Egzekucja należności składkowych przez ZUS w najnowszym orzecznictwie WSA

Odmowy wstrzymania czynności egzekucyjnych nie można zaskarżyć do sądu administracyjnego.

KONKLUZJA 1:

Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 15 lipca 2024 r. (sygn. akt III SA/Wr 92/24)

Sąd ocenił dopuszczalność zaskarżenia czynności ZUS ‒ odmowy wstrzymania czynności egzekucyjnych. Formalnie WSA odrzucił skargę na wniosek o natychmiastowe wstrzymanie egzekucji komorniczych.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd wyjaśnił, że merytoryczne rozpatrzenie zasadności skargi poprzedzone jest w postępowaniu przed sądem administracyjnym badaniem dopuszczalności jej wniesienia. Skarga jest dopuszczalna, gdy:

• przedmiot sprawy należy do właściwości sądu,
• skargę wniesie uprawniony podmiot oraz
• spełnia ona wymogi formalne i została złożona w terminie.

Stwierdzenie braku spełnienia którejkolwiek z wymienionych przesłanek dopuszczalności zaskarżenia uniemożliwia nadanie skardze dalszego biegu, co w konsekwencji prowadzi do jej odrzucenia.

Po drugie, stosownie do art. 58 par. 1 pkt 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. ‒ Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 935) sąd odrzuca skargę, jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego. Zakres właściwości rzeczowej sądu administracyjnego określa art. 3 par. 2 tej ustawy, zgodnie z którym kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:

„1) decyzje administracyjne;

2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;

3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;

4) inne niż określone w pkt 1‒3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;

4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach;

5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;

6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;

7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;

8) bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1‒4a;

9) bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach dotyczących innych niż określone w pkt 1‒3 aktów lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczących uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa podjętych w ramach postępowania administracyjnego określonego w ustawie z dnia 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego oraz postępowań określonych w działach IV, V i VI ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. ‒ Ordynacja podatkowa oraz postępowań, do których mają zastosowanie przepisy powołanych ustaw”.

Po trzecie, sąd wskazał, że z przytoczonych wyżej przepisów wynika, iż kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie wyłącznie w sprawach ściśle przez ustawę określonych. Rolą sądu administracyjnego jest więc uprzednie zbadanie każdej z wniesionych skarg pod względem jej dopuszczalności. Dopiero stwierdzenie, że dana sprawa podlega kognicji sądów administracyjnych, będzie otwierało drogę do merytorycznej oceny kwestionowanego aktu, czynności, bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania. W przypadku stwierdzenia braku kognicji sądu skarga podlega odrzuceniu na podstawie art. 58 par. 1 pkt 1 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Po czwarte, sąd ustalił również, że w sprawie przedmiotem skargi jest odmowa wstrzymania czynności egzekucyjnych, która w świetle przytoczonych przepisów nie podlega zaskarżeniu. W sprawie z wniosku skarżącego dotyczącego wstrzymania czynności egzekucyjnych nie wydaje się postanowienia, a na stanowisko organu w tej sprawie nie przysługuje stronie zażalenie, a zatem i środek zaskarżenia do sądu administracyjnego.

PODSUMOWANIE

Przedsiębiorca czy inny podmiot nie może skutecznie złożyć skargi do sądu administracyjnego na odmowę ZUS wstrzymania czynności egzekucyjnych. Można skorzystać z mechanizmów skargowych i zarzutów tylko w przypadkach ściśle określonych przez u.p.e.a.

KONKLUZJA 2:Niedopuszczalna jest skarga bezpośrednio do sądu administracyjnego na przewlekłość postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez ZUS.

Postanowienie WSA w Krakowie z 2 lipca 2024 r. (sygn. akt III SAB/Kr 20/24)

Sąd ocenił dopuszczalność zaskarżenia przewlekłości postępowania egzekucyjnego zarzucanego dyrektorowi oddziału ZUS. Formalnie WSA odrzucił skargę na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd wyjaśnił, że przewlekłość postępowania egzekucyjnego nie może być kwestionowana na podstawie art. 3 par. 2 pkt 8 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, przepis ten nie przewiduje bowiem możliwości wniesienia bezpośredniej skargi w tej sprawie. Jest to spójne z regulacjami u.p.e.a., która zawiera odrębne, typowe dla postępowania egzekucyjnego rozwiązania w tym zakresie.

Po drugie, aby zakwestionować przewlekłość postępowania egzekucyjnego, skarżący powinien złożyć skargę w tej sprawie do organu egzekucyjnego. Organ tę skargę rozpatrzy i wyda postanowienie. W razie nieuwzględnienia skargi przez organ egzekucyjny wyda on postanowienie o oddaleniu skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego, na które skarżący będzie mógł wnieść zażalenie do organu wyższego stopnia. Dopiero gdy i ten organ wyda postanowienie niekorzystne dla skarżącego, będzie przysługiwała skarga do sądu administracyjnego.

Po trzecie, sąd dodał również, że nie będzie to jednak skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego, ale skarga na postanowienie organu wyższego stopnia w przedmiocie oddalenia skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Skarga do sądu administracyjnego przysługuje w takim przypadku na podstawie art. 3 par. 2 pkt 3 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (skarga na postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym, na które przysługuje zażalenie). Powyższe oznacza, że skarga do sądu administracyjnego na przewlekłość postępowania egzekucyjnego jest niedopuszczalna.

• dyrektor oddziału ZUS lub naczelnik urzędu skarbowego,
• komornik sądowy.

PODSUMOWANIE

Przedsiębiorca lub inny podmiot nie może skutecznie złożyć bezpośrednio skargi do sądu administracyjnego na przewlekłość postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez ZUS. Przewlekłość podlega weryfikacji przez sąd dopiero przy kontroli postanowienia wydanego przez organ wyższego stopnia, które to postanowienie będzie niekorzystne dla skarżącego.

KONKLUZJA 3:Ten sam pracownik ZUS nie może dwukrotnie brać udziału w rozpoznawaniu zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym.

Wyrok WSA w Gliwicach z 5 września 2024 r. (sygn. akt I SA/Gl 90/24)

Sąd dokonał oceny formalnej wydawania przez ZUS postanowień, gdy ta sama osoba brała udział w rozpoznaniu sprawy w dwóch instancjach. Formalnie WSA uchylił postanowienie ZUS w przedmiocie rozpoznania zarzutu w postępowaniu egzekucyjnym.

