Zmiany w prawie: Policzyliśmy, ile wyniosą zasiłki i inne zapomogi dla rodziców

1 Zasiłek macierzyński

Zasiłek macierzyński wypłacany przez ZUS przysługuje nie tylko osobom zatrudnionym na umowę o pracę (a tylko takim osobom przysługuje urlop macierzyński - czytaj tutaj o różnicach>>), ale wszystkim podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu. Tak więc prawo do niego mają także dobrowolnie opłacające składkę chorobową osoby zatrudnione na umowę zlecenie czy prowadzące własną działalność gospodarczą.

Dokładnie ma do niego prawo kobieta urodziła dziecko, przyjęła dziecko w wieku do 7 roku życia na wychowanie, także w ramach rodziny zastępczej. Zasiłek macierzyński wypłacany jest przez okres urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu rodzicielskiego oraz okres urlopu rodzicielskiego.

Okres wypłaty zasiłku za okres odpowiadający okresowi urlopu macierzyńskiego (lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego) wynosi od 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka do 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie. Z zasiłku może też skorzystać ubezpieczony ojciec dziecka (lub inny ubezpieczony członek rodziny), jeśli matka wykorzystała już co najmniej 14 tygodni urlopu lub nie może opiekować się dzieckiem. O jakie sytuacje dokładnie chodzi, przeczytasz tutaj>>

Natomiast zasiłek za dodatkowy urlop macierzyński (lub dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego) wynosi 6 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i 8 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka. 26 tygodni wynosi okres wypłaty świadczenia za okres odpowiadający okresowi urlopu rodzicielskiego. Przy czym ubezpieczonemu ojcu dziecka prawo do zasiłku macierzyńskiego za okres dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego przysługuje na równi z ubezpieczoną matką dziecka.

W zależności od terminu złożenia wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi:
- 60 proc. podstawy wymiaru - gdy wniosek o przyznanie urlopu rodzicielskiego zostanie złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 100 proc. podstawy wymiaru przez podstawowy i dodatkowy urlop macierzyński, a 60 proc. przez urlop rodzicielski;
- 80 proc. podstawy wymiaru - jeżeli pracownica w terminie 14 dni po porodzie wystąpi z wnioskiem o skorzystanie z pełnego wymiaru przysługujących jej urlopów z tytułu macierzyństwa, czyli bezpośrednio po urlopie macierzyńskim wykorzysta dodatkowy urlop macierzyński, a następnie zaraz po nim urlop rodzicielski; zasiłek macierzyński wynosi wtedy 80 proc. podstawy wymiaru przez wszystkie rodzaje urlopów;
- 100 proc. podstawy wymiaru - w przypadku braku wniosku o wykorzystanie urlopu rodzicielskiego; 100 proc. zasiłek macierzyński obowiązuje wówczas przez cały okres trwania podstawowego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Przy czym podstawę wymiaru zasiłku stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 lub - przy krótszym okresie ubezpieczenia - pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc nabycia stosownych uprawnień. Przez wynagrodzenie należy tu rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniu potrąconych przez pracodawcę składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe oraz ubezpieczenie chorobowe, finansowanych przez ubezpieczonego. Jeśli jednak dana osoba przed porodem korzystała z innych świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, podstawę wylicza się w oparciu o ostatnio wypłacane świadczenie.

2 Zasiłek macierzyński dla kobiet z działalnością gospodarczą

Jednak inaczej jest w przypadku kobiet z firmą - zmienia się prawo i wysokość zasiłku macierzyńskiego przy prowadzeniu działalności gospodarczej będzie uzależniona od czasu opłacania składek oraz ich kwoty.

Początkowo kobiecie prowadzącej działalność gospodarczą krócej niż 12 miesięcy i opłacającej składki przewyższające ustawowe minimum zostanie przyznany zasiłek w minimalnej wysokości, który będzie powiększany o 1/12 za każdy miesiąc opłacania składek przypadający przed nabyciem prawa do świadczenia. Tak więc matka, która prowadziła działalność 3 miesiące i opłacała podwyższone składki otrzyma zasiłek w wysokości 60 proc. średniego prognozowanego wynagrodzenia oraz 3/12 podwyższonej składki. By uzyskać zasiłek w pełnej wysokości, odpowiadającej podwyższonej składce, będzie musiała opłacać wyższe składki ubezpieczeniowe przez 12 miesięcy przed porodem.

>>Czytaj też: Zmiany w zasiłku macierzyńskim. Ile dostanie kobieta z działalnością gospodarczą?

Przepisy powinny wejść w życie teoretycznie do 1 listopada, jeśli vacatio legis wyniesie 3 miesiące (prezydent podpisał ustawę 7 lipca 2015 roku). Wciąż trwają rozmowy nad wydłużeniem go - wtedy przepisy zaczęłyby obowiązywać od 2016 roku. W Sejmie jest też propozycja, aby zostały przesunięte o cały rok - więcej na ten temat przeczytasz tutaj>>

3 Zasiłek rodzinny

Rodzice i opiekunowie dziecka mogą także starać się o zasiłek rodzinny, przyznawany w celu częściowego pokrycia wydatków na utrzymanie dziecka.

