Nasza spółka kupiła stare siedlisko z górą, gdzie kiedyś wydobywano granit. Planujemy uzyskać koncesję i ponownie rozpocząć wydobywanie tego minerału. Niestety przeciwni temu są właściciele działek graniczących z naszą parcelą. Czy mogą być oni stroną postępowania? Jeszcze w ubiegłym roku nie mieli takiej możliwości, a teraz ponoć już tak. Skąd ta zmiana i jakiego zakresu spraw dotyczy?
W obecnym stanie prawnym – za sprawą wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 12 maja 2021 r. (sygn. akt SK 19/15, Dz.U. z 2021 r. poz. 914) – sąsiedzi w opisanym przypadku jak najbardziej mogą być stronami postępowania. TK stwierdził bowiem, że art. 41 ust. 2 prawa geologicznego i górniczego (dalej: p.g.g.) jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, co diametralne zmienia zasady ustalania kręgu stron postępowań prowadzonych na podstawie p.g.g. Obecnie możliwość przedstawienia swoich racji w postępowaniach prowadzonych na podstawie p.g.g. ma każda osoba, która wykaże swój interes prawny.
Jak do tego doszło
Skargę do TK wniosła właścicielka siedliska przyległego do działki będącej własnością spółki z o.o. z siedzibą w S. Podmiot ten w drodze decyzji marszałka województwa otrzymał koncesję na odkrywkową eksploatację złoża granitu z użyciem materiałów wybuchowych na obszarze górniczym mieszczącym się w granicach należącej do niego nieruchomości. Postępowanie koncesyjne toczyło się bez udziału i wiedzy właścicieli przyległych nieruchomości. Skarżąca wraz z pozostałymi współwłaścicielami przyległego siedliska wnieśli odwołanie od decyzji koncesyjnej do ministra środowiska, który je umorzył. Powołując się na art. 41 ust. 2 p.g.g., minister stwierdził, że nie mają oni statusu strony w postępowaniu o udzielenie koncesji. Zgodnie bowiem z tym przepisem „Stronami postępowań prowadzonych na podstawie niniejszego działu nie są właściciele (użytkownicy wieczyści) nieruchomości znajdujących się poza granicami projektowanego albo istniejącego obszaru górniczego lub miejscami wykonywania robót geologicznych”. Skarga, a następnie skarga kasacyjna na decyzję ministra zostały oddalone. W tej sytuacji strona wniosła do TK skargę konstytucyjną, w której wnioskowała m.in. o zbadanie zgodności z konstytucją art. 41 ust. 2 p.g.g.
TK podzielił zarzuty skargi. Stwierdził, że art. 41 ust. 2 p.g.g. w istocie rzeczy uchyla definicję „strony postępowania”, wynikającą z art. 28 kodeksu postępowania administracyjnego, który przesądza, że stroną jest „każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek”.
Skutki orzeczenia
Orzeczenie TK dotyczy postępowań koncesyjnych, a także tych, do których stosuje się art. 41 p.g.g. Tak więc ma zastosowanie również do postępowania o zatwierdzenie projektu robót geologicznych (art. 80 ust. 3 p.g.g.) oraz jego zmianę (art. 80a ust. 1 p.g.g.), a także – moim zdaniem – do postępowań prowadzonych na podstawie art. 159 p.g.g., a więc dotyczących wstrzymania działalności, nakazania niezwłocznego usunięcia uchybień czy nakazania podjęcia czynności mających na celu doprowadzenie środowiska do należytego stanu.
• Postępowania koncesyjne. Zakres tego typu postępowań został wskazany w art. 21 ust. 1 p.g.g. i obejmuje: poszukiwanie lub rozpoznawanie złóż kopalin, o których mowa w art. 10 ust. 1 (z wyłączeniem złóż węglowodorów); poszukiwanie lub rozpoznawanie kompleksu podziemnego składowania dwutlenku węgla, wydobywanie kopalin ze złóż, poszukiwanie i rozpoznawanie złóż węglowodorów oraz wydobywanie węglowodorów ze złóż; podziemne bezzbiornikowe magazynowanie substancji; podziemne składowanie odpadów, podziemne składowanie dwutlenku węgla. Tego rodzaju działalność wywiera wpływ na środowisko, a zasięg jej oddziaływania może wykraczać poza obszar, na którym jest prowadzona.
• Postępowania o zatwierdzenie projektu robót geologicznych. Zgodnie z art. 80 ust. 3 p.g.g. „stronami postępowania o zatwierdzenie projektu robót geologicznych są właściciele (użytkownicy wieczyści) nieruchomości gruntowych, w granicach których mają być wykonywane roboty geologiczne. Przepisy art. 41 stosuje się odpowiednio”. Projekt taki jest sporządzany zarówno dla robót wymagających koncesjonowania, jak i niekoncesjonowanych, ale zatwierdzeniu podlega tylko ten sporządzany dla robót niekoncesjonowanych. Skoro więc art. 41 ust. 2 utracił moc, należy go wypełnić treścią z art. 28 k.p.a. Po wyroku TK znów aktualne stają się poglądy wyrażane na gruncie p.g.g. z 1994 r., że za strony postępowania można też uznać właścicieli sąsiednich nieruchomości znajdujących się w zasięgu wpływów (zwłaszcza szkodliwych) takich prac. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z 20 czerwca 2013 r. (sygn. akt III SA/Łd 299/13) wskazał np., że korzystanie ze wspólnego leja depresyjnego z jednego otworu studziennego wpływa na zakres i możliwość korzystania z drugiego, a zatem przesądza to, że właściciel działki ze studnią ma interes prawny w postępowaniu o zatwierdzeniu projektu robót geologicznych na drugiej działce. Powyższe zasady należy obecnie więc stosować także do zmian projektu robót geologicznych, których dokonuje się przez sporządzenie dodatku (art. 80a ust. 1 w związku z art. 80a ust. 3 p.g.g.).
• Wstrzymanie działalności. Zgodnie z art. 159 ust. 1 p.g.g. w przypadku stwierdzenia, że działalność określona ustawą jest wykonywana:
1) z naruszeniem warunków określonych w koncesji,
2) bez zatwierdzonego projektu robót geologicznych lub z naruszeniem określonych w nim warunków,
3) bez przedłożonego projektu robót geologicznych, który nie podlega zatwierdzeniu, lub z naruszeniem określonych w nim warunków
– właściwy organ administracji geologicznej, w drodze decyzji, odpowiednio wstrzymuje działalność, nakazuje niezwłoczne usunięcie stwierdzonych uchybień, a w przypadku potrzeby nakazuje podjęcie czynności mających na celu doprowadzenie środowiska do należytego stanu.
Moim zdaniem interes prawny w takim postępowaniu mają właściciele nieruchomości, na które oddziałuje działalność prowadzona w sposób wskazany w art. 159 ust. 1 p.g.g. Bardzo często występowali oni do właściwych organów o wszczęcie w tym zakresie postępowania. W praktyce jednak – właśnie ze względu na treść art. 40 ust. 2 oraz odsyłającego do niego art. 80 ust. 3 p.g.g. – nie uznawano ich za strony. Utrata mocy przez art. 40 ust. 2 p.g.g. powinna ten stan zmienić.
Podstawa prawna
• art. 40 ust. 2, art. 41 ust. 2, art. 80 ust. 3, art. 80a ust. 1, art. 159 ustawy z 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1064; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 914)
• art. 28 ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735)
