Uruchomiłem niedawno firmę budowlaną. Podczas prac remontowych powstaje gruz, który moglibyśmy – po rozdrobnieniu – sprzedawać jako produkt, np. pod utwardzenie dróg. Słyszałem, że od niedawna zmieniły się zasady utraty statusu odpadów. Czy aby gruz przestał być odpadem i mógł być przez mnie sprzedany, muszę – tak jak do tej pory – uzyskać na to decyzję?

W opisanej sytuacji gruz powstający przy pracach remontowych jest odpadem. Aby można było uznać, że traci taki status i staje się produktem, który przedsiębiorca może np. sprzedać dalej, konieczne jest wystąpienie z wnioskiem do odpowiedniego organu o wydanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów lub pozwolenia na wytwarzanie odpadów obejmującego zezwolenie na ich przetwarzanie. Takie zezwolenia lub pozwolenia co do zasady wydaje starosta lub marszałek województwa (art. 41 ust. 3 ustawy o odpadach oraz art. 378 ust. 1 i 2a prawa ochrony środowiska). Przy czym – po ostatnich zmianach przepisów – treść zarówno wniosku, jak i wydanej przez organ decyzji zależą w dużej mierze od tego, czy warunki szczegółowe dotyczące utraty statusu odpadu przez konkretny przedmiot lub substancję zostały już określone w przepisach prawa Unii Europejskiej (albo w rozporządzeniu wydawanym przez polskiego ministra do spraw klimatu), czy nie. Jeżeli nie są one określone w przepisach, to takie warunki będą musiały być wskazane w decyzji i w związku z tym trzeba będzie odpowiednio przygotować wniosek.

Warunki ogólne i szczególne

Nowe zasady dotyczące utraty statusu odpadów zaczęły obowiązywać od 1 stycznia 2022 r., a to na skutek wejścia w życie ustawy o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja). Nowelizacja wyraźnie doprecyzowuje, że aby substancja lub przedmiot, który jest już odpadem, przestał nim być, muszą być spełnione nie tylko warunki ogólne, lecz także warunki szczegółowe, które są określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w rozporządzeniu wydawanym przez ministra do spraw klimatu, a jeżeli nie zostały one określone w tych przepisach – w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów. Przesądza o tym art. 14 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy o odpadach w nowym brzmieniu: „Określone rodzaje odpadów przestają być odpadami, jeżeli na skutek poddania ich recyklingowi lub innemu odzyskowi spełniają:
1) łącznie następujące warunki:
a) przedmiot lub substancja mają zostać wykorzystane do konkretnych celów,
b) istnieje rynek takich przedmiotów lub substancji lub popyt na nie,
c) przedmiot lub substancja spełniają wymagania techniczne dla zastosowania do konkretnych celów oraz wymagania określone w przepisach, w szczególności dotyczących chemikaliów i produktów mających zastosowanie do danego przedmiotu lub danej substancji, i w normach mających zastosowanie do danego produktu,
d) zastosowanie przedmiotu lub substancji nie prowadzi do negatywnych skutków dla życia, zdrowia ludzi lub środowiska;
2) szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, które są określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w przepisach wydanych na podstawie ust. 1a, a jeżeli nie zostały określone w tych przepisach – w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów”.
Projektodawcy wyjaśnili m.in., że nowe brzmienie art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach ma wskazywać, że postępowanie w celu utraty statusu odpadów w ramach spełniania warunków może odbywać się na trzy sposoby:
1) zgodnie z przepisami UE,
2) zgodnie z przepisami wykonawczymi wydanymi na podstawie ustawy o odpadach oraz
3) zgodnie z decyzją na przetwarzanie odpadów.
Dodano, że art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach w nowym brzmieniu wyraźnie wskazuje hierarchię określania szczegółowych warunków utraty statusu odpadów przez wskazanie, że w pierwszej kolejności stosuje się szczegółowe warunki określone w przepisach UE, a w drugiej kolejności szczegółowe warunki określone w przepisach wykonawczych wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a ustawy o odpadach. W przypadku zaś gdy szczegółowe warunki nie zostały określone w powyższych źródłach, można je określić w indywidualnej decyzji na przetwarzanie odpadów.

