Powodem błędy w przepisach i zbyt mało czasu na przygotowanie. Resort klimatu mówi: Nie ma takiej opcji.
System kaucyjny w Polsce. Od kiedy?
Od stycznia 2024 r. ma obowiązywać system kaucyjny w Polsce. Przepisy w tej sprawie zostały opublikowane pod koniec 2023 r. Organizacje reprezentujące branżę napojową (w tym wody, soki i piwa) oraz handel detaliczny apelują o przesunięcie tej daty.
- System powinien wejść nie wcześniej niż od 1 stycznia 2026 r. – mówi Andrzej Gantner, dyrektor generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności.
Eksperci dodają, że dano branży tylko 14 miesięcy na przygotowanie się. To stanowczo za mało, patrząc nawet na wdrażanie systemów kaucyjnych w innych krajach, gdzie trwało to 2-3 lata. Do tego, jak zauważają organizacje przepisy ustawy zawierają liczne błędy i wadliwe rozwiązania, które uniemożliwiają dostosowanie się do nich, ale też narażą narażają branżę napojową i sklepy detaliczne na miliardowe straty z powodu możliwych defraudacji kaucji oraz opakowań. Po pierwsze, jak zauważają, ustawa dyskryminuje duże firmy napojowe i uniemożliwia im utworzenie operatorów, którzy będą mogli zacząć zbiórkę opakowań zgodnie z przepisami, mimo, że to właśnie te firmy wprowadzają znaczące ilość opakowań na rynek.
- Zostało wyłonionych dwóch operatorów systemu kaucyjnego. Ale firmy napojowe, które ma objąć system kaucyjny nie zapisują się do nich. Nie mają pewności bowiem, że ci operatorzy będą działać na ich rzecz, czyli zyski będą trafiać do systemu, a nie spółki odpadowej. Nie będą więc traktować wszystkich uczestników rynku na równo, zapewniając niskie koszty obsługi, dostęp do recyklatów, nie będą podnosić opłat producenckich – tłumaczy Andrzej Gantner.
Dodatkowo ustawa nie mówi wprost, czy będzie podatek w wysokości 23 proc. od każdej kaucji. Jeżeli zostanie zdrożony to konsumenci będą płacić 2,8 mld zł podatku tylko za to, ze działają pro środowiskowo, w momencie gdy system będzie funkcjonował w 90 proc.
- Przepisy mówią też, że to do producentów należy rozliczanie z VAT. Z drugiej strony ustanawiają, że to nie producent nakłada kaucję na opakowanie. Są więc wzajemnie wykluczające się zapisy, co powoduje chaos – mówi Bartłomiej Morzycki, dyrektor Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska, w odpowiedzi na pytania DGP zaznacza, że nie przewiduje opóźnienia wejścia w życie ustawy o rok.
80 proc. Polaków chce wejścia systemu kaucyjnego
- Chciałabym zwrócić uwagę, że obowiązuje nas obecna ustawa z lipca 2023 r. Część podmiotów gospodarczych np. przyszli operatorzy i sklepy podjęła już działania i zainwestowała w butelkomaty i systemy informatyczne. Część sklepów prowadzi też projekty pilotażowe. Opóźniając wejście w życie ustawy o rok, narażalibyśmy te podmioty na straty finansowe – mówi Anita Sowińska, podsekretarza Stanu w MKiŚ i podkreśla, że społeczeństwo oczekuje systemu kaucyjnego i nie można zawieźć zaufania ludzi.
- Ponad 80 proc. społeczeństwa popiera wdrożenie systemu kaucyjnego na butelki plastikowe, szklane wielokrotnego użytku oraz puszki metalowe. Traktujemy pierwszy rok działania systemu jako pilotażowy. Ministerstwo zaplanowało rozwiązania przejściowe, m.in. niższą opłatę produktową w pierwszym roku działania właśnie po to, abyśmy wszyscy mieli szansę nauczyć się funkcjonowania systemu kaucyjnego w Polsce – podkreśla.
Organizacje pytają natomiast, dlaczego mają płacić jakiekolwiek kary, skoro to z nie ich winy wynikają kłopoty, tylko w nieudolnych prac rządu nad przepisami. Pytają też, jak mają zacząć drukować opakowania, skoro wciąż nie wiadomo, jaka będzie kaucja, o której informacja ma się pojawić na opakowaniu.
Resort klimatu dodaje, że pracuje nad zmianami w regulacji, tak, by przed wejściem w życie przepisów wyeliminować wszelkie błędy.
- Został już przygotowany projekt ustawy doprecyzowujący proces rejestracji i kontroli operatorów systemu kaucyjnego. Projekt zyskał pozytywną rekomendację Zespołu ds. Programowania Prac Rządu i został przekazany do konsultacji międzyresortowych. Celem Rządu jest zapewnienie dobrej jakości prawa, dlatego proces legislacyjny wymaga czasu. Spodziewam się, że tzw. techniczna nowelizacja ustawy o systemie kaucyjnym zostanie opublikowana w kwietniu – dodaje Anita Sowińska.
Jeśli chodzi o VAT od kaucji, to jak tłumaczy resort, kwestia ta wymaga uzgodnień z ministerstwem finansów.