Zasiłek przysługuje do ukończenia przez dziecko 18 roku życia lub nauki w szkole (jednak nie dłużej niż do 21 roku życia) albo 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę i ma orzeczenie o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności.

Komu nie przysługuje zasiłek rodzinny, dowiesz się tutaj>>

Najpierw jednak rodzina musi spełnić kryterium dochodowe - świadczenie przysługuje, jeśli przeciętny miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 574 zł. W przypadku, gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli przeciętny miesięczny dochód na członka rodziny nie przekracza kwoty 664 zł.

Wysokość zasiłku rodzinnego wynosi miesięcznie:
1) 77 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia;
2) 106 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia;
3) 115 zł na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia.

>>Czytaj też: Zasiłki i świadczenia - na jakie wsparcie od państwa można liczyć w Polsce?

4 Dodatki do zasiłku rodzinnego

Rodzice i opiekunowie z prawem do zasiłku rodzinnego mogą ubiegać się również o siedem różnego rodzaju dodatków, czyli o:
1. dodatek z tytułu urodzenia dziecka - przysługuje jednorazowo i wynosi 1000 zł na dziecko (jeśli urodziło się więcej dzieci, dodatek przysługuje na każde z nich);

2. dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego - przysługuje na okres 24, 36 (opieka nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu) lub 72 (opieka nad niepełnosprawnym dzieckiem) miesięcy kalendarzowych i wynosi przez cały okres korzystania z urlopu wychowawczego 400 zł miesięcznie;

3. dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka - przysługuje w wysokości 170 zł miesięcznie na dziecko, nie więcej jednak niż 340 zł na wszystkie dzieci; w przypadku dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności kwotę dodatku zwiększa się o 80 zł na dziecko, nie więcej jednak niż o 160 zł na wszystkie dzieci;

4. dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej - przysługuje na trzecie i na następne dzieci uprawnione do zasiłku rodzinnego, a jego wysokość wynosi 80 zł miesięcznie;

5. dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego - można go otrzymać na niepełnosprawne dziecko do 16 lub 24 roku życia, a jego wysokość wynosi miesięcznie 60 zł na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia i 80 zł na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 24 roku życia;

6. dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania - przysługuje przez 10 miesięcy w roku w okresie pobierania nauki od września do czerwca roku kalendarzowego:
- w związku z zamieszkiwaniem w miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły ponadgimnazjalnej lub szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki, a także szkoły podstawowej lub gimnazjum w przypadku dziecka lub osoby uczącej się, legitymującej się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o stopniu niepełnosprawności - w wysokości 90 zł miesięcznie na dziecko
- w związku z dojazdem z miejsca zamieszkania do miejscowości, w której znajduje się siedziba szkoły, w przypadku dojazdu do szkoły ponadgimnazjalnej, a także szkoły artystycznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny i obowiązek nauki w zakresie odpowiadającym nauce w szkole ponadgimnazjalnej - w wysokości 50 zł miesięcznie na dziecko.

7. dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego - przysługuje raz w roku szkolnym w wysokości 100 zł na dziecko.

Więcej o dodatkach do zasiłku rodzinnego przeczytasz tutaj>>

5 Zasiłek i świadczenie pielęgnacyjne

Rodzice i opiekunowie osób niepełnosprawnych mogą także starać się jeszcze o kilka rodzajów pomocy, w tym o zasiłek pielęgnacyjny na dziecko, w celu pokrycia części wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki. Wysokość zasiłku wynosi 153 zł miesięcznie. Więcej o zasiłku pielęgnacyjnym przeczytasz tutaj>>

Rodzice i opiekunowie mogą też otrzymać świadczenie pielęgnacyjne, jeśli nie podjęły lub zrezygnowały z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki na dzieckiem. Przy czym niepełnosprawność musiała powstać do 18. roku życia lub do 25. roku życia - w przypadku gdy dziecko było w trakcie nauki. Wysokość świadczenia jest stopniowo podnoszona i do 31 grudnia 2015 r. wynosi ono 1200 zł miesięcznie, a od 1 stycznia 2016 r. świadczenie będzie wynosić 1300 zł miesięcznie (równowartość kwoty najniższego wynagrodzenia netto). Ponadto od 1 stycznia 2017 roku świadczenie będzie również co roku waloryzowane i będzie rosło o procentowy wskaźnik, o jaki zwiększać się będzie minimalne wynagrodzenie za pracę.

Specjalny zasiłek opiekuńczy z kolei przysługuje osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny i w celu sprawowania opieki zrezygnowały z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub w ogóle ich nie podjęły. Ponadto o specjalny zasiłek opiekuńczy mogą ubiegać się również rolnicy, ich małżonkowie i domownicy. O przyznaniu prawa do zasiłku decyduje kryterium dochodowe - łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie może przekroczyć kwoty 664 zł (na podstawie dochodów z roku poprzedzającego okres zasiłkowy z uwzględnieniem utraty i uzyskania dochodu). Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 520 zł miesięcznie.

Zasiłek czy świadczenie pielęgnacyjne? Zobacz zasady przyznawania i ich wysokość w 2015 roku>>