Raportowanie JPK_CIT - o co podatnicy pytają na szkoleniach

JPK_ST_KR

Odpowiedź: Należy wyjść od tego, że pierwsze raportowanie schemy JPK_ST_KR nastąpi za 2026 r., a więc efektywnie dojdzie do tego w marcu 2027 r. I będzie dotyczyć zasadniczo wszystkich podatników CIT. Grupa dużych podatników CIT podlega JPK_CIT już za 2025 r., ale na mocy rozporządzenia ministra finansów z 13 grudnia 2024 r. jest zwolniona z przesyłania danych w zakresie środków trwałych za 2025 r.

W ramach schemy JPK_ST_KR należy raportować wszystkie środki trwałe, tj. te na pierwszy dzień roku nie zostały sprzedane czy zlikwidowane – niezależnie od daty przyjęcia ich do używania czy stopnia amortyzacji.

Schema JPK_ST_KR zobowiązuje do przekazywania dużo szerszego zakresu danych o środkach trwałych w porównaniu do dotychczasowych ewidencji środków trwałych. I tak dodatkowe dane obejmują m.in.:

• dane dotyczące zbycia środków trwałych (nr dokumentu, na podstawie którego wykreślono środek trwały; nr KSeF faktury potwierdzającej zbycie, data zbycia, przyczyna wykreślenia z ewidencji);
• numer dokumentu OT;
• rodzaj dokumentu stwierdzającego nabycie lub wytworzenie środka trwałego;
• numer inwentarzowy.

Uwaga! Pełny zakres danych obejmuje tylko nowe środki trwałe, a więc te składniki majątkowe, które zostały przyjęte do używania od 1 stycznia 2025 r. (również za pierwszy rok, za który nie trzeba przesyłać schemy).

W przypadku „starych” środków trwałych wymaga się informacji o ich zbyciu (pkt 1 powyżej), ale nie trzeba wskazywać na takie dane jak numer inwentarzowy czy dokument OT. To duże ułatwienie, bo zdarza się, że spółki nie posiadają wszystkich danych o środkach trwałych, które były przyjmowane lata temu.

Odpowiedź: Ta schema wymaga bardzo szerokiego zakresu danych o środkach trwałych w wymiarze zarówno podatkowym, jak i bilansowym. Należy wykazywać m.in. dane o wartościach początkowych, stawkach amortyzacyjnych czy odpisach amortyzacyjnych w wersji podatkowej i bilansowej. Jeżeli składnik majątkowy jest środkiem trwałym dla celów bilansowych, a nie jest nim dla celów podatkowych (co może mieć miejsce np. przy leasingu), to efektywnie należy wypełnić wyłącznie dane bilansowe. W wielu spółkach zakłada się prowadzenie jednej ewidencji środków trwałych. Niemniej nawet jeżeli dane są spójne, to i tak poszczególne pola schemy JPK_ST_KR odnoszą się do konkretnych danych podatkowych lub bilansowych.

Odpowiedź: Zaktualizowana wartość początkowa dotyczy sytuacji, w której na mocy decyzji ministra finansów dochodzi do odgórnej aktualizacji wartości początkowej, np. w związku z hiperinflacją. Ostatni raz taki przypadek miał miejsce na początku lat 90. Ostatnie perturbacje związane z podwyższoną inflacją nie doprowadziły do takiego działania. Niemniej wciąż może być amortyzowany majątek, który doświadczył takiej aktualizacji (dotyczy to zwłaszcza budynków). Zdecydowana większość podatników nie będzie wypełniała tych pól.

Z kolei zmiana wartości początkowej dotyczy różnych bieżących okoliczności związanych ze zmianą wartości początkowej, jak np. ulepszenie środka trwałego czy też jego pełna lub częściowa likwidacja, w tym odłączenie składowych środka trwałego.

Odpowiedź: Schema wymaga podawania numeru dokumentu OT dla nowych środków trwałych. Zwalnia się natomiast z konieczności podawania numeru OT dla „starych” środków trwałych, tj. przyjętych do używania przed 1 stycznia 2025 r. Nie ma więc konieczności przeszukiwania archiwów, czy też odtwarzania dokumentów OT, jeśli środek trwały nie posiada takiego dokumentu.