Punkt odniesienia stanowił art. 24 par. 1 pkt 5 ustawy z 14 czerwca 1960 r. ‒ Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 572; dalej: k.p.a.), z którego wynika, że pracownik organu administracji publicznej podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której brał udział, w wydaniu zaskarżonej decyzji.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd wyjaśnił, że okolicznością, która przesądziła o rozstrzygnięciu, jest złożenie podpisu na obu postanowieniach przez tego samego pracownika ZUS.

Po drugie, sąd wskazał, że takie działanie w istotny sposób narusza reguły postępowania administracyjnego. Ustawodawca, decydując się na kategoryczną konstrukcję dyspozycji analizowanej normy z art. 24 par. 1 pkt 5 k.p.a., poprzez użycie sformułowania „podlega wyłączeniu”, zrezygnował z obowiązku przeprowadzenia postępowania mającego na celu wyjaśnienie, czy wskazany wcześniej związek osoby ze sprawą miał w istocie wpływ na dalsze działania pracownika organu, a tym samym na całe postępowanie administracyjne. Uznał zatem, że już samo wypełnienie hipotezy normy z art. 24 par. 1 pkt 5 k.p.a., polegające na udziale w wydawaniu orzeczeń w sprawie w obu instancjach, stwarza tak znaczne niebezpieczeństwo, że dodatkowe badanie, czy doszło do naruszenia zasady obiektywizmu, jest już zbędne.

Po trzecie, sąd podkreślił, że współuczestnictwo tej samej osoby przy wydawaniu zarówno decyzji pierwszoinstancyjnej, jak i rozstrzygnięcia odwoławczego (tu: postanowień wydanych w obu instancjach), stanowi istotne naruszenie prawa, dające podstawę do wzruszenia decyzji ostatecznej (por. np. wyrok WSA we Wrocławiu z 8 czerwca 2011 r., sygn. akt III SA/Wr 92/11).

Po czwarte, sąd dodał także, że art. 24 par. 1 pkt 5 k.p.a. wskazuje, iż ustawodawca uznał za niepożądaną sytuację, w której w drugiej instancji przy rozpatrywaniu sprawy merytorycznie będzie zaangażowany pracownik, który brał już udział w wydaniu decyzji w niższej (pierwszej) instancji. Daje to gwarancję, że ponowne rozpatrzenie sprawy nie będzie iluzoryczne i nie będzie sprowadzać się do bezrefleksyjnego utrzymywania w mocy zaskarżonej decyzji. Celem regulacji przewidzianej w art. 24 par. 1 pkt 5 k.p.a. jest zatem uniknięcie sytuacji, gdy treść rozstrzygnięcia decyzji organu drugiej instancji mogłaby być zdeterminowana wcześniejszym udziałem tej samej osoby w wydaniu decyzji w poprzedniej fazie postępowania.

Po piąte, sąd zaakcentował, że pracownik, który raz już uczestniczył w czynnościach procesowych, ma przez to ugruntowane poglądy zarówno na stan faktyczny, jak i na sposób rozstrzygnięcia sprawy. Może to z kolei nasuwać uzasadnione wątpliwości co do jego bezstronności i obiektywizmu. Ratio legis instytucji wyłączenia z art. 24 par. 1 pkt 5 k.p.a. jest zatem ochrona prawidłowości i rzetelności postępowania oraz bezstronność orzekania, czyli jedna z najistotniejszych wartości procedury administracyjnej (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 lutego 2012 r., sygn. akt II GSK 63/11).

Po szóste, sąd wskazał, że nie może budzić wątpliwości, iż podpis złożony na dokumencie potwierdzającym zrealizowanie określonej czynności dowodzi udziału w tej czynności osoby, która go złożyła. Podpis złożony na decyzji (postanowieniu) potwierdza udział składającej go osoby w procesie wydania decyzji (postanowienia) i wpływ na jej treść.

Po siódme, sąd zwrócił również uwagę na to, że w postępowaniu prowadzonym w trybie art. 127 par. 3 k.p.a. ma zastosowanie instytucja przewidziana w art. 24 par. 1 pkt 5, a zatem pracownik rozpatrując ponownie sprawę, podlega wyłączeniu wówczas, gdy brał udział w pierwszej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji (postanowienia). Daje to gwarancję, że ponowne rozpatrzenie sprawy nie będzie iluzoryczne i nie będzie sprowadzać się jedynie do utrzymywania w mocy zaskarżonej decyzji (postanowienia). Jak podkreśla się w orzecznictwie, wyłączenie pracownika organu od udziału w postępowaniu obejmuje samo wydanie decyzji oraz podejmowanie czynności procesowych mających lub mogących mieć wpływ na wynik (rozstrzygnięcie) sprawy.

Finalnie WSA uznał, że naruszenie omówionych wyżej przepisów zadecydowało o uchyleniu postanowienia ZUS, a sprawa będzie przez ZUS ponownie rozpoznana.

PODSUMOWANIE

Nie jest dopuszczalna sytuacja, że w drugiej instancji przy rozpatrywaniu sprawy merytorycznie będzie zaangażowany pracownik, który brał już udział w wydaniu postanowienia w niższej (pierwszej) instancji.

KONKLUZJA 4:Zbyt uciążliwy środek egzekucyjny – gołosłowna skarga na czynność egzekucyjną będzie nieskuteczna.

Wyrok WSA w Krakowie z 10 lipca 2024 r. (sygn. akt III SA/Kr 406/24)

Sąd dokonał oceny postanowienia dyrektora Izby Administracji Skarbowej (jako organu odwoławczego od postanowienia dyrektora oddziału ZUS). Formalnie WSA oddalił skargę na czynność egzekucyjną, w której skarżący podnosił zbytnią uciążliwość środka egzekucyjnego.

Punkt odniesienia stanowił art. 54 u.p.e.a., z którego wynika, że zobowiązanemu przysługuje skarga na czynność egzekucyjną organu egzekucyjnego. Podstawą skargi jest:

1) dokonanie czynności egzekucyjnej z naruszeniem ustawy;

2) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, w ramach którego dokonano czynności egzekucyjnej.

Skarga na czynność egzekucyjną zawiera określenie zaskarżonej czynności egzekucyjnej, zakres żądania i jego uzasadnienie. Skargę na czynność egzekucyjną wnosi się do organu egzekucyjnego, który dokonał tej czynności, nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu dokumentu stanowiącego podstawę dokonania zaskarżonej czynności egzekucyjnej.

