Kwestią dopuszczalności wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony pracownikowi w wieku przedemerytalnym zajmie się Sąd Najwyższy w poszerzonym, 7-osobowym składzie.
Sprawa dotyczyła pracownika zatrudnionego na czas określony, który został zwolniony za wypowiedzeniem w związku z redukcją zatrudnienia, uzasadnioną przez pracodawcą zmniejszoną ilością zamówień. Problem polegał na tym, że w chwili składania wypowiedzenia pracownik ów był w wieku przedemerytalnym: wypowiedzenie nastąpiło w marcu 2023 r., zaś pracownik w tym czasie miał już niespełna 62 lata (urodził się w czerwcu 1961 r.).
Sąd I instancji uwzględnił odwołanie pracownika i zasądził mu odszkodowanie za niezgodne z prawem wypowiedzenie. Jednak pełnomocnik pracodawcy w apelacji powołał się na wyrok SN z lipca 2011 r. (sygn. II PK 20/11), gdzie stwierdzono, iż jeśli osiągnięcie wieku emerytalnego i uzyskanie w związku z tym uprawnień emerytalnych w ramach obecnie trwającego stosunku pracy nie byłoby możliwe, to art. 39 Kodeksu pracy nie znajdzie zastosowania. Innymi słowy, jeżeli umowa o pracę zakończyłaby się przed osiągnięciem wieku emerytalnego, to nie ma w tym wypadku dla pracownika ochrony przedemerytalnej. Tak było właśnie w przypadku zwalnianego pracownika – był on bowiem zatrudniony na czas określony, a umowa, którą wypowiedział pracodawca, miała zakończyć się w listopadzie 2023 r., a więc sporo czasu przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Stan faktyczny pasował więc do rozstrzygnięcia sprzed ponad 13 lat.
Dylemat Sądu Okręgowego w Katowicach
Rozpoznający apelację katowicki Sąd Okręgowy stanął więc przed nie lada dylematem – czy zastosować bezpośrednio art. 39 Kodeksu pracy i tym samym oddalić apelację pracodawcy, czy może jednak zastosować wykładnię SN sprzed kilkunastu lat, znacząco łagodzącą rygory ochronne dla pracowników- seniorów. Ponieważ problem jest poważny i dotyka kwestii zatrudnienia osób zbliżających się do emerytury, których sytuacja na rynku pracy jest zdecydowanie trudniejsza, śląski sąd zdecydował się przekazać do SN pytanie prawne o następującej treści: czy zakaz wypowiedzenia z art. 39 k.p. dotyczy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony także wówczas, gdy umowę zawarto na okres, który upływa przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego?
Rozszerzony skład rozstrzygnie sprawę
Skład orzekający nie rozstrzygnął jednak sprawy, ale zdecydował o przekazaniu tego pytania prawnego do rozszerzonego, 7-osobowego składu SN. Uzasadniając postanowienie SN wskazał, że celem art. 39 k.p. jest ochrona pracowników w wieku przedemerytalnym, ale pozostaje nadal problemem zakres tej ochrony.
- Szczególna ochrona osób w wieku przedemerytalnym stanowi niewątpliwie ingerencję w sferę wolności pracodawcy. Jak słusznie wskazywano w orzecznictwie, nie można wykluczyć instrumentalnego wykorzystania przepisów i zawierania celowo umów okresowych nie sięgających wieku emerytalnego. Jednakże przyjęcie całkowitej ochrony przedemerytalnej dotyczącej każdej umowy na czas określony bez wyjątku może spowodować i taką sytuację, że pracodawcy będą unikali zatrudnienia osób starszych przed osiągnięciem przez nich wieku emerytalnego i będą to czynić w obawie że zmuszeni będą do kontynuowania zatrudnienia nawet, z takich czy innych powodów pracownik nie będzie spełniał nakładanych na niego obowiązków. W takim wypadku będzie zachwiana ekwiwalentność świadczeń ze stosunku pracy. Choć więc niewątpliwie podstawową wartością chronioną jest wolność pracy będąca emanacją wolności od wykluczenia społecznego, to jednak wartością chronioną powinna być jednak także wolność pracodawcy: wolność wyboru prowadzonej działalności i swoboda w doborze pracowników. To niewątpliwie będzie przedmiotem dyskusji w rozszerzonym składzie SN, przy rozpoznawaniu zadanego pytania prawnego – powiedział sędzia przewodniczący Robert Stefanicki.
Termin posiedzenia składu 7 sędziów SN w opisywanej sprawie nie został jeszcze ustalony.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 14 sierpnia 2024 r. sygn. III PZP 4/24
