Na takie zagrożenie zwraca uwagę Krajowa Rada Konsultacyjna ds. Osób Niepełnosprawnych (KRK), która podjęła uchwałę w sprawie zgłoszonego przez posłów Polska 2050 – Trzecia Droga projektu nowelizacji ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 44 ze zm.). Jedna z przewidzianych w nim zmian dotyczy art. 29, którego ust. 1 obecnie przewiduje, że ZAZ musi zatrudniać co najmniej 70 proc. osób niepełnosprawnych (w szczególności skierowanych przez powiatowy urząd pracy), które zaliczają się do znacznego stopnia niepełnosprawności albo umiarkowanego – przy czym w tym drugim przypadku pod warunkiem, że stwierdzono u nich autyzm, upośledzenie umysłowe bądź chorobę psychiczną. Posłowie chcą zaś dodać ust. 1a do art. 29, stanowiący, że stan zatrudnienia osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności nie może być niższy niż 10 proc.

Zakłady aktywności zawodowe dają pracę osobom z znaczną niepełnosprawnością

Zdaniem KRK jest to zmiana drastyczna i niekorzystna dla osób ze znaczną dysfunkcją zdrowotną, bo jeśli zostanie przyjęta, to istnieje ryzyko pogorszenia ich aktywności zawodowej. Może się też zmienić sposób postrzegania ZAZ jako podmiotów zapewniających zatrudnienie osobom wymagającym intensywnego wsparcia. Dlatego KRK proponuje modyfikację ust. 1a w taki sposób, aby określał on, że stan zatrudnienia osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności wynosi nie więcej niż 50 proc. To spowoduje, że udział w zatrudnieniu osób z umiarkowaną dysfunkcją zdrowotną będzie zwiększony i nie będzie to prowadzić do wypychania z chronionego rynku pracy osób ze znacznym uszczerbkiem na zdrowiu.

Podobne zastrzeżenia przedstawił Związek Województw RP (marszałkowie przekazują ZAZ środki Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych na ich niepełnosprawnych pracowników). Samorządy wojewódzkie podkreślają, że przyjęcie 10 proc. wskaźnika dla osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności może prowadzić do ich wykluczenia z rynku pracy. Tymczasem to właśnie one borykają się z największymi trudnościami w znalezieniu i utrzymaniu zatrudnienia i często jedyną szansę na to daje im ZAZ.

Nie będzie obowiązku doraźnej opieki medycznej

Członkowie KRK pozytywnie oceniają inne zmiany, które przewiduje poselski projekt nowelizacji ustawy o rehabilitacji, w tym te obejmujące zniesienie obowiązku nałożonego na pracodawców udzielających ulg we wpłatach na PFRON, polegającego na corocznym informowaniu nabywców ich towarów i usług o możliwości uzyskania przez nich obniżenia tej należności. KRK postuluje przy tym dodanie przepisu, który będzie zakładał, że sprzedający będzie wystawiał informację o kwocie ulgi na wniosek kontrahenta.

Ponadto KRK popiera zmianę art. 28 ustawy w zakresie likwidacji wymogu zapewniania przez zakłady pracy chronionej (ZPChr) i ZAZ doraźnej opieki medycznej. Jednocześnie rada uważa, że w przypadku ZPChr powinien być usunięty również obowiązek zapewniania specjalistycznej opieki medycznej. ©℗

Podstawa prawna

Etap legislacyjny

Projekt przed I czytaniem w Sejmie