Organ egzekucyjny wydaje postanowienie, w którym:

1) oddala skargę na czynność egzekucyjną;

2) uwzględnia skargę na czynność egzekucyjną:

a) w całości,

b) w części i w pozostałym zakresie oddala skargę.

Znaczenie ma także art. 7 u.p.e.a., zgodnie z którym organ egzekucyjny stosuje środki egzekucyjne przewidziane w ustawie, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku,a spośród kilku takich środków wybiera środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd zaznaczył, że postępowanie wszczęte skargą na czynności egzekucyjne stanowi jedynie fragment postępowania egzekucyjnego i nie prowadzi do kontroli całego postępowania egzekucyjnego. W ramach postępowania prowadzonego na podstawie art. 54 u.p.e.a. kontrola jest ograniczona do dokonanych przez organ egzekucyjny czynności egzekucyjnych, którymi są wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego. Przewidziany w art. 54 par. 1 u.p.e.a. środek ochrony prawnej zobowiązanego stanowi samoistną instytucję postępowania egzekucyjnego. W postępowaniu skargowym z art. 54 par. 1 u.p.e.a. dopuszcza się badanie jedynie tych czynności, które przynależą organowi egzekucyjnemu, a nie są objęte zakresem innego środka prawnego, w tym zarzutów na prowadzenie egzekucji administracyjnej, sam zaś proces badania obejmuje wyłącznie zgodność z prawem i prawidłowość czynności egzekucyjnych dokonanych przez organ egzekucyjny.

Po drugie, sąd wskazał, że w postępowaniu tym nie orzeka się o zasadności wszczęcia postępowania egzekucyjnego ani też nie ocenia się prawidłowości jego prowadzenia. Rozstrzygnięcie w przedmiocie skargi na czynności egzekucyjne co do zasady nie ma wpływu na możliwość prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Uwzględnienie skargi wywiera skutki jedynie w zakresie czynności, na którą ją wniesiono.

Po trzecie, sąd ustalił, że we wniesionej w trybie art. 54 par. 1 u.p.e.a. skardze na czynności egzekucyjne skarżący zarzucił naruszenie zasad celowości, praworządności i najmniejszej uciążliwości stosowanego środka egzekucyjnego, wyrażonej w art. 7 u.p.e.a.,poprzez zastosowanie środka egzekucji w sposób krańcowo dotkliwy.

Po czwarte, sąd odniósł się również do samej czynności zajęcia wierzytelności. Sąd przypomniał art. 89 i art. 89a u.p.e.a. Z art. 89 wynika m.in., że organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności pieniężnej innej, niż określona w art. 72‒85, przez przesłanie do dłużnika zobowiązanego zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego i jednocześnie wzywa dłużnika zajętej wierzytelności, aby należnej od niego kwoty do wysokości egzekwowanej należności wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia należności w terminie i kosztami egzekucyjnymi bez zgody organu egzekucyjnego nie uiszczał zobowiązanemu, lecz należną kwotę przekazał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności. Ponadto zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu, o którym mowa w art. 89 par. 1. Zajęcie wierzytelności z tytułu dostaw, robót i usług dotyczy również wierzytelności, które nie istniały w chwili zajęcia, a powstaną po dokonaniu zajęcia z tytułu tych dostaw, robót i usług. W art. 89 par. 3 podano z kolei, że jednocześnie z przesłaniem zawiadomienia, o którym mowa w par. 1, organ egzekucyjny:

1) wzywa dłużnika zajętej wierzytelności, aby w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia złożył oświadczenie:

a) czy uznaje zajętą wierzytelność zobowiązanego,

b) czy przekaże organowi egzekucyjnemu z zajętej wierzytelności kwoty na pokrycie należności lub z jakiego powodu odmawia tego przekazania,

c) w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się albo toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność;

2) zawiadamia zobowiązanego, że nie wolno mu zajętej kwoty odebrać ani też rozporządzać nią lub ustanowionym dla niej zabezpieczeniem;

3) doręcza zobowiązanemu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony, a także odpis wniosku, o którym mowa w art. 90 par. 1 u.p.e.a.

Po piąte, odnosząc się do zarzutu zastosowania zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, organy obu instancji trafnie wskazały, że to na zobowiązanym spoczywa obowiązek wskazania, na czym, w konkretnym postępowaniu, polega nadmierna uciążliwość zastosowanego środka egzekucyjnego. Skarżący nie wskazał, na czym polega zbytnia uciążliwość zastosowanego środka egzekucyjnego, poprzestając na ogólnikowo sformułowanym zarzucie. Dalej sąd zaznaczył, że stosownie do art. 7 par. 2 u.p.e.a. organ egzekucyjny ma obowiązek stosować środki egzekucyjne, które prowadzą bezpośrednio do wykonania obowiązku, a spośród kilku takich środków ‒ środki najmniej uciążliwe dla zobowiązanego. Przepisy nie określają, które ze środków są mniej lub bardziej uciążliwe. W toku bowiem konkretnego postępowania egzekucyjnego organ to postępowanie prowadzący powinien ocenić, który z przewidzianych w ustawie środków egzekucyjnych zapewni skuteczne wykonanie ciążącego na zobowiązanym obowiązku, jednocześnie będąc środkiem dla zobowiązanego najmniej dolegliwym. Sąd podkreślił, że zastosowanie środka najmniej uciążliwego dla zobowiązanego ma miejsce wtedy, gdy w ogóle istnieje wybór w tym zakresie.

Po szóste, sąd wskazał na znaczenie mechanizmu z art. 13 u.p.e.a., na podstawie którego organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub nieoznaczony, z egzekucji w całości lub części określone składniki majątkowe zobowiązanego. Jednak w tej sprawie skarżący nie zaproponował jakiegokolwiek innego środka egzekucyjnego czy też sposobu spełnienia ciążących na nim zobowiązań, które mogłyby być zastosowane zamiast przeprowadzonego zajęcia.

PODSUMOWANIE

Skarga na czynność egzekucyjną ZUS zajęcia wierzytelności nie może opierać się na gołosłownym zarzucie o uciążliwości zastosowanego środka egzekucyjnego. Skarżący musi wykazać, na czym polega owa uciążliwość. Może również podjąć odrębne starania w ZUS o zwolnienie składnika majątkowego z egzekucji w całości lub w części.

KONKLUZJA 5:Zarzut w sprawie prowadzenia sprawy egzekucyjnej – ZUS nie musi doręczyć upomnienia przedegzekucyjnego.

