– Musi to być decyzja wiernych, a nie decyzja państwowa – tak, aby wszyscy mieli też poczucie sprawiedliwości: jedni więzi z kościołem, a drudzy poczucie, że nie płacą na coś, na co nie chcą płacić pieniędzy – powiedział na ostatniej konferencji Donald Tusk. Fundusz Kościelny czeka na zmiany, choć w ustawie budżetowej zaplanowano rekordowy wydatek – 257 mln zł.
Choć Koalicja Obywatelska szła do wyborów z hasłem likwidacji Funduszu Kościelnego, to w budżecie założono wysoki wydatek na ten cel. Jeszcze w 2011 roku dotacje wynosiły 89 mln zł, następnie w 2018 roku przebiły granicę 176 mln zł, a na 2024 rok zaplanowano rekordowe 257 mln zł.
Zmiana Funduszu Kościelnego
Na ostatniej konferencji premiera po posiedzeniu Rady Ministrów poruszono temat rozłamu państwa od Kościoła. Donald Tusk opisał zmiany, jakie mają zajść w dysponowaniu budżetem. Powołał w tym celu międzyresortowy zespół, który ma wypracować zmianę systemu finansowania Funduszu Kościelnego.
W pracach wezmą udział: wicepremier Władysław Kosiniak Kamysz, szef MSWiA Marcin Kierwiński, ministra rodziny, pracy i polityki społecznej Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, minister finansów Andrzej Domański, szef KPRM Jan Grabiec oraz przedstawiciel Rządowego Centrum Legislacji.
Jak dotąd premier przekazał, że prace nad nowymi regulacjami będą zmierzały w stronę systemu odpowiedzialności finansowej wiernych za swoje kościoły. Jak czytamy na stronie internetowej premiera, chodzi o ustalenie systemu dobrowolnego odpisu od podatku osób zainteresowanych wsparciem swojego kościoła.
– Znacie mój pogląd –mówiłem to wielokrotnie: jeśli uwolnimy Kościół od politycznej władzy i uwolnimy Kościół od publicznych pieniędzy, będzie to wyłącznie z korzyścią dla Kościoła – wskazał Donald Tusk.
Zakończenie prac zespołu oraz wprowadzenie zmian jest przewidziane na 2025 r. Można więc domniemać, że rząd nie będzie zmieniał ponownie ustawy, która zakłada przeznaczenie na 2024 rok 257 mln zł na Fundusz Kościelny.
– Międzyresortowy zespół przystępuje od dzisiaj do pracy nad zmianą systemu finansowania Funduszu Kościelnego oraz innych źródeł finansowania z pieniędzy publicznych kościołów, w tym także finansowania świadczeń emerytalnych i rentowych dla osób duchownych – przekazał Donald Tusk.
Fundusz Kościelny – wraca pomysł sprzed lat
Premier Donald Tusk w swoim expose z 2011 roku choć nie zapowiedział całkowitej likwidacji Funduszu Kościelnego, mówił, że potrzebna jest dyskusja nad emerytalnym zabezpieczeniem duchownych.
„Mówię o tej części finansowanej przez państwo za pomocą Funduszu Kościelnego. Uznajemy, że tak jak w przypadku Komisji Majątkowej, która przestała funkcjonować, ustały przesłanki właśnie dlatego, że majątek, o którym mówiono przed laty, wrócił do kościołów. Ustały przesłanki dla tego dzisiejszego rozwiązania i duchowni powinni uczestniczyć w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych. Jeśli będzie to wymagało, nie jest to konieczność, ale gdyby się okazało, że wymagać to będzie zmian w Konkordacie, jesteśmy na to gotowi” – mówił premier, a jego wypowiedź przytoczył serwis Demagog.org.pl.
Z kolei jak tłumaczył ks. prof. Dariusz Walencik z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Opolskiego w rozmowie z Polską Agencją Prasową, temat likwidacji i zmian w Funduszu Kościelnym wraca nieprzerwanie od 20 lat. W 2012 roku toczyły się rozmowy z przedstawicielami rządu a Konferencją Episkopatu Polski.