Można natomiast powiedzieć, że wraca obowiązek tworzenia dokumentów OT w pełnym zakresie, w tym z odniesieniem do wymiaru zarówno podatkowego, jak i bilansowego (informacje te powinny wynikać z OT). Ministerstwo Finansów sygnalizuje np., że dla tak skomplikowanych środków trwałych jak budynki, których wartość początkowa może być ustalana na podstawie dziesiątek, a nawet i setek różnych dowodów księgowych (zwłaszcza faktur), konieczne będzie wykazywanie tych wszystkich szczegółów właśnie na dokumencie OT, którego numer podlega raportowaniu w ramach JPK_ST_KR. Innymi słowy, dokument OT powinien zbierać całą historię środka trwałego, w tym sposób, w jaki ustalono wartość początkową.

Odpowiedź: Bezpośrednio JPK_ST_KR nie jest powiązana z podatkiem od nieruchomości. Należy jednak pamiętać, że podstawą opodatkowania budowli jest w pierwszej kolejności podatkowa wartość początkowa brutto środka trwałego. Te informacje wynikają z ewidencji środków trwałych, która w szerokim zakresie będzie raportowana w JPK_ST_KR. W praktyce organy podatkowe na potrzeby kontroli podatku od nieruchomości zawsze proszą o ewidencję środków trwałych. Pozwala to na porównania danych z ewidencji z danymi z deklaracji oraz ustaleniami z wizji lokalnej. Można się spodziewać, że w niedalekiej przyszłości gminne organy podatkowe będą żądać właśnie danych podlegających raportowaniu. Może to nastąpić także na zasadzie współpracy z urzędem skarbowym. Formalnie już teraz są do tego podstawy w ordynacji podatkowej.

Odpowiedź: Każdą taką kompleksową inwestycję należy rozliczyć na pojedyncze środki trwałe, tj. budynki, budowle, urządzenia techniczne i wyposażenie. Powinno się to odbyć na poziomie szczegółowym i unikać uproszczeń, np. w ramach tzw. rozliczenia cost segregation. Należy zwracać uwagę na nazwy środków trwałych. Uproszczenia mogą powodować ryzyka, np. na gruncie podatku od nieruchomości oraz przypisywania stawek amortyzacyjnych. Na potrzeby dokumentów OT konieczne będzie wykazanie wszystkich dokumentów księgowych, które miały wpływ na ustalenie wartości początkowej.

Odpowiedź: Formalnie przepisy nie pozwalają na łączenie środków trwałych w ten sposób. W praktyce takie podejście jest jednak bardzo powszechne i nie było dotąd szczególnie kwestionowane. Nie ma to bowiem wpływu na wysokość odpisów amortyzacyjnych, a na ogół jest również możliwość odpowiedniego ewidencjonowania zwiększeń i zmniejszeń zasobu. Jednocześnie pozwala to na racjonalne prowadzenie ewidencji, bo tysiące powtarzających się pozycji sprawiłyby, że ewidencja nie byłaby efektywna. W ramach schemy JPK_ST_KR nie przewiduje się pola, w którym można by wykazywać liczbę sztuk danego składnika majątkowego. Konsekwentnie nie przewiduje się takiej możliwości. Natomiast wydaje się, że dopuszczalne jest wpisywanie liczby sztuk w nazwie środka trwałego.

Fundacje rodzinne a raportowanie

Odpowiedź: Co do zasady podatnicy zwolnieni podmiotowo z CIT na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o CIT zostali zwolnieni również z obowiązku raportowania JPK_CIT. Podmioty te to np.: Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowy Fundusz Zdrowia, jednostki samorządu terytorialnego, fundusze inwestycyjne otwarte czy też Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Uwaga! Fundacja rodzinna – chociaż jest uprawniona do stosowania zwolnienia podmiotowego z CIT na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy o CIT – nie została zwolniona z obowiązku raportowania JPK_CIT.

JPK_KR_PD

Odpowiedź: Zgodnie z par. 5 ust. 1 rozporządzenia ministra finansów z 16 sierpnia 2024 r. nie ma obowiązku uzupełniania ksiąg rachunkowych m.in. o numer identyfikacji podatkowej kontrahenta (pola T_3 węzła „Kontrahent”). Zgodnie z wyjaśnieniami MF dotyczy to informacji wykazywanej w polu T_3 węzła „Kontrahent” i przenoszonej poprzez pole kod kontrahenta (T_1 oraz D_3). Jeżeli podmiot skorzysta ze zwolnienia z wypełniania numeru identyfikacji podatkowej kontrahenta, to cały węzeł „Kontrahent” jest nieobowiązkowy.

