Uzyskanie uprawnień przez lekarza nie przesądzi o nabyciu ulg składkowych

Nasz klient chciałby skorzystać z ulgi na start, a potem z preferencyjnych składek. To młody dentysta, który niedawno otrzymał prawo wykonywania zawodu. W ramach swojej działalności chce współpracować z podmiotem, w którym odbywał staż na podstawie umowy o pracę. Mamy wątpliwości, czy w tej sytuacji możemy go zgłosić do ulg. Klient twierdzi, że jako lekarz dentysta będzie miał już inny status niż stażysta, a to oznacza, że jego czynności będą miały już inny charakter niż te wykonywane w ramach umowy o pracę.

W tego rodzaju sytuacjach Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdza brak prawa do ulgi na start oraz preferencyjnych składek. Przypomnijmy: ulga na start została uregulowana w art. 18 ustawy – Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z jego ust. 1 przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres sześciu miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej, jeśli podejmuje ją po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej dla byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Przedsiębiorca może z niej zrezygnować przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych.

Bardzo podobnie uregulowana jest ulga zwana „preferencyjnymi składkami”, do której przedsiębiorcy mają prawo po skorzystaniu z ulgi na start albo od razu po rozpoczęciu prowadzenia działalności gospodarczej. Ulga ta została określona w art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa). Zgodnie z jego ust. 1 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej) w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Z prawa do obniżonych składek nie mogą skorzystać osoby, które:

• prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność;
• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Taka konstrukcja przepisów ma zapobiegać zjawisku polegającemu na zamianie podstawy zatrudnienia z umowy o pracę na tzw. samozatrudnienie w celu „optymalizacji” składkowej, podczas gdy dana osoba nadal współpracuje ze swoim byłym pracodawcą.

Jednak nie zawsze rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej i współpraca z byłym pracodawcą będzie miała na celu obchodzenie prawa. Tak jest w przypadku np. młodych lekarzy, którzy po skończonym stażu podejmują w ramach własnej praktyki współpracę z podmiotem, w którym go odbywali. To jednak nie zmienia wykładni przepisu dokonywanej przez ZUS.

Jako przykład można wskazać np. interpretację indywidualną wydaną przez ZUS 3 stycznia 2023 r., znak WPI/200000/43/1314/2022. Wnioskodawca wskazał, że jest lekarzem dentystą, wcześniej na podstawie umowy o pracę na czas określony w ramach stażu podyplomowego odbywał szkolenie jako lekarz dentysta stażysta. Po zakończeniu umowy chciałby podjąć współpracę z podmiotem, w którym odbywał staż, w ramach własnej praktyki i skorzystać z ulgi na start, a następnie z preferencyjnych składek.

Organ rentowy jednak stwierdził, że dentysta nie ma prawa do ulg, bo żeby z nich skorzystać, zakres czynności świadczonych dla byłego lub obecnego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność, nie może choćby częściowo pokrywać się z zakresem obowiązków wykonywanych w ramach stosunku pracy. Przez zwrot „czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności” należy rozumieć czynności powierzone przez pracodawcę i wykonywane przez pracownika w ramach stosunku pracy. ZUS podkreślił, że wystarczy, aby zakres wykonywanej przez daną osobę działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy choćby w części pokrywał się z czynnościami wykonywanymi w ramach łączącego ją uprzednio z tym pracodawcą stosunku pracy, żeby utraciła ona prawa do ulg. Dopiero gdy wykonywana w ramach prowadzonej działalności praca ma zupełnie inny charakter niż zakres czynności świadczonych w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę – osoba prowadząca działalność może skorzystać z preferencyjnej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

ZUS zwrócił uwagę, że nie ma znaczenia, że jako stażysta lekarz dentysta nie miał pełnego prawa wykonywania zawodu, a teraz wykonuje działalność jako samodzielny lekarz. Organ rentowy powołał się dodatkowo na wyrok Sądu Najwyższego z 23 marca 2010 r., sygn. akt I UK 323/09, w którym SN uznał, że usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach istniejącego stosunku pracy. Stanowisko sądu można zastosować odpowiednio także do ulgi na start.

Sama zmiana statusu i uzyskanie uprawnień zawodowych nie pozwoli zatem na skorzystanie z ulg. ©℗