Po blisko ośmiu latach rządów socjalistyczny premier Zapatero, którego polityka społeczna odcisnęła się liberalnym piętnem w tradycyjnie katolickim kraju, m.in. legalizacją małżeństw między osobami tej samej płci i zniesieniem nauczania religii w szkołach, stał się obiektem powszechnej krytyki w związku z politykę gospodarczą.
Zapatero ustępuje w chwili, gdy 46 proc. młodych Hiszpanów jest bezrobotnych, stopa ogólnego bezrobocia (21,5 proc.) jest dwukrotnie wyższa od średniej europejskiej, a agencja ratingowa Moody's może obniżyć rating Hiszpanii z Aa2 do Aa3, koszt zadłużenia kraju jest niebezpiecznie wysoki z uwagi na rozlewający się w Europie kryzys, inwestorów silnie niepokoją widoki na hiszpański wzrost gospodarczy. Także poziom zadłużenia hiszpańskich regionów budzi niepokój, podobnie jak kondycja opieki medycznej.
Zapatero po pierwsze najpierw zaprzeczał, a potem z opóźnieniem i chaotycznie reagował na kryzys gospodarczy kraju, pęknięcie bańki w sektorze nieruchomości, który przez niemal dekadę nakręcał hiszpańskie PKB, lecz w rezultacie cześć domów i mieszkań stoi pusta (ponad 3,4 mln), a część ludzi nie ma gdzie mieszkać.
Odchodzi jako polityk niepopularny, któremu wyborcy nie dali kredytu zaufania do wprowadzenia ostrych środków oszczędnościowych, by chronić Hiszpanię przed atakami rynków obligacji.
Już wcześniej w tym roku postanowił nie ubiegać się o kolejną kadencję
51-letni dziś Zapatero był zupełnie nieznany Hiszpanom, gdy w lipcu 2000 roku, po ostrej walce wewnętrznej, został wybrany na sekretarza generalnego partii socjalistycznej PSOE, w konsekwencji historycznej klęski wyborczej socjalistów, która umożliwiła wtedy konserwatywnej Partii Ludowej (PP) zdobycie absolutnej większości.
Wnuk żołnierza republikańskiego, rozstrzelanego przez frankistów w czasie wojny domowej w 1936 r., urodził się w Leon (północny-zachód Hiszpanii) 4 sierpnia 1960 roku. Wychowany w rodzinie o lewicowych tradycjach wstąpił do PSOE w wieku 18 lat, w momencie gdy w Hiszpanii zaczęto przywracać demokrację. Po raz pierwszy został deputowanym z Leon w 1986 roku, i przez dłuższy czas był najmłodszym członkiem izby deputowanych.
Wyskakując jak meteor na front sceny politycznej, szef PSOE postawił sobie za zadanie modernizację partii
Był jednym z promotorów nurtu odnowicielskiego o nazwie "Nueva Via" ("Nowa droga"), który przypominał "trzecią drogę" brytyjskiego laburzysty Tony'ego Blaira.
Rozpoczął dzieło modernizacji i reformy PSOE, po licznych kryzysach wewnętrznych, szkodzących wizerunkowi partii.
Do wyborów w 2004 roku prowadził partię m.in. pod hasłem wyprowadzenia hiszpańskich sił z Iraku. Przewagę miała wówczas PP, ale szok po zamachach w Madrycie z 11 marca 2004 roku spowodował zmianę w nastrojach i Zapatero wygrał.
W 2008 roku po wygranych ponownie przez socjalistów wyborach parlamentarnych utrzymał stanowisko na kolejną kadencję.
Zapatero jest żonaty i ma dwie córki.