Koszty pracodawców mogą wzrosnąć, nawet do 45 000 zł za jedno naruszenie [jest projekt ustawy]

Niebawem ochrona pracowników w Polsce będzie jeszcze większa. Wszystko za sprawą dyrektywy w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej, która ma być niebawem wdrożona. Głównym celem jest ochrona wynagrodzeń pracowników, ale i zwiększenie kar dla pracodawców za ewentualne naruszenia.

Zmiany w minimalnym wynagrodzeniu za pracę

Będą spore zmiany w minimalnym wynagrodzeniu za pracę, ponieważ należy wdrożyć do polskiego porządku prawnego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2041 z dnia 19 października 2022 r. w sprawie adekwatnych wynagrodzeń minimalnych w Unii Europejskiej (Dz. Urz. UE L 275 z 25.10.2022 r., str. 33). W związku z tym trwają prace nad projektem ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (numer projektu: UC62).Jak podaje w uzasadnieniu do ustawy projektodawca, celem przedmiotowej dyrektywy jest:

• poprawa warunków życia i pracy w Unii Europejskiej, a w szczególności adekwatności wynagrodzeń minimalnych pracowników w celu przyczynienia się do pozytywnej konwergencji społecznej oraz zmniejszenia nierówności płacowych;
• państwa członkowskie, w których obowiązują ustawowe wynagrodzenia minimalne, ustanawiają niezbędne procedury ustalania i aktualizowania ustawowych wynagrodzeń minimalnych.

Bez wątpienia obszarem wymagającym regulacji jest kwestia stałego uzupełniania wynagrodzenia do wysokości minimalnego wynagrodzenia w postaci wyrównania, co wpływa bezpośrednio na wysokość wypłacanych pracownikom dodatków i jest działaniem społecznie szkodliwym, świadczącym o braku dostatecznej ochrony ekonomicznie słabszej strony stosunku pracy. Projekt przewiduje wymóg zapewnienia pracownikowi wynagrodzenia zasadniczego w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Podniesienie kwoty grzywien za naruszanie obowiązków wobec pracowników

W związku z wdrożeniem dyrektywy w Polsce odbywają się liczne debaty, seminaria, konsultacje i opiniowanie nowych, proponowanych przepisów. Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki podczas obrad sejmowej Komisji do Spraw Kontroli Państwowej postulował i popierał założenia zawarte w projekcie w zakresie znacznego podniesienia kwoty grzywien w postępowaniach mandatowych prowadzonych m.in. przez właściwy organ Państwowej Inspekcji, jak również popierał wyższe kwoty nakładane w ramach wykroczeń popełnianych przez pracodawców przeciwko prawo pracownika.

Jakie wykroczenia przeciwko prawom pracownika? Jakie kary dla pracodawców?

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.) reguluje katalog wykroczeń przeciwko prawom pracownika. Aktualnie przepisy wskazują, że za niżej wskazane wykroczenia kara jaka może zostać nałożona na pracodawcę wynosi od 1 000 zł do 30 000 zł. Proponuje zwiększyć ten próg na 1 500 zł do 45 000 zł. Dlaczego? Ponieważ jak już zostało wskazane wyżej należy wdrożyć przepisy dyrektywy UE, a te przewidują większą ochronę dla pracowników, a surowsze konsekwencje dla pracodawców, za naruszenia prawa.

Zgodnie z art. 13 dyrektywy państwa członkowskie ustanawiają przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń praw i obowiązków objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, jeżeli te prawa i obowiązki przewidziano w prawie krajowym lub w umowach zbiorowych. Przewidziane sankcje muszą być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające. Niewątpliwie aktualne wysokości kar finansowych dla pracodawców nie są odstraszające, tym bardziej, że rzadko są wymierzane w najwyższej wysokości.