Postanowienie WSA w Rzeszowie z 9 lipca 2024 r. (sygn. akt I SA/Rz 266/24)

Sąd ocenił postanowienie ZUS w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym. Formalnie WSA oddalił skargę na skargę.

Punkt odniesienia stanowiły przepisy art. 33 i 34 u.p.e.a. Z art. 33 wynika m.in., że zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia do wierzyciela, za pośrednictwem organu egzekucyjnego, zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej. Podstawą zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej jest:

1) nieistnienie obowiązku;

2) określenie obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z:

a) orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i art. 4,

b) dokumentu, o którym mowa w art. 3a par. 1,

c) przepisu prawa, jeżeli obowiązek wynika bezpośrednio z tego przepisu;

3) błąd co do zobowiązanego;

4) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, jeżeli jest wymagane;

5) wygaśnięcie obowiązku w całości albo w części;

6) brak wymagalności obowiązku w przypadku:

a) odroczenia terminu wykonania obowiązku,

b) rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej,

c) wystąpienia innej przyczyny niż określona w lit. a i b.

Zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej określa istotę i zakres żądania oraz dowody uzasadniające to żądanie. Zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej wnosi się nie później niż:

1) w terminie 30 dni od dnia wyegzekwowania w całości obowiązku, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;

2) do dnia wykonania w całości obowiązku o charakterze niepieniężnym lub zapłaty w całości należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;

3) w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zobowiązanemu postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w całości albo w części.

Z kolei z art. 34 u.p.e.a. wynika, że organ egzekucyjny niezwłocznie przekazuje wierzycielowi zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej. Wierzyciel wydaje postanowienie, w którym:

1) oddala zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej;

2) uznaje zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej:

a) w całości,

b) w części i w pozostałym zakresie oddala ten zarzut;

3) stwierdza niedopuszczalność zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej, jeżeli:

a) zarzut jest albo był przedmiotem rozpatrzenia w odrębnym postępowaniu podatkowym, administracyjnym lub sądowym,

b) zobowiązany kwestionuje w całości albo w części wymagalność należności pieniężnej z uwagi na jej wysokość ustaloną lub określoną w orzeczeniu, od którego przysługuje środek zaskarżenia.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd przypomniał znaczenie ww. przepisów u.p.e.a. odnośnie do zarzutu w egzekucji administracyjnej. Jednocześnie podkreślił, że katalog zarzutów jest zamknięty. Podstawą zarzutu w sprawie prowadzonego postępowania egzekucyjnego mogą być zatem wyłącznie konkretne zdarzenia i okoliczności wymienione w tym przepisie, a nie jakiekolwiek niezadowolenie zobowiązanego z poddania go egzekucji administracyjnej.

Po drugie, w postępowaniu egzekucyjnym organ egzekucyjny nie jest uprawniony do merytorycznego badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym, a dopuszczalny ustawą zakres badania przez organ egzekucyjny tytułu wykonawczego wskazuje, że badanie to ma tylko charakter formalny. Postępowanie wywołane zarzutami w trybie art. 33 u.p.e.a. nie może bowiem prowadzić do podważenia ostatecznych merytorycznych rozstrzygnięć organów, wydanych w toku postępowania administracyjnego – jako postępowania rozpoznawczego, a więc poza postępowaniem egzekucyjnym, które ma charakter postępowania wykonawczego, zmierzającego do realizacji obowiązku wskazanego w tytule wykonawczym.

Po trzecie, sąd zaakcentował, że postępowanie w sprawie zarzutu egzekucyjnego jest postępowaniem incydentalnym w ramach administracyjnego postępowania egzekucyjnego. Postępowanie dotyczące zgłoszonego zarzutu nie dotyczy zatem sprawy administracyjnej, lecz jest toczącym się w ramach sprawy egzekucyjnej postępowaniem, w którym bada się szczególny środek zaskarżenia zobowiązanego, kwestionującego dopuszczalność wszczęcia lub dalszego prowadzenia egzekucji administracyjnej albo dopuszczalność lub zasadność zastosowania określonego środka egzekucyjnego. Ustalenia faktyczne organu egzekucyjnego mogą zatem dotyczyć jedynie podstaw zgłoszonych zarzutów, a nie kwestii związanych z oceną prawną zasadności lub prawidłowości obowiązku określonego w tytule wykonawczym, co wprost wynika z art. 29 par. 1 u.p.e.a.

Po czwarte, odnosząc się do kwestii upomnienia, sąd wskazał, że w myśl art. 33 par. 2 pkt 4 u.p.e.a. podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, o którym mowa w art. 15 par. 1 u.p.e.a. Jednakże należy mieć na uwadze, że w myśl art. 15 par. 1 u.p.e.a. warunkiem wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest przesłanie przez wierzyciela zobowiązanemu po upływie terminu do wykonania obowiązku pisemnego upomnienia, zawierającego wezwanie do wykonania obowiązku, z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Tym przepisem szczególnym, do którego odsyła art. 15 par. 1 u.p.e.a., jest przepis par. 2 pkt 2 rozporządzenia z dnia 30 października 2014 r. w sprawie określenia należności pieniężnych, których egzekucja może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia (Dz.U. z 2023 r. poz. 1626). Przepis ten stanowi, że egzekucja administracyjna może być wszczęta bez uprzedniego doręczenia upomnienia, w przypadku gdy dotyczy należności pieniężnych, których obowiązek uiszczenia powstaje z mocy prawa, a wysokość tych należności została określona w ostatecznym orzeczeniu.

Po piąte, sąd wyjaśnił, że skoro, jak miało to miejsce w tej sprawie, podstawą prawną dochodzonych należności pieniężnych jest ostateczna decyzja określająca wysokość zadłużenia, to na wierzycielu nie ciąży już obowiązek doręczenia upomnienia wobec treści par. 2 pkt 2 rozporządzenia wyżej przywołanego.

PODSUMOWANIE

Zarzut odnoszący się do braku doręczenia upomnienia przez ZUS nie może być skuteczny. Przepisy nie wymagają bowiem doręczenia upomnienia przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego.

KONKLUZJA 6:Zawieszenie postępowania egzekucyjnego jest możliwe tylko w określonych przepisami przypadkach.

Wyrok WSA w Krakowie z 8 sierpnia 2024 r. (sygn. akt III SA/Kr 346/24)

Sąd ocenił postanowienie dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie odmowy zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Formalnie WSA oddalił skargę na skargę.

