółek, przekazywane jako wyposażenie tworzonych przedsiębiorstw państwowych oraz jako majątek tworzonych fundacji.
Sama dzierżawa ma zaś podstawy materialno-prawne w przepisach kodeksu cywilnego (dalej: k.c.). W art. 693 k.c. postanowiono, że przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez okres oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju. Może być również oznaczony w ułamkowej części pożytków.
Zasady ustala rada
Przedsiębiorca, jak wynika z pytania, ma problem z uregulowaniem czynszu dzierżawnego. Co istotne, ustawodawca zobligował jednostki samorządu terytorialnego do wprowadzania specjalnych uchwał, w których powinny być zawarte zasady stosowania ulg w zakresie spłaty należności cywilnoprawnych. Podstawy do wprowadzania tych uchwał wynikają z art. 59 ustawy o finansach publicznych (dalej: u.f.p.). W ust. 1 tego artykułu postanowiono, że w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym wymienionym w art. 9 pkt 3, 4 i 13 u.f.p., mogą być umarzane, terminy ich spłaty mogą zostać odroczone lub płatność tych należności może zostać rozłożona na raty, na zasadach określonych przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, z zastrzeżeniem ust. 4. Ponadto organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określi szczegółowe zasady, sposób i tryb udzielania ulg, o których mowa w ust. 1, warunki dopuszczalności pomocy publicznej w przypadkach, w których ulga będzie stanowić pomoc publiczną, oraz wskaże organ lub osobę uprawnione do udzielania tych ulg.
WAŻNE Do umarzania, odraczania terminów lub rozkładania na raty spłat należności jest uprawniony organ wykonawczy gminy w formie jednostronnego oświadczenia woli złożonego na podstawie przepisów prawa cywilnego.
Jak z powyższego wynika, to rada gminy ma prawny obowiązek przyjąć w uchwale zasady, sposób i tryb udzielania ulg w odniesieniu do należności cywilnoprawnych. Każda gmina podejmuje wskazane uchwały autonomicznie. Z formalnego punktu widzenia decyzję w sprawie umorzenia podejmuje organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, czyli w gminie wójt. Natomiast ze wskazanych przepisów nie wynika upoważnienie dla rady gminy do wydawania zgody na umorzenie należności w drodze indywidualnej uchwały. Do umarzania, odraczania terminów lub rozkładania na raty spłat należności jest uprawniony organ wykonawczy w formie jednostronnego oświadczenia woli złożonego na podstawie przepisów prawa cywilnego (por. uchwała Regionalnej Izby Obrachunkowej w Bydgoszczy z 21 lutego 2018 r., nr V/22/2018).
Nowa propozycja
A zatem odpowiadając na pytanie czytelnika: tylko organ wykonawczy jest władny do rozstrzygania wniosków, np. przedsiębiorcy, o umorzenie czynszu dzierżawnego. Nie ma możliwości odwołania się w tej sprawie do rady gminy. Podobnie nie ma możliwości odwołania się do sądu, czy to administracyjnego, czy cywilnego.
W praktyce istnieje jednak możliwość ponawiania wniosku o umorzenie. Przy czym organ wykonawczy gminy ma względną dowolność w rozpoznaniu wniosku. W orzecznictwie sądowym akcentuje się bowiem, że organ ten działa w ramach uznania administracyjnego. Uznanie oparto na ww. przepisie, który w swej treści zawiera terminy nieokreślone, takie jak „ważny interes podatnika” czy „interes publiczny”.
Zatem w razie odmowy umorzenia nie ma przeciwwskazań, aby ponowić wniosek. W razie kolejnej odmowy warto także rozważyć negocjacje w gminą na temat możliwości odpracowania długu. Przepisy kodeksu cywilnego umożliwiają bowiem płatności czynszu nie tylko w pieniądzu, lecz także w innych świadczeniach, np. rzeczowych. W tym jednak zakresie gmina ma pełną swobodę, czyli może przyjąć ofertę odpracowania długu, ale nie musi. ©℗
Podstawa prawna
• art. 693 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360)
• art. 59 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
• art. 13 ust. 1 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1899)
