Jak ująć w księgach odpis z tytułu trwałej utraty wartości znaku towarowego

Audytor uznał, że 20-letni okres użytkowania jest zbyt długi. Wskazał, że spółka powinna dokonać odpisu z tytułu trwałej utraty wartości znaku towarowego w kwocie 22 000 zł. W jaki sposób należy to rozliczyć w rachunkowości i podatkowo? Wartość znaku to 100 000 zł brutto, a umorzenie 30 000 zł.

W potocznym rozumieniu znaki towarowe to oznaczenia służące wyróżnieniu produktów i usług konkretnego przedsiębiorcy. Zgodnie z art. 120 prawa własności przemysłowej znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. Może nim być w szczególności: wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk. Warto zauważyć, że sam znak towarowy nie stanowi wartości niematerialnej i prawnej ‒ status ten przysługuje tylko prawu ochronnemu do znaku towarowego. Jednak również znaki towarowe niezarejestrowane w Urzędzie Patentowym mogą być przedmiotem amortyzacji, o ile stanowią utwór (i tak jest najczęściej) w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości (dalej: u.r.) znaki towarowe są zaliczane do wartości niematerialnych i prawnych, jeśli przewidywany okres ich użytkowania na potrzeby jednostki jest dłuższy niż 12 miesięcy. Dodatkowym warunkiem jest możliwość ustalenia w sposób wiarygodny wartości początkowej takiego znaku. Nie są zatem uznawane w rachunkowości za wartości niematerialne i prawne nakłady poniesione na wytworzenie znaku we własnym zakresie. Wyjątkiem od tego mogą być opłaty za rejestrację. W praktyce najczęściej znaki towarowe są nabywane w transakcjach pomiędzy przedsiębiorstwami lub jako część majątku zakupionego w wyniku fuzji przedsiębiorstw.

Z punktu widzenia podatkowego art. 22b ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT oraz art. 16b ust. 1 pkt 6 ustawy o CIT wskazują, że amortyzacji ‒ jako wartości niematerialne i prawne ‒ podlegają nabyte od innego podmiotu, nadające się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania prawa określone w prawie własności przemysłowej, o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu.

Na kontach

Od wartości początkowej prawa do znaku towarowego jako wartości niematerialnej dokonuje się odpisów amortyzacyjnych w ciężar konta „Amortyzacja” i/lub konta zespołu 5. Jednostka określa przewidywany okres czerpania korzyści ekonomicznych i jest to w rachunkowości okres dokonywania odpisów.

Warto zaznaczyć, że jeśli prawo do znaku towarowego jednostka uzna za nisko cenny składnik majątku, to może skorzystać z uproszczenia polegającego na ujęciu tego prawa w ewidencji wartości niematerialnych i prawnych oraz dokonaniu jednorazowego odpisu amortyzacyjnego od jego wartości. Można zastosować także uproszczenie polegające na odpisaniu wartości nabytego prawa bezpośrednio w koszty działalności operacyjnej. Odpowiednie zapisy dotyczące stosowanych uproszczeń powinny być zawarte w przyjętych w jednostce zasadach (polityce) rachunkowości.

Podatkowo amortyzacja powinna być dokonywana przez okres nie krótszy niż pięć lat. Nie ma przeszkód, aby ten okres wydłużyć.

Zgodnie z przepisami prawa bilansowego w przypadku wystąpienia okoliczności uzasadniających nieplanowane zmniejszenie wartości przewidywanych korzyści ekonomicznych należy dokonać odpisu aktualizacyjnego. Wynika to z art. 31 ust. 4 w związku z art. 33 ust. 1 u.r. Po dokonaniu odpisu aktualizacyjnego należy zweryfikować zgodnie z art. 32 ust. 2 u.r. przewidywany okres użytkowania i stawkę amortyzacji. Wyliczony w pytaniu sposób prawidłowo odzwierciedla to, że zmniejszyła się wartość podlegająca amortyzacji, a nie skrócił się czas eksploatowania znaku towarowego.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 26a ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odpisów aktualizacyjnych. Fakt ich dokonania nie wpływa na wartość dokonywanych odpisów amortyzacyjnych.

Przykład 1

Jak zostało wskazane w powyższymprzykładzie, w przypadku liczenia amortyzacji bilansowej należy wartość pozostałą po odpisie podzielić na pozostały przewidywany czas użytkowania, jeśli znak towarowy amortyzowany jest metodą liniową. Należy przy tym pamiętać, że podatki dochodowe nie uznają odpisów aktualizacyjnych, a zatem amortyzacja podatkowa pozostaje bez zmian.

W sytuacji pokazanej w przykładzie amortyzacja podatkowa będzie wynosiła:

100 000 zł x 5 proc. = 5000 zł rocznie

Amortyzacja miesięczna;

5000 zł : 12 miesięcy = 416,67 zł (po zaokragleniu)

Konsekwencje

W przypadku podmiotów będących podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych i ustalających odroczony podatek dochodowy dokonanie odpisu aktualizacyjnego i zmiana amortyzacji spowoduje powstanie różnic skutkujących koniecznością rozliczania aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego.

Dokonanie nieuznawanego podatkowo odpisu aktualizacyjnego w rachunkowości spowoduje, że wartość księgowa składnika aktywów będzie niższa niż wartość podatkowa. W momencie dokonania odpisu powstanie więc różnica przejściowa ujemna (właśnie w wysokości odpisu). W związku z nią jednostka powinna utworzyć aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, wykorzystując stawkę, według której opodatkowany jest podatnik – najczęściej 19 proc.

Przykład 2

Należy pamiętać, że na koniec każdego kolejnego okresu różnica przejściowa będzie ulegała zmianie. Jeśli jednostka zmniejszyła odpisy amortyzacyjne w rachunkowości, a w podatku dochodowym nie, to różnica ta będzie się zmniejszała. Należy wtedy zmniejszać wartość aktywów z tytułu podatku dochodowego.

Przykład 3