Punkt odniesienia stanowił art. 56 u.p.e.a. Z treści tego artykułu wynika m.in., że postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu w całości lub w części:

• w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej;
• w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z zobowiązanym, a jest prowadzona egzekucja z rzeczy lub prawa majątkowego, które nie wygasło wskutek śmierci zobowiązanego;
• w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego;
• na żądanie wierzyciela;

w innych przypadkach przewidzianych w ustawach.

Nadto organ egzekucyjny może wystąpić do wierzyciela o zajęcie stanowiska, czy obowiązek jest ściśle związany z zobowiązanym. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego, dotyczącego obowiązku o charakterze niepieniężnym, z przyczyny określonej w par. 1 pkt 2 i 3 może nastąpić tylko w przypadkach, gdy nie zagraża to interesowi społecznemu. Organ egzekucyjny wydaje postanowienie w sprawie zawieszenia postępowania egzekucyjnego. Na postanowienie organu egzekucyjnego o zawieszeniu postępowania lub o odmowie zawieszenia tego postępowania służy zażalenie.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd zaznaczył, że instytucja zawieszenia postępowania egzekucyjnego polega na wstrzymaniu czynności egzekucyjnych na skutek przeszkód w jego prowadzeniu. Chodzi o przeszkody, które powstały w toku postępowania egzekucyjnego oraz co do których istnieje prawdopodobieństwo ich usunięcia. Wymienione w przepisie art. 56 par. 1 pkt 1‒5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji przesłanki zawieszenia postępowania mają charakter obligatoryjny. Nie pozostawiają zatem uznaniu organu egzekucyjnego tego, czy w danym przypadku można zawiesić postępowanie. Przyjąć zatem należy, że cyt. ustawa w sposób kompletny reguluje obligatoryjne przesłanki zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

Po drugie, sąd wskazał, że zaistnienie jednej z powyższych przesłanek zawieszenia obliguje organ egzekucyjny do zawieszenia postępowania egzekucyjnego, natomiast żadne inne przyczyny nie mogą skutkować jego zawieszeniem. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie zależy zatem od uznania organu egzekucyjnego, lecz od ustalenia, czy wystąpiła obligatoryjna przyczyna zawieszenia postępowania egzekucyjnego przewidziana przez ustawodawcę w wyżej przytoczonym przepisie art. 56 par. 1. Jeżeli zatem zachodzi którakolwiek ze wskazanych w powołanym przepisie przesłanek, to organ egzekucyjny ma obowiązek zawieszenia postępowania. Z drugiej zaś strony w razie niewystąpienia żadnej z przyczyn zawieszenia postępowania egzekucyjnego, wymienionych w analizowanym przepisie, organ egzekucyjny nie może zawiesić postępowania.

Po trzecie, w ww. sprawie skarżąca powoływała się m.in. na zły stan zdrowia czy brak dochodów. Okoliczności te, zdaniem sądu, nie wypełniają żadnej z opisanych powyżej przesłanek zawieszenia postępowania.

PODSUMOWANIE

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego jest możliwe tylko w określonych przepisami przypadkach – nie uzasadnia jednak tego ani zły stan zdrowia, ani trudna sytuacja dłużnika składkowego.

KONKLUZJA 7:Ewentualna wadliwość tytułu wykonawczego nie może być zgłaszana jako zarzut w sprawie prowadzenia sprawy egzekucyjnej.

Wyrok WSA w Gliwicach z 24 lipca 2024 r. (sygn. akt I SA/Gl 496/24)

Sąd ocenił postanowienie ZUS w przedmiocie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym. Formalnie WSA oddalił skargę.

Punkt odniesienia stanowił art. 33 u.p.e.a., z którego wynika m.in., że zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia do wierzyciela, za pośrednictwem organu egzekucyjnego, zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej. Podstawą zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej jest:

1) nieistnienie obowiązku;

2) określenie obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z:

a) orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i art. 4,

b) dokumentu, o którym mowa w art. 3a par. 1,

c) przepisu prawa, jeżeli obowiązek wynika bezpośrednio z tego przepisu;

3) błąd co do zobowiązanego;

4) brak uprzedniego doręczenia zobowiązanemu upomnienia, jeżeli jest wymagane;

5) wygaśnięcie obowiązku w całości albo w części;

6) brak wymagalności obowiązku w przypadku:

a) odroczenia terminu wykonania obowiązku,

b) rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej,

c) wystąpienia innej przyczyny niż określona w lit. a i b.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd wyjaśnił, że w sprawie podnoszono różne zarzuty, w tym odnośnie do przedawnienia obowiązku, niedopuszczalności egzekucji administracyjnej czy niespełnienia wymogów określonych w art. 27 u.p.e.a. Ten ostatni aspekt ma związek z konstrukcją tytułu wykonawczego. W ust. 1 podano m.in., że tytuł wykonawczy zawiera: oznaczenie wierzyciela;

1a) oznaczenie organu albo organów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy z 10 czerwca 2016 r. o delegowaniu pracowników w ramach świadczenia usług (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 73);

2) dane zobowiązanego (…);

3) treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej także określenie jej wysokości i rodzaju, terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek;

4) wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową albo przez ustanowienie zastawu skarbowego lub rejestrowego lub zastawu nieujawnionego w żadnym rejestrze, ze wskazaniem terminów powstania tych zabezpieczeń;

5) wskazanie podstawy prawnej pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej, jeżeli należność korzysta z tego prawa i prawo to nie wynika z zabezpieczenia należności pieniężnej;

6) wskazanie podstawy prawnej prowadzenia egzekucji administracyjnej;

7) datę wystawienia i numer tytułu wykonawczego;

7a) imię i nazwisko osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela, a także jej stanowisko służbowe, jeżeli sposób opatrzenia tytułu wykonawczego podpisem albo pieczęcią, o których mowa w art. 26e par. 1, umożliwia podanie tego stanowiska;

7b) podpis osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela albo pieczęć, o której mowa w art. 26e par. 1 pkt 4 albo 5;

7c) datę podpisania tytułu wykonawczego przez osobę upoważnioną do działania w imieniu wierzyciela, a jeżeli tytuł wykonawczy został opatrzony pieczęcią, o której mowa w art. 26e par. 1 pkt 4 albo 5 ‒ datę opatrzenia tą pieczęcią;

8) pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia organu egzekucyjnego o zmianie adresu miejsca zamieszkania lub siedziby;

9) pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu prawie wniesienia do wierzyciela, za pośrednictwem organu egzekucyjnego, zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej oraz o skutkach wniesienia tego zarzutu nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego i po upływie tego terminu;

9a) pouczenie zobowiązanego o przysługującym jego małżonkowi prawie do wniesienia sprzeciwu w sprawie odpowiedzialności majątkiem wspólnym;

10) (uchylony);

11) wskazanie środków egzekucyjnych stosowanych w egzekucji należności pieniężnych;

12) datę doręczenia upomnienia, a jeżeli doręczenie upomnienia nie było wymagane, podstawę prawną braku tego obowiązku;

13) datę doręczenia zobowiązanemu powiadomienia o wniosku o egzekucję administracyjnej kary pieniężnej lub grzywny administracyjnej, o którym mowa w art. 18 ust. 1 ustawy, o której mowa w pkt 1a;

14) datę, do której można prowadzić egzekucję należności pieniężnej, o której mowa w art. 2 par. 1 pkt 8 lit. g oraz i.