Zwolnienie to może być stosowane wyłącznie:

• przez podatkowe grupy podatkowe oraz podatników, u których roczne przychody podatkowe przekraczają 50 mln euro,
• za pierwszy rok raportowania JPK_CIT, tj. rozpoczynający się po 31 grudnia 2024 r. a przed 1 stycznia 2026 r.

Uwaga! W kolejnych latach podatkowych wszystkie podmioty zobowiązane będą do uzupełniania danych w węźle „Kontrahent” tj. numeru kontrahenta (T_1), kodu kraju (T_2) i numeru identyfikacji podatkowej (T_3), jeżeli został nadany.

Odpowiedź: W pierwszym okresie obowiązywania JPK_CIT kwoty w polach od K_1 do K_8 węzła „RPD” nie będą zaciągane automatycznie z węzła „ZOIS”. Pola te należy uzupełnić manualnie, wpisując zagregowane kwoty stanowiące różnice pomiędzy wynikiem finansowym a podstawą opodatkowania CIT.

Zgodnie z wyjaśnieniami MF salda kont oznaczonych poszczególnymi znacznikami podatkowymi w polu S_12_3 węzła „ZOIS” należy uzgodnić z kwotami wpisanymi manualnie w poszczególnych polach węzła „RPD”.

Przykładowo: kwotę wpisaną w polu K_2 węzła „RPD' (przychody niepodlegające opodatkowaniu w roku bieżącym) należy uzgodnić z sumą sald kont oznaczonych znacznikami PD2 lub PD2_PB (przychody niepodlegające opodatkowaniu w roku bieżącym) w polu S_12_3 węzła „ZOIS”.

Odpowiedź: Wszystkie te znaczniki służą do oznaczania kont, na których zaewidencjonowane zostały trwałe różnice pomiędzy wynikiem finansowym a podstawą opodatkowania CIT, jednak do każdego z tych znaczników został przypisany inny katalog przychodów.

Znacznikiem PD1_1 (odpowiednik dla kont pozabilansowych – PD1_PB_1) oznaczane są przychody wymienione w art. 2 ustawy o CIT, w stosunku do których nie stosuje się przepisów tej ustawy. Katalog ten obejmuje m.in.: przychody z działalności rolniczej, gospodarki leśnej, czy też przychody z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Znacznikiem PD1_2 (odpowiednik dla kont pozabilansowych – PD1_PB_2) oznaczane są przychody wymienione w art. 12 ust. 4 ustawy o CIT niezaliczane do przychodów podatkowych. Katalog ten obejmuje m.in.: przychody uzyskane w okresie opodatkowania CIT estońskim, wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej (w części stanowiącej koszt nabycia lub objęcia udziałów), dopłaty wnoszone do spółki, jeżeli ich wniesienie następuje w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Znacznikiem PD1_3 (odpowiednik dla kont pozabilansowych – PD1_PB_3) oznaczane są przychody (dochody) wolne od podatku, wymienione w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT. Katalog ten obejmuje m.in.:

• dochody osiągane poza Polską, jeżeli umowa międzynarodowa, której RP jest stroną, tak stanowi,
• dochody uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia,
• dotacje otrzymane z budżetu państwa lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego z wyjątkiem dopłat do oprocentowania kredytów bankowych.

Znacznikiem PD1 (odpowiednik dla kont pozabilansowych – PD1_PB) oznaczane są pozostałe przychody (dochody) stanowiące trwałe różnice pomiędzy wynikiem finansowym a podstawą opodatkowania CIT, które nie zaliczają się do żadnego w powyżej wskazanych katalogów przychodów.

Aby przypisać prawidłowy znacznik do danego konta wynikowego lub pozabilansowego, należy zweryfikować charakter operacji ujętych na tym koncie, mając na uwadze, że art. 12 ust. 4 oraz w art. 17 ust. 1 ustawy o CIT zawierają szeroki katalog przychodów niepodatkowych.