Kiedy organ nie musi wskazywać

Szczegółowe warunki na poziomie europejskim są obecnie już określone dla złomu, stłuczki szklanej, złomu miedzi. Wskazują je następujące akty prawne:
  • rozporządzenie Rady (UE) nr 333/2011 z 31 marca 2011 r. ustanawiające kryteria określające, kiedy pewne rodzaje złomu przestają być odpadami na mocy dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Dz.Urz. UE z 2012 r. L 94, s. 2),
  • rozporządzenie Komisji (UE) nr 1179/2012 z 10 grudnia 2012 r. ustanawiające kryteria określające, kiedy stłuczka szklana przestaje być odpadem na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/98/WE (Dz.Urz. UE z 2012 r. L 337, s. 31),
  • rozporządzenie Komisji (UE) nr 715/2013 z 25 lipca 2013 r. ustanawiające kryteria określające, kiedy złom miedzi przestaje być odpadem na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (Dz.Urz. UE z 2013 r. L 201, s. 14).
Na poziomie krajowym natomiast pozostaje w mocy jeden akt wykonawczy, to jest rozporządzenie ministra klimatu i środowiska z 23 grudnia 2021 r. w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów destruktu asfaltowego (Dz.U. poz. 2468). Rozporządzenie to określa szczegółowe warunki, po spełnieniu których destrukt asfaltowy przestaje być traktowany jako odpad. Ma to na celu ułatwienie jego stosowania w budownictwie drogowym tak, aby nie było wątpliwości, co do jego jakości oraz prawidłowego i bezpiecznego wykorzystania.
Według stanowiska Ministerstwa Klimatu i Środowiska, odnoszącego się wprawdzie do wcześniejszego analogicznego rozporządzenia z 8 listopada 2021 r., ale aktualnego również na gruncie obecnie obowiązującego aktu prawnego, „podmioty gospodarujące destruktem asfaltowym po tym, jak przestanie on być odpadem, nie będą musiały spełniać wymagań wynikających z ustawy o odpadach, np. uzyskiwać odpowiednich decyzji administracyjnych na przetwarzanie odpadów, prowadzić ewidencji odpadów czy wystawiać kart przekazania odpadów”. Dodano, że warunki szczegółowe z rozporządzenia mają gwarantować, że destrukt asfaltowy otrzymany w wyniku procesu odzysku spełnia wymogi techniczne przemysłu budownictwa drogowego, jest zgodny z istniejącymi przepisami i normami, które mają zastosowanie do produktów, oraz nie prowadzi do ogólnych niekorzystnych oddziaływań na środowisko lub zdrowie ludzkie. Dzięki wprowadzeniu tych przepisów ma być możliwe ograniczenie eksploatacji złóż surowców naturalnych i zastąpienie naturalnych kruszyw. Przyniesie ono też wymierne korzyści dla środowiska i ograniczy magazynowanie destruktu asfaltowego na hałdach. Wskazano ponadto, że takie rozwiązanie wpisuje się w założenia gospodarki o obiegu zamkniętym. [przykład]

przykład

Decyzja niewymagająca określania zasad

Przedsiębiorca zajmuje się budową dróg. W trakcie prac, gdy zrywana jest nawierzchnia, powstaje odpad – destrukt asfaltowy. Przedsiębiorca chciałby go wykorzystać do budowy drogi. Aby mógł to zrobić, musi jednak zadbać, aby destrukt asfaltowy utracił statusu odpadu. Zezwolenie powinno wprost wskazywać, że materiał po przetworzeniu nie stanowi już odpadów. W tym celu musi złożyć wniosek do odpowiedniego organu o zezwolenie na przetwarzanie odpadów (albo o pozwolenie na wytwarzanie odpadów obejmujące zezwolenie na przetwarzanie odpadów), w którym zostaną określone rodzaje odpadów, które utracą status odpadów. We wniosku nie musi już jednak wnosić o określenie warunków. I nie będzie trzeba ich już określać w decyzji. W tym wypadku szczegółowe warunki są już określone w polskim rozporządzeniu w sprawie określenia szczegółowych warunków utraty statusu odpadów dla odpadów destruktu asfaltowego. ©℗