– W 2013 roku te rozmowy doprowadziły do przyjęcia projektu ustawy o zastąpieniu Funduszu Kościelnego dobrowolnym odpisem podatkowym. Ta ustawa została przekazana do konsultacji społecznych. Na tym etapie prace zostały przerwane. Ten projekt nie trafił nawet do Sejmu – przypominał ks. prof. Walencik.
Wydatki na Fundusz Kościelny
Fundusz Kościelny został powołany na mocy ustawy z 1950 roku jako forma rekompensaty dla kościołów za przejęte przez państwo nieruchomości ziemskie. Stanowi on wyodrębnianą pozycję w części 43 budżetu państwa, w dziale 758 różne rozliczenia oraz w rozdziale 75822 – Fundusz Kościelny.
Głównym wydatkiem idącym z Funduszu Kościelnego stanowią środki przekazane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na opłacenie składek z tytułu ubezpieczenia społecznego oraz zdrowotnego osób duchownych.
Według raportu Najwyższej Izby Kontroli w 2021 roku na ten cel wydano 182 149,1 tys. zł z 210 534,1 tys. zł – czyli łącznej kwoty przeznaczonej na dotację z Funduszu Kościelnego.
Choć składki na ubezpieczenia osób duchownych są głównym źródłem wydatków, to środki mogą być przyznawane również na:
- konserwację i remonty obiektów sakralnych i kościelnych o wartości zabytkowej – czyli dotacje na remonty dachów, stropów, ścian i elewacji, osuszanie i odgrzybianie, wymianę zużytej stolarki okiennej i drzwiowej, instalacji elektrycznej, wodnej, kanalizacyjnej odgromowej. W szczególnych przypadkach można sfinansować ruchome wyposażenie – jak instrumenty muzyczne czy dzwony oraz elementy wystroju wnętrz jak ołtarze, freski i posadzki.
- wspomaganie kościelnej działalności charytatywno-opiekuńczej, która obejmuje: prowadzenie zakładów dla sierot, starców, osób upośledzonych fizycznie lub umysłowo, prowadzenie szpitali i innych zakładów leczniczych oraz aptek, organizowanie pomocy w zakresie macierzyństwa, organizowanie pomocy sierotom, osobom dotkniętym klęskami żywiołowymi i epidemiami, prowadzenie za granicę pomocy ofiarom klęsk żywiołowych oraz krzewienie idei pomocy bliźnim i postaw społecznych temu sprzyjających.
Jak informuje MSWiA, maksymalna kwota udzielonej dotacji z Funduszu Kościelnego w roku 2024 będzie wynosić 200 tys. zł. W uzasadnionych przypadkach, uwzgledniających ważny interes społeczny, minister może udzielić wyższej dotacji.
W sprawozdaniu MSWiA można sprawdzić listę podmiotów, którym przyznano dotacje na konserwację i remonty obiektów sakralnych.
I tak pod koniec marca 2023 roku najwyższe dotacje powędrowały do: Parafii Katolickiej pw. św. Archanioała w Perespie na wymianę posadzki w kościele – 200 tys. zł, Kościoła Rektoralnego pw. Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej w Lublinie na prace konserwatorko-restauratorskie przy zabytkowym wnętrzu kościoła i do Parafii Rzymskokatolickiej pw. Św. Mikołaja w Świebodzicach na naprawę i malowanie ścian – po 150 tys. zł.
Jeśli chodzi natomiast o wykonywanie przez kościelne osoby prawne działalności charytatywno-opiekuńczej, to przyznano trzykrotnie dotacje na ten cel. Dla Parafii Rzymskokatolickiej pw. NMP Matki Kościoła i św. Jakuba Apostoła w Brzesku na wymianę stolarki okiennej i drzwiowej oraz remont sanitariatów w budynku parafialnym, w którym jest prowadzona działalność charytatywno-opiekuńcza oraz dla Caritas Diecezji Warszawsko-Praskiej na remont placówek charytatywno-opiekuńczych w Otwocku po 70 tys. zł. Natomiast Parafia Prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Jeleniej Górze otrzymała 45 tys. zł na remont w Prawosławnym Domu Opieki św. Stefana pod kątem bezpieczeństwa przeciwpożarowego.