Aktualnie przepis art. 281 § 1 KP, wskazuje, że kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu:
1) zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 powinna być zawarta umowa o pracę,
1a) nie zawiadamia właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu umowy o pracę, o której mowa w art. 25 zn. 1 § 4 pkt 4, wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia takiej umowy, w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia,
2) nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę przed dopuszczeniem go do pracy,
2a) nie informuje pracownika w terminie o warunkach jego zatrudnienia, naruszając w sposób rażący przepisy art. 29 § 3, 32 i 33 oraz art. 29 zn. 1 § 2 i 4,
2b) nie udziela pracownikowi w terminie w postaci papierowej lub elektronicznej odpowiedzi na wniosek lub nie informuje o przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku, o których mowa w art. 29 zn. 3 § 3,
3) wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy,
4) stosuje wobec pracowników inne kary niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników,
5) narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem i zatrudnianiu młodocianych,
5a) narusza przepisy o elastycznej organizacji pracy, o której mowa w art. 188 zn. 1,
5b) narusza przepisy o urlopie opiekuńczym, o którym mowa w art. 173 zn. 1 -173 zn. 3,
5c) narusza przepisy dotyczące uwzględnienia wniosków, o których mowa w art. 142 zn. 1 i art. 67 zn. 19 § 6 i 7,
5d) narusza przepisy dotyczące pokrywania przez pracodawcę kosztów szkoleń, o którym mowa w art. 94 zn. 13,
6) nie prowadzi dokumentacji pracowniczej,
6a) nie przechowuje dokumentacji pracowniczej przez okres, o którym mowa w art. 94 pkt 9b, art. 94 zn. 5 § 2 i art. 94 zn. 6 pkt 2, albo przez dłuższy okres, jeżeli wynika on z odrębnych przepisów,
7) pozostawia dokumentację pracowniczą w warunkach grożących uszkodzeniem lub zniszczeniem
- podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Zmienić ma się w tym przepisie ostatnie sformułowanie, wymiar kary, ponieważ w art. 281 § 1 wyrazy ,,podlega karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.” zastępuje się wyrazami ,,podlega karze grzywny od 1 500 zł do 45 000 zł.”

Kara za wypłacanie wynagrodzenia w wysokości niższej od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę

Projektodawca proponuje zmienić brzmienie przepisu art. 282 § 1 KP, który dotychczas podobnie jak art. 281 reguluje wysokość kary od 1 000 zł do 30 000 zł. Zgodnie z projektem ma być tak, że:

„§ 1. Kto, wbrew obowiązkowi: 1) nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń, 2) nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu, 3) nie wydaje pracownikowi w terminie świadectwa pracy, 4) wypłaca wynagrodzenie w wysokości niższej od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, – podlega karze grzywny od 1 500 zł do 45 000 zł.”. Ma więc być dodany punkt 4), co również wiąże się z treścią dyrektywy.

Automatyzm w naliczaniu odsetek za czas opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia

Nowy typ wykroczenia określony w art. 282 § 1 pkt 4 Kodeksu pracy, penalizuje wypłacanie wynagrodzenia w wysokości niższej od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów. Przedmiotowa regulacja wprowadza, w art. 85 zn. 1 Kodeksu pracy, automatyzm w naliczaniu odsetek za czas opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia za pracę, bez konieczności wnioskowania przez pracownika, co pozwoli pracownikowi na realizację należnych mu uprawnień. Jak się zakłada zmiana ta przyczyni się do uproszczenia i usprawnienia systemu dochodzenia tych odsetek, znacznie ograniczając liczbę postępowań sądowych. Uszczegóławiając, regulacja ma wskazywać, że: Jeżeli pracodawca opóźnia się z wypłatą wynagrodzenia za pracę, pracownikowi należą się odsetki za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które pracodawca odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki naliczane są przez pracodawcę od dnia następującego po dniu upływu terminu wypłaty wynagrodzenia za pracę i wypłacane łącznie z wypłatą tego wynagrodzenia. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie ustalane zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

Większe kary za naruszenie BHP

Przepisy Kodeksu Pracy mają się też zmienić w zakresie odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa i higieny pracy. Kto kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 1 500 zł do 45 000 zł. Dotychczas ponownie jest to czyn zagrożony karą od 1 000 zł do 30 000 zł.

PIP proponuje podniesienie kwoty grzywien w drodze mandatu karnego

Jak podkreśla Główny Inspektor Pracy co do projektu, popiera się podniesienie kwoty grzywien sankcjonujących wykroczenia z art. 281-283 k.p. Jednocześnie, mając na uwadze, iż obowiązująca obecnie maksymalna wysokość grzywny nakładanej w drodze mandatu karnego w kwocie do 2000 zł nie odpowiada dzisiejszym realiom rynkowym, a naruszenie przepisów prawa niejednokrotnie jest wynikiem kalkulacji rachunkowej, uwzględniającej ryzyko przeprowadzenia kontroli, proponujemy dodatkowo zmiany w art. 96 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia, polegające na podniesieniu kwoty grzywny:

• do 5 000 zł w postępowaniu mandatowym, w sprawach, w których oskarżycielem publicznym jest właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy (art. 96 § 1a pkt 1 k.p.w.),
• do 10 000 zł w postępowaniu mandatowym prowadzonym przez właściwy organ Państwowej Inspekcji Pracy, jeżeli ukarany co najmniej dwukrotnie za wykroczenie przeciwko prawom pracownika określone w Kodeksie pracy popełnia w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania takie wykroczenie (art. 96 § 1b k.p.w.).