Jeśli nie określono szczegółowych przesłanek

W sytuacji zatem, w której dla danej substancji lub przedmiotu nie określono szczegółowych warunków utraty statusu odpadu na poziomie europejskim lub w rozporządzeniu, przedsiębiorca, aby skorzystać z dobrodziejstwa tej instytucji, powinien zadbać, by stosowne postanowienia zostały zawarte w decyzji administracyjnej. Tak jest właśnie w sytuacji opisanej przez czytelnika. Powinien on zatem wystąpić z wnioskiem o ich określenie w decyzji.
Treść wniosku o wydanie zezwolenia na przetwarzanie odpadów określa art. 42 ustawy o odpadach. W wyniku omawianej zmiany dodano w nim wymóg dotyczący uwzględnienia:
  • rodzajów odpadów, które utracą status odpadów,
  • informacji wskazujących na spełnienie warunków określonych w art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy o odpadach,
  • szczegółowych warunków utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy o odpadach, jeżeli zostały określone w przepisach UE albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a.
Jednocześnie wskazano, że z kolei w przypadku, gdy szczegółowe warunki utraty statusu odpadów nie zostały określone w przepisach UE albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a ustawy o odpadach, wniosek powinien wskazywać proponowane szczegółowe warunki utraty statusu odpadów.
Co w zezwoleniu lub pozwoleniu
Powyższa zmiana dotycząca wniosku znalazła odzwierciedlenie w art. 42 ust. 2 pkt 6a ustawy o odpadach, zgodnie z którym zezwolenie na przetwarzanie odpadów wydaje się na wniosek posiadacza odpadów, a wniosek zawiera (w analizowanym zakresie) wskazanie rodzajów odpadów, które mogą utracić status odpadów, w przypadku gdy utrata statusu odpadów jest przewidywana, oraz informacje o spełnieniu warunków określonych w art. 14 ust. 1 pkt 1, a ponadto:
a) informacje o spełnieniu szczegółowych warunków utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2, jeżeli zostały określone w przepisach prawa UE albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a,
b) proponowane szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2, jeżeli nie zostały określone w przepisach prawa UE albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a.
Odpowiednie zmiany zostały również dodane w art. 43 ustawy o odpadach w odniesieniu do treści zezwolenia na przetwarzanie odpadów. Zdaniem ustawodawcy ze względu na różne podejście organów ochrony środowiska do przekazywania informacji dotyczących utraty statusu odpadów w decyzjach dodanie proponowanych przepisów pozwoli na ujednolicenie praktyki oraz wyeliminowanie wątpliwości przy korzystaniu z tej instytucji. Zgodnie z dodanym pkt 3a w art. 43 ust. 2 „w zezwoleniu na przetwarzanie odpadów określa się: rodzaje odpadów, które utracą status odpadów, w przypadku gdy utrata statusu odpadów jest przewidywana, oraz szczegółowe warunki utraty statusu odpadów, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 2, jeżeli nie zostały określone w przepisach prawa Unii Europejskiej albo w przepisach wydanych na podstawie art. 14 ust. 1a”.

Przepisy przejściowe

Według przepisów przejściowych zawartych w art. 16 ust. 2 nowelizacji zezwolenia na przetwarzanie odpadów oraz pozwolenia na wytwarzanie odpadów obejmujące zezwolenia na przetwarzanie odpadów wydane przed dniem wejścia w życie ustawy zachowują ważność przez okres, na jaki zostały wydane. Tak więc odzysk, w tym również recykling, którego wynikiem jest utrata statusu odpadów, może odbywać się na warunkach dotychczas wydanych decyzji.
Podstawa prawna
• art. 14, art. 41, art. 42, art. 43 ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach (t.j. z 2022 r. poz. 699)
• art. 378 ust. 1 i 2a ustawy ‒ Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1973; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2269)
• ustawa z 17 listopada 2021 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2151)
Zapraszamy do zadawania pytań