Pomoc dla Ukrainy może mieć wymiar rzeczowy albo pieniężny, co wpływa oczywiście na sposób ewidencjonowania tych kosztów.
Darowizny towarów
Jeśli jednostka przekazuje dary rzeczowe dla uchodźców, to w księgach rachunkowych ujmuje je jako pozostałe koszty operacyjne niezależnie od tego, czy wcześniej w księgach składniki te były ujmowane jako towary, wyroby gotowe czy środki trwałe. [przykłady 1 i 2]

Przykład 1

Wyroby
Spółka przekazała wytworzone przez siebie poduszki o wartości według kosztu wytworzenia 15 000 zł jako dary na rzecz uchodźców. Jeśli spółka stosuje tzw. pełen krąg kosztów, to księgowe ujęcie będzie następujące:
• Wn „Koszt wytworzenia na potrzeby własne jednostki” 15 000 zł,
• Ma „Wyroby gotowe” 15 000 zł.
I zapis równoległy:
• Wn „Pozostałe koszty operacyjne” 15 000 zł,
• Ma „Obroty wewnętrzne” 15 000 zł.

Przykład 2

Środki trwałe
Spółka prowadząca działalność hotelarską przekazała na rzecz fundacji zajmującej się uchodźcami 40 łóżek, które posiadała po wymianie mebli w hotelu. Łóżka nie zostały wcześniej księgowo zlikwidowane. Ich wartość brutto to 40 000 zł, dotychczasowe umorzenie 36 000 zł. Musi dokonać następujących zapisów:
• Wn „Pozostałe koszty operacyjne” 4000 zł,
• Wn „Umorzenie środków trwałych” 36 000 zł,
• Ma „Środki trwałe” 40 000 zł.
Nie zapomnieć o VAT
Jednostki przekazujące dary rzeczowe muszą pamiętać o regulacjach w zakresie VAT. Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT) opodatkowaniu podlega nieodpłatne przekazanie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:
1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,
2) wszelkie inne darowizny
‒ jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.
Niestety zwolnienie dotychcz
Co po wycofaniu samochodu z firmy
Co po wycofaniu samochodu z firmy