Po drugie, w odniesieniu do braku spełnienia przez tytuły wykonawcze wymogów określonych w art. 27 u.p.e.a., sąd podał, że te okoliczności nie stanowią podstaw zarzutów określonych w art. 33 par. 2 u.p.e.a. Stanowią podstawę do zastosowania innej instytucji, tj. umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 59 par. 1 pkt 1 i pkt 3 u.p.e.a.). To powoduje, że tego typu argumentacja skarżącej w ramach zarzutów w sprawie egzekucji administracyjnej nie może być skuteczna. Sąd uznał, że tytuły wykonawcze spełniają wymagania określone w art. 27 u.p.e.a. W szczególności nie ma braków w kwestii podpisu osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela.

Po trzecie, z art. 59 par. 1 pkt 1 i pkt 3 u.p.e.a. wynika, że postępowanie egzekucyjne umarza się w całości albo w części w przypadku niedopuszczalności egzekucji administracyjnej, w tym ze względu na zobowiązanego czy z powodu niespełnienia w tytule wykonawczym wymogów określonych w art. 27.

PODSUMOWANIE

Ewentualna wadliwość tytułu wykonawczego (brak warunków formalnych) nie może być zgłaszana jako zarzut w sprawie prowadzenia sprawy egzekucyjnej, lecz jako przesłanka umorzenia postępowania egzekucyjnego.

KONKLUZJA 8:Zbieg egzekucji do składnika majątkowego nie powoduje przekazania całej sprawy do komornika sądowego.

Wyrok WSA w Lublinie z 17 kwietnia 2024 r. (sygn. akt I SA/Lu 28/24)

Sąd ocenił postanowienie ZUS w przedmiocie skargi na czynność egzekucyjną zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego – w tym zakresie sprawa została przekazana do prowadzenia przez komornika sądowego w wyniku tzw. zbiegu egzekucji do tego składnika majątkowego. Formalnie WSA oddalił skargę na skargę.

Punkt odniesienia stanowił art. 54 oraz proceduralnie art. 62 i nast. u.p.e.a.

Co do art. 54 można tylko wspomnieć, że zobowiązanemu przysługuje skarga na czynność egzekucyjną organu egzekucyjnego. Podstawą skargi jest:

1) dokonanie czynności egzekucyjnej z naruszeniem ustawy;

2) zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, w ramach którego dokonano czynności egzekucyjnej.

Skarga na czynność egzekucyjną określa zaskarżoną czynność egzekucyjną, zakres żądania i jego uzasadnienie. Skargę na czynność egzekucyjną wnosi się do organu egzekucyjnego, który dokonał tej czynności, nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia zobowiązanemu odpisu dokumentu stanowiącego podstawę dokonania zaskarżonej czynności egzekucyjnej.

Z racji zbiegu egzekucji kluczowe znaczenie mają regulacje art. 62 i nast. u.p.e.a. Z art. 62 wynika m.in., że w przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i sądowej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego egzekucje te prowadzi łącznie sądowy organ egzekucyjny albo organ egzekucyjny, który jako pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa ‒ organ, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie. Zgodnie z art. 63 u.p.e.a. zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej nie wstrzymuje czynności egzekucyjnych. Z kolei w myśl art. 62b u.p.e.a., jeżeli zgodnie z art. 62 prowadzenie łącznie egzekucji należy do sądowego organu egzekucyjnego, to organ egzekucyjny:

1) niezwłocznie sporządza adnotację w sprawie przekazania egzekucji do rzeczy albo prawa majątkowego, zwaną dalej ,,adnotacją w sprawie zbiegu”, zawierającą informacje niezbędne do prowadzenia łącznie egzekucji, i przekazuje ją sądowemu organowi egzekucyjnemu w sposób określony przepisami wydanymi na podstawie art. 63a par. 2;

2) zwraca wierzycielowi niewykorzystaną zaliczkę;

3) przekazuje sądowemu organowi egzekucyjnemu środki pieniężne uzyskane wskutek zajęcia rzeczy albo prawa majątkowego, do których nastąpił zbieg egzekucji administracyjnej i sądowej, w przypadku gdy środki te nie zostały wypłacone wierzycielowi przed przekazaniem sądowemu organowi egzekucyjnemu adnotacji w sprawie zbiegu;

Adnotacja w sprawie zbiegu zawiera:

1) wskazanie rodzaju i wysokości należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych należnych na dzień sporządzenia tej adnotacji;

2) inne dane niezbędne do prowadzenia łącznie egzekucji do rzeczy albo prawa majątkowego;

3) kwalifikowany podpis elektroniczny.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze sąd, odnosząc się do art. 54 u.p.e.a., przypomniał, że skarga na czynności egzekucyjne przysługuje wyłącznie na czynności o charakterze wykonawczym i tylko takie, które nie mogą być zaskarżone innym środkiem prawnym przewidzianym w u.p.e.a. Skarga na czynności egzekucyjne nie będzie przysługiwać w sytuacjach, gdy przewiduje się wniesienie zarzutów, zażalenia na postanowienie, żądania wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji czy też wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego albo w sytuacjach, gdy przewiduje się wniesienie pozwu do sądu powszechnego. Oznacza to, że składana w trybie art. 54 u.p.e.a. skarga nie może stanowić konkurencyjnego – w stosunku do wskazanych wyżej – środka zaskarżenia, a jej ograniczony zakres sprawia, że w ramach skargi nie mogą być badane zarzuty materialno-prawne.

