Według raportu PAN z 2023 roku ponad 28 proc. dorosłych Polaków pali papierosy. Pomimo edukacji, odsetek ten stale rośnie. Uzależnienie od nikotyny zostało określone jako największy czynnik ryzyka chorób w Krajowym Planie Transformacji dla Zdrowia na lata 2022 – 2026. NFZ już od pewnego czasu prowadzi program skierowany dla palaczy, który ma na celu szybkie wykrywanie chorób odtytoniowych.

Z powodu chorób związanych z paleniem papierosów umiera rocznie aż 60 tys. osób. Jak podaje Ministerstwo Zdrowia i NFZ, to jeden z głównych zabójców Polaków, który odpowiada za 40 proc. przedwczesnych zgonów u mężczyzn.

Leczenie chorób odtytoniowych na NFZ - założenia programu

Palenie papierosów jest związane m.in. z nowotworem płuc, zawałem serca, zakrzepicą żył, rozedmą płuc oraz przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Sporym problemem jest zwłaszcza ostatnie schorzenie, które może doprowadzić do niedotlenienia organizmu, a nawet śmierci. POChP przez lata objawia się tylko przewlekłym kaszlem. Z myślą o osobach narażonych na te problemy zdrowotne powstał Program Profilaktyki Chorób Odtytoniowych prowadzony przez NFZ.

Jest on ukierunkowany na podnoszenie świadomości palaczy oraz zmniejszenie wskaźnika zachorowalności i śmiertelności z powodu palenia papierosów. Program opiera się na wczesnej diagnostyce oraz opiece specjalistycznej. Palacze mogą m.in. sprawdzić stan zdrowia swoich płuc.

Kto może skorzystać z programu?

Program składa się z trzech części, a każda z nich jest skierowana do niego innej grupy osób.

  • Etap podstawowy 1-A jest przeznaczony do osób powyżej 18. roku życia, które palą papierosy. Jest to poradnictwo antynikotynowe, z którego mogą skorzystać palacze niekwalifikujący się do działań profilaktycznych POChP.
  • Etap podstawowy 1-B jest przeznaczony dla osób pomiędzy 40. a 65. rokiem życia. Ma formę poradni antynikotynowej połączonej z diagnostyką i profilaktyką POChP. Obejmuje m.in. wykonanie badań spirometrycznych. Ten etap jest skierowany dla palaczy, u których nie zdiagnozowano wcześniej chorób płuc.
  • Etap specjalistyczny jest przeznaczony dla osób powyżej 18. roku życia uzależnionych od tytoniu. Do etapu specjalistycznego kierowani są palacze z poprzednich programów oraz z oddziałów szpitalnych. Jest również dostępny dla osób bez skierowania. W jego ramach ustalane są wskazania i przeciwwskazania do terapii grupowej lub indywidualnej, a także farmakoterapii. Przeprowadzany jest też wywiad dotyczący chorób współistniejących.

Każda osoba może być objęta leczeniem tylko jeden raz. W ramach profilaktyki odbywają się różne badania lekarskie i diagnostyczne, w tym pomiar masy ciała, wzrostu, ciśnienia tętniczego krwi oraz wspomniane już badanie spirometryczne. Dzięki niemu można ustalić ryzyko zachorowania na raka płuc i zawał serca, a także sprawdzić czy płuca przedwcześnie się starzeją. W przypadku nieprawidłowego wyniku, palacze są kierowani na dalszą diagnostykę. W ramach programu, osoby, które chcą rzucić nałóg, mogą skorzystać z terapii odwykowej.

Jak zapisać się do programu NFZ?

Wspomniane badania są bezpłatne i można wykonać je w wybranych zakładach opieki zdrowotnej, które podpisały umowę z NFZ i przystąpiły do programu. W tym przypadku nie jest potrzebne żadne skierowanie. Wystarczy zgłosić się osobiście lub umówić wizytę telefonicznie. Z programu mogą skorzystać osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym, które nie wykonywały badań spirometrycznych w ciągu ostatnich 3 lat.

Podczas pierwszej wizyty lekarz przedstawia założenia programu oraz przeprowadza wywiad z palaczem. Następnie osoba jest kierowana na badania diagnostyczne i fizykalne. Jeśli zajdzie taka potrzeba, może zostać również skierowana na badania spirometryczne. Osoby, które chcą rzucić nałóg, otrzymają skierowanie do placówki, w której odbędzie się terapia grupowa. Lekarz może też zadecydować o dalszej diagnostyce.