Na pytania odpowiada dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego – dr inż. Krystian Szczepański
Media

Nawiązując do opublikowanych ostatnio przez Państwa wyników badań w projekcie PROM, mających na celu oszacowanie realnych strat żywności w Polsce, jak aktualnie wygląda to zjawisko? Co było impulsem do podjęcia badań?

Polska, jako państwo rozwinięte gospodarczo i członek Unii Europejskiej jest żywo zainteresowana problemem strat i marnowania żywności. Oszacowanie w sposób kompleksowy wielkości strat i marnotrawstwa żywności na poziomie krajowym, z uwzględnieniem wszystkich etapów łańcucha nie było dotychczas przedmiotem badań w Polsce. Brak aktualnych danych utrudniał opracowanie i wdrożenie działań prowadzących do ograniczenia skali tego zjawiska. Z pomocą przyszedł projekt PROM – przełomowa inicjatywa. Realizowana jest przez konsorcjum w składzie: Federacja Polskich Banków Żywności, Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa i Polskie Towarzystwo Technologów Żywności.

Z badań i analiz przeprowadzonych dotychczas w ramach projektu wynika, że na etapach produkcji, przetwórstwa, dystrybucji i konsumpcji w Polsce rocznie marnuje się prawie 5 milionów (4 840 946) ton żywności. Najwięcej marnują jej konsumenci - aż 60%, czyli blisko 3 mln (2 917 775) ton. Produkcja i przetwórstwo odpowiadają łącznie za 30% (1 503 110 ton) strat. Niewielka ilość, w stosunku do pozostałych ogniw, marnuje się natomiast podczas transportu i magazynowania – to mniej niż 1%. Handel odpowiada za straty na poziomie ok. 7% a gastronomia niewiele powyżej 1%.

Jakie są najczęstsze przyczyny marnowania żywności i jak możemy sobie z nimi radzić?

Przyczyny są bardzo różne w zależności od tego, o jakim etapie łańcucha rolno – żywnościowego mówimy. Najczęściej wskazywanym powodem wyrzucania żywności w naszych domach jest jej zepsucie, przeoczenie daty ważności, przygotowanie zbyt dużej ilości jedzenia, czy zbyt duże zakupy. Powody wyrzucania żywności wskazują, że jednym z kluczowych czynników sprzyjających jej wyrzucaniu jest nieodpowiednie przygotowanie się do zakupów oraz same zakupy.

W produkcji roślinnej główne przyczyny były związane z nieprawidłowym przechowywaniem surowców, natomiast w produkcji zwierzęcej wskazywano uszkodzenia, stres oraz choroby. W przetwórstwie straty często związane były z etapem zaopatrzenia surowcowego, np. niespełniającą wymogów jakością surowców. Duże znaczenie miały też błędy ludzkie występujące w procesie produkcyjnym.

W handlu główny problem stanowiło przekroczenie terminu ważności, czy też utrata świeżości. Zaś w gastronomii problem marnotrawstwa żywności jest w głównej mierze związany z procesem przygotowywania posiłków oraz przeszacowaniem porcji wydanych potraw.

Rozumiem, że mając świadomość konkretnych przyczyn, łatwiej o konkretne rozwiązania? Biorąc pod uwagę, że to konsumenci odpowiadają za 60% strat żywności , to co trzeba zrobić, jak wpłynąć na konsumentów by marnowali mniej?

Przede wszystkim musimy poszerzyć świadomość konsumentów, pomóc im zauważyć i zrozumieć, że zjawisko marnowania żywności, a także rozwiązania, które pomogą ograniczyć straty są bliżej ich samych niż się wydaje.

Trzeba zrozumieć, że w ślad za naszym wyrzuconym jednym jabłkiem, czy marchewką uruchamia się łańcuch innych strat: środowiskowych, ekonomicznych. Produkcja każdego produktu wiąże się z wykorzystywaniem zasobów, które też kiedyś się skończą. Zapobiegając wyrzucaniu oszczędzamy wodę i inne surowce, które zostały zużyte, by produkt mógł powstać. Odpowiednimi działaniami możemy zmniejszyć emisję CO2 i metanu do atmosfery, które produkuje gnijąca żywność na wysypiskach. I dodatkowo oszczędzić nasze pieniądze, za które kupiliśmy dany produkt. To wszystko jest możliwe. Gospodarstwa domowe, których mieszkańcy mają większe umiejętności i doświadczenie w planowaniu zakupów i posiłków, marnują mniej żywności. To też istotne zwłaszcza w kontekście zbliżających się świąt Bożego Narodzenia, podczas których marnujemy jeszcze więcej niż przeciętnie.

By mówić o tym jeszcze głośniej wystartowaliśmy właśnie z kampanią „Jedz bez wyrzutów”, czyli bez wyrzucania do kosza, bez marnowania. Zachęcamy w niej, by konsumenci jedli i kupowali w sposób świadomy, z czystym sumieniem. W tej drodze towarzyszą nam Agnieszka Cegielska i Andrzej Polan, którzy zostali ambasadorami akcji.