"To bardzo dobry dzień dla polskiej oświaty" – tymi słowami Minister Edukacji, Barbara Nowacka, skomentowała przyjęcie przez Radę Ministrów kluczowego projektu nowelizacji Prawa oświatowego. Decyzja, ogłoszona w środę 8 października przez szefową resortu i rzecznika rządu, otwiera drogę dla kompleksowej reformy programowej.

Proponowane zmiany służą sukcesywnemu, począwszy od roku szkolnego 2026/2027, wdrożeniu w szkołach kompleksowej reformy programowej w zakresie wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego, opartej na dokumencie pt. „Profil absolwenta i absolwentki. Droga do zmian w edukacji.”. Wykorzystanie takiego dokumentu kierunkowego jako podstawy planowanych reform jest rozwiązaniem stosowanym w wielu krajach. Choć dokument często nosi różne nazwy, to ma jednak podobne założenia – jest to narzędzie, które określa, jaką wiedzę i umiejętności powinni mieć uczniowie po zakończeniu poszczególnych etapów edukacji. Pomaga kształtować cele edukacyjne oraz planować nauczanie, tak aby przygotować młodych ludzi do wyzwań współczesnego świata.

Właściwe przełożenie profilu absolwenta i absolwentki na kluczowe dokumenty, które determinują cele i organizację kształcenia ogólnego w szkołach, tj. podstawę programową wychowania przedszkolnego i podstawę programową kształcenia ogólnego oraz ramowe plany nauczania dla publicznych szkół, wymaga zmian przede wszystkim w:

  1. ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe
  2. ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

Celem zmiany jest stworzenie szkoły przyjaznej i wymagającej, dzięki której każdy uczeń zdobędzie wiedzę (rozumienie świata), kompetencje (zdolność działania) oraz sprawczość (siłę i motywację do działania).

Harmonogram zmian

Zmiany proponowane w projekcie ustawy zostały przygotowane przy założeniu, że nowa podstawa programowa wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego dla poszczególnych typów szkół będzie wdrażana sukcesywnie:

  1. od 1 września 2026 r. w przypadku wychowania przedszkolnego i szkoły podstawowej (klasy I, IV),
  2. od 1 września 2027 r. w szkołach ponadpodstawowych (klasie I liceum ogólnokształcącego i technikum, klasie I branżowej szkoły I stopnia i szkole policealnej),
  3. od 1 września 2030 r. w branżowej szkole II stopnia.

Jednocześnie w pozostałych klasach poszczególnych typów szkół będą obowiązywać, do zakończenia cyklu kształcenia, obecne podstawy programowe kształcenia ogólnego oraz dotychczasowe ramowe plany nauczania dla publicznych szkół.

W związku z powyższym, projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw przewiduje zmiany w zakresie definicji podstawy programowej wychowania przedszkolnego i podstawy kształcenia ogólnego, definicji programów nauczania z zakresie kształcenia ogólnego, definicji egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego, a także definicję ramowego planu nauczania. Konsekwencją tych zmian są również liczne zmiany przepisach ustawy – Prawo oświatowe oraz przepisach ustawy o systemie oświaty, odwołujących się do podstawy programowej, w szczególności w przepisach dotyczących oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów.

Inne zmiany w prawie oświatowym, Karcie Nauczyciela

Projekt ustawy obejmuje również kilka innych zmian, niemających związku z przygotowywaną reformą programową, jak np.:

  • dodanie nowego art. 44f w ustawie – Prawo oświatowe, w którym określa się zasady prowadzenia systemu teleinformatycznego umożliwiającego wspieranie funkcjonowania młodzieżowych ośrodków wychowawczych, koordynowanie nadzoru pedagogicznego nad tymi ośrodkami oraz badanie warunków i działań w zakresie wychowania i resocjalizacji wychowanków;
  • rezygnacja z obowiązku opiniowania przez kuratora oświaty arkuszy organizacji publicznych szkół i placówek (zmiany w zakresie art. 51 oraz art. 110 ustawy – Prawo oświatowe). Po zmianie arkusze organizacji oraz ich aktualizacje będą zatwierdzane wyłącznie przez organ prowadzący, bez konieczności opiniowania przez kuratora oświaty. Projekt przewiduje, że zmiana w tym zakresie będzie miała zastosowanie do opiniowania arkuszy na rok szkolny 2026/2027;
  • zmiany w ustawie – Karta Nauczyciela dotyczące powoływania Kapituły do Spraw Profesorów Oświaty oraz trybu jej pracy;
  • zmianę w zakresie oceniania i klasyfikowania uczniów w oddziałach przygotowania wojskowego oraz oddziałach o profilu mundurowym. Na wniosek MON i MSWiA w projekcie ujęto zmiany, w wyniku których od roku szkolnego 2026/2027 uczniowie realizujący zajęcia z przygotowania wojskowego oraz zajęcia z przygotowania do podjęcia służby w Policji i Straży Granicznej na podstawie odpowiednich programów szkolenia będą otrzymywali z tych zajęć oceny bieżące i klasyfikacyjne, z tym, że roczna ocena klasyfikacyjna z tych zajęć nie będzie miała wpływu na promocję ucznia do klasy programowo wyższej lub na ukończenie szkoły;
  • zmiany dotyczące szkół artystycznych, w szczególności w zakresie oceniania i klasyfikowania, przygotowane przez MKiDN;
  • powrót (od roku szkolnego 2026/2027) do kwietniowego terminu przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, co pozwoli ogłosić wyniki tego egzaminu np. w połowie czerwca i umożliwi przeprowadzenie wglądów i weryfikację sumy uzyskanych punktów przed zakończeniem postępowania rekrutacyjnego do szkół ponadpodstawowych. Co więcej, terminy wglądów do prac egzaminacyjnych egzaminu ósmoklasisty nie będą pokrywać się z terminami wglądu do prac egzaminu maturalnego, co umożliwi również wcześniejsze ogłaszanie wyników egzaminu maturalnego;
  • zmiany uzupełniające i korygujące w rozdziale 3c ustawy o systemie oświaty dotyczące systemów teleinformatycznych wykorzystywanych do przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego i egzaminów eksternistycznych (SIOEO i SIOEZ);
  • określenie sposobu przetwarzania danych osobowych w przepisach dotyczących przyznawania stypendiów motywacyjnych przez podmioty inne niż jednostki samorządu terytorialnego (zmiany w art. 90l ustawy o systemie oświaty);
  • ustalenie limitów wydatków z budżetu państwa przeznaczonych na zadanie wyposażenia publicznych oraz niepublicznych szkół podstawowych i szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej w podręczniki, materiały edukacyjne i materiały ćwiczeniowe na kolejne 10 lat (2026-2035); zmiany w art. 120 ust. 1 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych.

Uzupełnienia w innych aktach prawnych

Projekt obejmuje także zmiany wynikowe lub uzupełniające w innych ustawach, tj.:

  1. ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (Dz. U. z 2024 r. poz. 152, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o systemie informacji oświatowej”;
  2. ustawie z dnia 22 grudnia 2015 r. o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji (Dz.U. z 2024 r. poz. 1606);
  3. ustawie z dnia 14 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60, z późn. zm.);
  4. ustawie z dnia 22 listopada 2018 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe, ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2245, z późn. zm.);
  5. ustawie z dnia 21 listopada 2024 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2024 r. poz. 1933),

a także przepisy intertemporalne wynikające z planowanego sukcesywnego wprowadzania zmian programowych w kształceniu ogólnym.