Odpowiedź: Co do zasady pole S_12_1 w węźle „ZOIS” jest polem obowiązkowym. Zatem konta pozabilansowe, na których ujęto operacje wpływające na podstawę opodatkowania CIT, należy oznaczyć odpowiednim znacznikiem w polu S_12_1. Z kolei, aby nie zaburzyć sumy bilansowej ani wyniku finansowego, do oznaczania tych kont można użyć znacznika „INNE”.

Zgodnie z wyjaśnieniami MF znacznik „INNE” może zostać zastosowany wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach, jeżeli nie można przypisać treści konta do pozostałych znaczników dla kont bilansowych lub wynikowych. Dla przychodów i kosztów, które nie zostały ujęte w księgach rachunkowych, ale stanowią koszt lub przychód dla celów podatkowych – nie przewidziano dedykowanego znacznika podatkowego. Jeżeli jednostka prowadzi konta pozabilansowe, na których ewidencjonuje tego typu koszty lub przychody, konta te mogą zostać oznaczone znacznikiem „INNE” w polu S_12_1. W węźle „RPD” przychody oznaczone tym znacznikiem należy wykazać w polu K_7, natomiast koszty uzyskania przychodu w polu K_8.

Odpowiedź: Pole S_12_2 w węźle „ZOIS” jest polem opcjonalnym. Oznacza to, że powinno zostać wypełnione tylko w uzasadnionych przypadkach.

Co do zasady podwójne znaczniki (w polach S_12_1 i S_12_2) nadaje się kontom aktywno-pasywnym, które mogą wykazywać saldo zarówno debetowe, jak i kredytowe. Przykładowo: konto „należności od odbiorców” może wykazywać:

• saldo debetowe, jeżeli na koniec okresu dostawca nie uregulował wszystkich zobowiązań wobec podatnika, lub
• saldo kredytowe, jeżeli podatnik wystawił fakturę korygującą i zamiast należności posiada na koniec okresu zobowiązanie wobec tego odbiorcy.

Celem nadania dodatkowego znacznika w polu S_12_2 jest możliwość zmapowania danego konta do dwóch różnych pozycji bilansowych (aktywów lub pasywów) w zależności od tego, po której stronie konta wystąpi saldo.

Załóżmy, że na koncie bilansowym 201 „należności od odbiorców” podatnik ewidencjonuje należności z tytułu dostaw i usług od podmiotu niepowiązanego oraz stosuje słownik znaczników dla podmiotów pozostałych.

W takim przypadku w polu S_12_1 konto to zostanie oznaczone znacznikiem BABII3a_D12, a saldo debetowe tego konta zaprezentowane w bilansie w odpowiedniej pozycji aktywów (BILANS / AKTYWA / AKTYWA OBROTOWE / Należności krótkoterminowe / Należności od pozostałych jednostek / z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty do 12 miesięcy).

Natomiast w polu S_12_2 zostanie przypisany znacznik BPBIII3d_D12 (BILANS / PASYWA / Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania / Zobowiązania krótkoterminowe / Wobec pozostałych jednostek / Z tytułu dostaw i usług, o okresie wymagalności do 12 miesięcy). W przypadku gdy saldo konta należności wystąpi po stronie kredytowej – zostanie zaprezentowane w bilansie w odpowiedniej pozycji pasywów.

W przypadku kont wynikowych podwójnymi znacznikami mogą być oznaczane konta prezentowane w rachunku zysków i strat wynikowo, np. różnice kursowe.

Odpowiedź: Co do zasady osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej jest również kontrahentem, jeżeli występuje w roli strony transakcji zawieranej ze spółką, natomiast numer PESEL jest jej identyfikatorem podatkowym.

Zgodnie z wyjaśnieniami MF w strukturze JPK_KR_PD w węźle „Kontrahent” nie wskazuje się kontrahenta, któremu numer identyfikacji podatkowej (NIP) nie został nadany. Oznacza to, że spółka nie musi wykazywać w węźle „Kontrahent” danych kontrahentów będących osobami fizycznymi, które nie prowadzą działalności gospodarczej i nie legitymują się numerem NIP/VAT nadanym na potrzeby jej prowadzenia.

Uwaga! Niektóre osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej mogą być zarejestrowane jako podatnicy VAT i legitymować się numerem NIP. W takim przypadku, jeżeli kontrahent (osoba fizyczna) na potrzeby danej transakcji działa w charakterze podatnika VAT – jego dane powinny zostać ujęte w węźle „Kontrahent”.