Po drugie, w kontekście zbiegu egzekucji sąd stwierdził, że skarżący argumentował, iż zbieg egzekucji powoduje, że dalsze prowadzenie egzekucji winno zostać powierzone komornikowi sądowemu, a organ odwoławczy (dyrektor izby administracji skarbowej) wskazywał, że powstały zbieg egzekucji nie skutkuje zmianą organu egzekucyjnego w ogólności, a jedynie w zakresie środka egzekucyjnego, do którego nastąpił zbieg.

Po trzecie, sąd podał, że do zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej dochodzi wówczas, gdy organ egzekucyjny prowadzący egzekucję administracyjną oraz organ prowadzący egzekucję sądową wobec tego samego zobowiązanego dokonały zajęcia tej samej nieruchomości, rzeczy ruchomej lub prawa majątkowego(art. 62 u.p.e.a.). W konsekwencji organy te konkurują ze sobą o to, kto zrealizuje zajęcie egzekucyjne. Jeżeli zajęte kwoty w dniu realizacji zajęcia nie wystarczają na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych, to dłużnik zajętej wierzytelności postępuje w sposób określony w art. 69a par. 1 u.p.e.a., to jest przekazuje środki pieniężne: a) organowi egzekucyjnemu, który pierwszy dokonał zajęcia, a w razie niemożności ustalenia tego pierwszeństwa ‒ organowi, który dokonał zajęcia na poczet należności pieniężnych w wyższej kwocie, albo

b) administracyjnemu organowi egzekucyjnemu ‒ w przypadku zbiegu egzekucji, o którym mowa w art. 62 par. 2, albo

c) sądowemu organowi egzekucyjnemu ‒ w przypadku zbiegu egzekucji, o którym mowa w art. 62 par. 3 i 4.

Równocześnie dłużnik zajętej wierzytelności, pod rygorem odpowiedzialności za szkodę, niezwłocznie zawiadamia o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazując datę doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na poczet których zajęcia zostały dokonane. Jeżeli doszło do zbiegu egzekucji i zajęte kwoty nie wystarczają na pokrycie egzekwowanych należności pieniężnych, to zobowiązany w przypadku zbiegu egzekucji do ruchomości albo prawa majątkowego, którego warunkiem wykonywania jest posiadanie dokumentu, pod rygorem odpowiedzialności za szkodę, niezwłocznie zawiadamia o zbiegu egzekucji właściwe organy egzekucyjne, wskazując datę doręczenia zawiadomień o zajęciach dokonanych przez te organy i wysokość należności, na poczet których zajęcia zostały dokonane (art. 69a par. 2 u.p.e.a.).

Po czwarte, sąd podkreślił także, że administracyjny organ egzekucyjny o zbiegu egzekucji z toczącą się już egzekucją sądową dowiedział się po dokonaniu czynności zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego. Komornik sądowy powiadomił o przejęciu sprawy zarówno dłużnika zajętej wierzytelności (bank), jak i zobowiązanego. Zbieg egzekucji do określonej rzeczy lub prawa majątkowego nie powoduje co do zasady, że całość egzekucji przejmuje organ wskazany w zbiegu, a postępowanie tylko z powodu zaistnienia zbiegu egzekucji winno zostać umorzone.

PODSUMOWANIE

Zbieg egzekucji nie oznacza, że całą sprawę egzekucji przejmie komornik sądowy. Przejmie on sprawę tylko w zakresie zbiegu egzekucji do określonego składnika majątkowego.

KONKLUZJA 9:Umorzenia postępowania egzekucyjnego nie uzasadnia staranie się o układ ratalny z ZUS.

Wyrok WSA we Wrocławiu z 25 kwietnia 2024 r. (sygn. akt III SA/Wr 254/23)

Sąd ocenił postanowienie dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie odmowy umorzenia postępowania egzekucyjnego. Formalnie WSA oddalił skargę.

Punkt odniesienia stanowił art. 59 u.p.e.a., z którego (par. 1) wynika m.in., że postępowanie egzekucyjne umarza się w całości albo w części w przypadku:

1) niedopuszczalności egzekucji administracyjnej, w tym ze względu na zobowiązanego;

2) niewykonalności obowiązku o charakterze niepieniężnym;

3) niespełnienia w tytule wykonawczym wymogów określonych w art. 27;

4) śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek: jest ściśle związany ze zobowiązanym, nie jest ściśle związany ze zobowiązanym, a egzekucja jest prowadzona wyłącznie z prawa majątkowego, które wygasło wskutek śmierci zobowiązanego;

5) gdy postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania;

6) gdy z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego wystąpi wierzyciel;

7) gdy odrębne ustawy tak stanowią.

Znaczenie ma także par. 1a, zgodnie z którym postępowanie egzekucyjne umarza się w całości albo w części na wniosek wierzyciela albo z urzędu, jeżeli organ egzekucyjny jest jednocześnie wierzycielem, w przypadku wystąpienia przyczyny określonej w art. 33 par. 2 (nieistnienie obowiązku).

Z UZASADNIENIA

Sąd w ramach analizy prawnej podał, że samo złożenie wniosku nie oznacza zawarcia umowy o układ ratalny.

Następnie sąd ustalił, że w aktach sprawy znajdują się pisma ZUS, z których wynika, żeżaden ze złożonych przez skarżącego wniosków nie doprowadził do zawarcia umowy.ZUS wskazał, że warunkiem zawarcia umowy jest opłacenie w terminie siedmiu dni składek z odsetkami, czego nie dopełniono. Z akt sprawy wynikało zatem, że skarżący nie zawarł umowy o rozłożeniu na raty zaległości, za każdym razem bowiem nie dopełniał formalności warunkujących zawarcie takiej umowy. Zauważyć także trzeba, że skarżący twierdząc, że do zawarcia układu ratalnego doszło, jednocześnie na żadnym etapie postępowania nie przedłożył stosownej umowy, co stanowiłoby potwierdzenie podnoszonych przez niego – zarówno w toku postępowania przed organami, jak i w skardze do sądu – zarzutów.

PODSUMOWANIE

Skarżący nie może argumentować umorzenia postępowania egzekucyjnego, powołując się na niedoszły układ ratalny z ZUS. Niedopełnienie warunków zawarcia układu oznacza, że taki układ nie wchodzi w życie i brak jest podstaw do umorzenia postępowania egzekucyjnego.

KONKLUZJA 10:Rozstrzygnięcie w przedmiocie umorzenia kosztów egzekucyjnych ma charakter uznaniowy, ale aby je uzyskać, nie wystarczy złożenie dokumentacji lekarskiej.