Zobacz również
as przewidziane odnosi się jedynie do artykułów spożywczych. Zgodnie bowiem z art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT zwalnia się jedynie dostawę towarów (o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2), której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2 proc. oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5 proc., jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację. Zgodnie z ustawą VAT przekazanie innych dóbr oraz innym podmiot niż wskazane powyżej jest opodatkowane. Na szczęście zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy o VAT w przypadku takiej dostawy towarów podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia ‒ koszty wytworzenia, określone w momencie tej dostawy towarów. Zatem w przypadku przekazywania używanych dóbr podstawa opodatkowania będzie niska. Ale już producenci czy pośrednicy w obrocie nowymi dobrami niestety muszą podstawę opodatkowania ustalić na poziomie wartości kosztu wytworzenia lub ceny nabycia.
Dodać należy, że od 5 marca 2022 r. w rozporządzeniu ministra finansów w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych dodano par. 10bd. Wskazuje on, że do 30 czerwca 2022 r. obniżoną do wysokości 0 proc. stawkę podatku stosuje się do:
1) dostawy towarów (o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT),
2) świadczenia usług (o którym mowa w art. 8 ust. 2 ustawy o VAT)
‒ na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy.
Niestety obniżoną stawkę podatku, o której mowa wyżej, stosuje się wyłącznie do dostaw towarów lub świadczenia usług dokonywanych na rzecz:
1) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
2) podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej,
3) jednostek samorządu terytorialnego (JST).
Ponadto stosuje się ją pod warunkiem zawarcia pisemnej umowy, z której wynika, że dostarczane towary lub świadczone usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Obniżona stawka podatku może być stosowana także do dostawy towarów lub świadczenia usług dokonanych od 24 lutego 2022 r. do 4 marca 2022 r. I w tym okresie warunek umowy uznaje się za spełniony, jeżeli podatnik i podmiot otrzymujący darowiznę potwierdzą na piśmie dokonanie dostawy towarów lub wykonanie usługi.
W przypadku przekazywania darowizn innym jednostkom należy naliczyć właściwą stawkę VAT, która będzie księgowo ujęta:
  • Wn „Pozostałe koszty operacyjne”,
  • Ma „VAT należny”.
Fundacje i stowarzyszenia, które otrzymują i przekazują dary, powinny pamiętać o art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy VAT, zgodnie z którym zwalnia się od podatku dostawę towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej od podatku, jeżeli z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów nie przysługiwało dokonującemu ich dostawy prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Przekazanie środków pieniężnych
Jeśli jednostka przekazuje środki pieniężne, to oczywiście z VAT nie będziemy mieć do czynienia. Konieczne jest tylko przeanalizowanie, czy podatkowo będzie mogła te środki pieniężne odliczyć od dochodu. W księgach rachunkowych przekazanie darowizny przelewem będzie ujęte:
  • Wn „Pozostałe koszty operacyjne”,
  • Ma „Rachunek bankowy”.
Koszty po zmianach
Specustawa ukraińska, czyli ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, wprowadziła zmiany w ustawie o PIT (art. 74 specustawy) oraz CIT (art. 76 specustawy). Nowością jest możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków na wytworzenie lub nabycie rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn, a także kosztów poniesionych z tytułu udzielenia nieodpłatnego świadczenia. Jednak celem darowizny/świadczenia musi być „przeciwdziałanie skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy”. Specustawa nie różnicuje, czy chodzi o pomoc wysłaną do Ukrainy, czy przekazaną uchodźcom w Polsce. Te darowizny lub świadczenia muszą być przekazane od 24 lutego do 31 grudnia 2022 r. Do kosztów nie można zaliczyć wydatków związanych z pomocą przekazaną bezpośrednio obywatelowi Ukrainy jako osobie fizycznej. Aby skorzystać z nowych przepisów, pomoc trzeba przekazać:
1) organizacjom (o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy),
2) JST,
3) Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych,
4) podmiotom wykonującym na terytorium RP lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność z zakresu ratownictwa medycznego.
Przy czym warunkiem jest, że koszty wytworzenia lub cena nabycia nie zostały już zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne.
Dla pracownika
Jeśli jednostka przekazuje dary rzeczowe lub pieniężne swojemu pracownikowi, który opiekuje się uchodźcami albo sam udaje się na Ukrainę, ujmuje wartość tego przekazania jako pozostały koszt operacyjny. Niestety przekazanie takie nie jest korzystne podatkowo. W przypadku przekazania rzeczy zastosowanie znajdzie wskazany już art. 7 ust. 2 pkt 1 ustawy o VAT. Z punktu widzenia podatku dochodowego będzie to przysporzenie majątkowe dla pracownika, które powinno być opodatkowane i podlegać oskładkowaniu. Wyjątkiem może być jedynie zapomoga pieniężna, która jako związana ze zdarzeniem incydentalnym na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych może korzystać ze zwolnienia z PIT.

Przykład 3

Kamizelki kuloodporne
Spółka przekazała pracownikowi z Ukrainy nabyte kamizelki kuloodporne i bieliznę o wartości 1000 zł netto. W księgach rachunkowych ze względu na incydentalność tego zdarzenia należy ująć wartość przekazanych darów:
• Wn „Pozostałe koszty operacyjne” 1000 zł,
• Ma „Towary” 1000 zł.
Naliczenie VAT:
• Wn „Pozostałe koszty operacyjne” 230 zł,
• Ma „VAT należny” 230 zł.
Warto wiedzieć, że specustawa ukraińska wyłączyła z przychodów darowizny oraz nieodpłatne świadczenia otrzymane w okresie od 24 lutego 2022 r. do 31 grudnia 2022 r. przez podatników będących obywatelami Ukrainy, którzy w tym okresie przybyli z terytorium Ukrainy na skutek toczących się na tym terytorium działań wojennych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. ©℗
Podstawa prawna
art. 74 i 76 ustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583)
art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1535)
art. 4 ust. 1 pkt 2, art. 7 ust. 2, art. 8 ust. 2, art. 29a ust. 2, art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 196)
art. 21 ust. 1 pkt 26 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583)
ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 583)
par. 10bd rozporządzenia ministra finansów z 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1696; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 531)