Odpowiedź: Zgodnie z wyjaśnieniami MF w przypadku księgowania dokumentów zbiorczych nie ma obowiązku uzupełniania kodu kontrahenta w polu D_3 węzła „Dziennik” (jednocześnie w polu T_1 węźle „Kontrahent”) w odniesieniu do każdego pojedynczego dokumentu źródłowego ujętego w zbiorczym dowodzie księgowym.

Pojęcie „zbiorczego dowodu księgowego” zostało zdefiniowane w przepisach ustawy o rachunkowości. Zgodnie z tą definicją zbiorczym dowodem księgowym jest dokument, który łącznie dokumentuje wiele pojedynczych zdarzeń oraz zawiera wykaz wszystkich dokumentów źródłowych będących podstawą zbiorczego zapisu. Przykładowo, takimi zbiorczymi dowodami księgowymi mogą być: rozliczenie podróży służbowej pracownika, raport zbiorczy z kasy fiskalnej czy lista płac.

Nie istnieje natomiast definicja „zbiorczego zapisu”. Przepisy ustawy o rachunkowości ani też ustaw podatkowych nie identyfikują ani też nie zawężają rodzaju dokumentów, które można ujmować w księgach rachunkowych na podstawie zbiorczych zapisów.

Zbiorczym zapisem może być np. syntetyczne (zbiorcze) ujęcie faktur VAT dokumentujących sprzedaż tego samego rodzaju, analitycznie ewidencjonowanych poza księgą główną (np. w systemie billingowym), a następnie przenoszonych do księgi głównej w wartościach zagregowanych.

Uwaga! Zapis zbiorczy nie jest tożsamy ze zbiorczym dowodem księgowym, natomiast uproszczenia wynikające z wyjaśnień MF dotyczą jedynie operacji ujętych w księgach rachunkowych na podstawie zbiorczych dowodów księgowych.

Kontrole i czynności sprawdzające dotyczące cen transferowych

Odpowiedź: To, co wiemy na pewno na ten moment to to, że dane te będą gromadzone i przetwarzane przez Centrum Kompetencyjne KAS ds. Zwalczania Agresywnego Planowania Podatkowego w podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Jest to nowa jednostka w Pionie Operacyjno-Analitycznym Małopolskiego Urzędu Celno-Skarbowego w Krakowie (MUCS), która rozpoczęła działalność 14 sierpnia 2025 r. Odpowiada ona za wykrywanie i neutralizowanie schematów agresywnej optymalizacji podatkowej. Dane z systemu JPK_CIT wraz z danymi z Krajowego Systemu e-Faktur mają być narzędziem w walce z agresywną optymalizacją, w szczególności w segmencie dużych podmiotów, gdzie istnieje największe ryzyko zaniżenia podatku dochodowego przy użyciu cen transferowych.

Dane zawarte w JPK_CIT mogą odgrywać kluczową rolę podczas kontroli lub czynności sprawdzających dotyczących cen transferowych. A zatem firmy muszą być przygotowane na dokładniejsze i bardziej wnikliwe badanie cen transferowych i zawczasu powinny sprawdzić, czy ich transakcje wewnątrzgrupowe mogą budzić jakiekolwiek wątpliwości w oczach organów. W szczególności taką samoocenę powinni pilnie wykonać podatnicy, którzy jednocześnie zawierają podobne kategorie transakcji z podmiotami powiązanymi i niepowiązanymi. Dzięki JPK_CIT dane o transakcjach porównywalnych będą w pełni dostępne i transparentne dla organów. Organy podatkowe i celno-skarbowe mogą próbować na ich podstawie ocenić, czy transakcje z podmiotami powiązanymi odbywają się na warunkach rynkowych, np. poprzez wewnętrzne porównanie cen. Warto, aby firmy sprawdziły, czy ich dane wewnętrzne mogą zostać uznane za „dane porównawcze” (w rozumieniu przepisów o cenach transferowych), a jeżeli tak – jaki przedział wyników rynkowych otrzymałyby organy, przygotowując analizę cen transferowych na tych danych. I najważniejsze, czy przedział ten byłby zgodny z analizami aktualnie posiadanymi przez podatnika na potrzeby cen transferowych (czyli analizami dołączanymi do dokumentacji lokalnej, raportowanymi w TPR, wspierającymi politykę TP). ©℗