Wyrok WSA w Łodzi z 27 kwietnia 2023 r. (sygn. akt III SA/Łd 66/23)

Sąd ocenił postanowienie dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu kosztów egzekucyjnych. Formalnie WSA oddalił skargę.

Punkt odniesienia stanowił art. 64e u.p.e.a., z którego wynika, że organ egzekucyjny prowadzący postępowanie egzekucyjne może umorzyć w całości lub w części koszty egzekucyjne. Koszty egzekucyjne mogą być umorzone:

1) na wniosek:

a) zobowiązanego, jeżeli za umorzeniem przemawia ważny interes zobowiązanego lub interes publiczny,

b) wierzyciela, na którego wniosek została wszczęta egzekucja:

‒ sądowa przejęta przez organ egzekucyjny w wyniku zbiegu ‒ jeżeli za umorzeniem przemawia ważny interes wierzyciela,

‒ administracyjna ‒ jeżeli za umorzeniem przemawia interes publiczny;

2) z urzędu, jeżeli wysokość kosztów egzekucyjnych powstałych w postępowaniu egzekucyjnym nie przekracza czterokrotności kosztów upomnienia.

W przypadku częściowego umorzenia kosztów egzekucyjnych w pierwszej kolejności umarza się opłatę egzekucyjną. Ponadto organ egzekucyjny, na wniosek zobowiązanego lub wierzyciela prowadzących działalność gospodarczą, może umorzyć w całości lub w części koszty egzekucyjne, jeżeli umorzenie:

1) nie stanowi pomocy publicznej;

2) stanowi pomoc de minimis albo pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie ‒ na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa Unii Europejskiej dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis;

3) stanowi pomoc publiczną w opisanych tamże przypadkach.

Z UZASADNIENIA

Po pierwsze, sąd wyjaśnił, że z powołanego przepisu wynika, iż rozstrzygnięcie w przedmiocie umorzenia kosztów egzekucyjnych ma charakter uznaniowy, o czym świadczy użycie określenia „może”. Istota uznania administracyjnego polega na tym, że samo stwierdzenie przez organ ziszczenia się ustawowych przesłanek może, lecz nie musi prowadzić do rozstrzygnięcia uwzględniającego wniosek strony. Nie może to jednak oznaczać dowolności organu egzekucyjnego. Winien on rzetelnie, z poszanowaniem zasad procesowych, wyjaśnić motywy swojego rozstrzygnięcia w ustalonym stanie faktycznym.

Po drugie, sąd wskazał, że nawet w przypadku, gdy organ egzekucyjny stwierdzi istnienie przesłanek z art. 64e par. 2 pkt 1 u.p.e.a., może ‒ działając w ramach uznania administracyjnego ‒ odmówić ich umorzenia, co oznacza, że odmowa umorzenia nie narusza prawa zarówno wówczas, gdy wystąpią przesłanki do ich umorzenia, jak i wtedy, gdy nie mają one miejsca (por. wyrok NSA z 23 lutego 2016 r., sygn. akt II FSK 3740/13). Orzeczenie uznaniowe może być przez sąd uchylone w wypadkach stwierdzenia, że zostało wydane z takim naruszeniem przepisów postępowania lub prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. O tego rodzaju naruszeniach można mówić, gdy organ pozostawi poza swoimi rozważaniami argumenty podnoszone przez stronę, pominie istotny dla rozstrzygnięcia materiał dowodowy lub dokona jego oceny wbrew zasadom logiki lub doświadczenia życiowego.

Po trzecie, sąd przypomniał, że aby prawidłowo rozpoznać wniosek o umorzenie kosztów egzekucyjnych, organ zobowiązany jest do wyczerpującego ustalenia stanu faktycznego sprawy, zgodnie z zasadami wynikającymi z k.p.a. W ocenie sądu organ takie postępowanie przeprowadził. W aktach administracyjnych znajduje się wiele dokumentów, złożonych zarówno przez stronę, jak i zgromadzonych przez organ, które pozwoliły na dokładną ocenę sytuacji finansowej skarżącej, jej dochodów, wydatków oraz sytuacji bytowej.

Po czwarte, sąd dodał, że nie dokonuje oceny wydanego postanowienia z punktu widzenia jego słuszności czy sprawiedliwości. Kontrola sądowa postanowień wydanych w ramach uznania administracyjnego zmierza natomiast do ustalenia, czy na podstawie przepisów prawa dopuszczalne było wydanie postanowienia, czy organ nie przekroczył granic uznania i czy uzasadnił rozstrzygnięcie dostatecznie zindywidualizowanymi przesłankami. Postanowienie takie może być przez sąd uchylone w sytuacji stwierdzenia naruszenia przepisów postępowania lub prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy. O tego rodzaju naruszeniach można mówić, gdy organ pozostawił poza swoimi rozważaniami argumenty podnoszone przez stronę, pominął istotny dla rozstrzygnięcia materiał dowodowy lub dokonał jego oceny wbrew zasadom logiki lub doświadczenia życiowego.

Po piąte, sąd podał, że dla ustalenia, czy dłużnik jest w stanie uiścić zadłużenie z tytułu składek, konieczne jest najpierw wyjaśnienie, czy ma on możliwości i zdolności do osiągania dochodów. Nie jest wystarczające samo złożenie do akt sprawy obszernej dokumentacji lekarskiej dotyczącej różnych schorzeń i podniesienie, że ze względu na liczne choroby dłużnik nie może ani prowadzić działalności gospodarczej, ani podjąć jakiejkolwiek pracy. Kwestie te mogą zostać wyjaśnione jedynie w postępowaniu o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy.

Dodatkowo, zdaniem sądu, organ zasadnie wskazuje, że zgłaszane przez skarżącą zobowiązania cywilnoprawne, w tym wobec banku, osób prywatnych, firm, z tytułu opłat za mieszkanie, kosztów zastępstwa procesowego, nie stanowią okoliczności szczególnych, przemawiających za uwzględnieniem wniosku o umorzenie kosztów egzekucyjnych. Posiadanie bowiem innych zaległości czy konieczność spłaty zobowiązań kredytowych (pożyczek) jest skutkiem podjętych indywidualnych decyzji finansowych na gruncie zarządzania majątkiem i środkami finansowymi.

PODSUMOWANIE

Interes zobowiązanego polegający na umorzeniu kosztów egzekucyjnych jest oceniany przez pryzmat jego sytuacji finansowej, a nie tylko samego stanu zdrowia czy innych posiadanych zobowiązań. ©℗