Subskrybuj nas na Youtube
Zapisz się na newsletter
Nietrudno sobie wyobrazić, że ktoś zgłasza naruszenie prawa tylko po to, żeby wywołać lawinę działań skutkujących np. spowolnieniem procesów w danej firmie czy odsunięciem pewnych osób od kluczowych projektów lub po prostu zepsuciem atmosfery. Inicjatorami takiego zachowania mogą być podmioty prowadzące konkurencyjną wobec danego przedsiębiorcy działalność.
Hipotetyczna sytuacja, w której zgłoszenie paraliżuje proces projektowy, jest niewykluczona, a potencjalne obiekty takich działań (a więc wszystkie podmioty zobowiązane do posiadania procedury zgłoszeń wewnętrznych zgodnie z ustawą z 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów; Dz.U. poz. 928; dalej: ustawa) muszą wiedzieć, jak przeciwdziałać tego typu nieuczciwym praktykom i jakie konsekwencje mogą wyciągnąć wobec nieuczciwych zgłaszających.
Zgłoszenia wewnętrzne
Przypomnijmy, że zgłoszenie wewnętrzne to ustne lub pisemne przekazanie podmiotowi prawnemu informacji o naruszeniu prawa. To, czy dane działanie lub zaniechanie jest naruszeniem prawa w rozumieniu ustawy, zależy od tego, czy dotyczy zakresu wskazanego w art. 3 ust. 1 ustawy, chyba że dany podmiot prywatny rozszerzył ten katalog o inne kategorie.
Jeśli osoba dokonująca zgłoszenia jest sygnalistą (spełnia warunki określone w definicji zawartej w art. 4 ustawy) i podała adres do kontaktu, podmiot prawny ma siedem dni od dnia jego otrzymania na potwierdzenie jego przyjęcia. Istotne jest zbadanie „kontekstu związanego z pracą”, który w zasadzie będzie czynnikiem odróżniającym sygnalistę od innego zgłaszającego nieprawidłowości. Sformułowanie to jest rozumiane w ustawie szeroko, tzn. obejmuje nie tylko pracowników, lecz także np. zleceniobiorców, kontraktorów, lub też osoby pełniące funkcję w danym podmiocie. „Kontekst związany z pracą” dotyczy zarówno obecnych, przyszłych, jak i przeszłych działań. Chodzi więc o działania, które nie tylko zostały już podjęte, lecz także te dopiero planowane, a mogące być niezgodne z prawem.
Później konieczne jest podjęcie działań następczych, np. postępowania wyjaśniającego. Podmiot prawny ma maksymalnie trzy miesiące od dnia potwierdzenia przyjęcia zgłoszenia na przekazanie sygnaliście informacji zwrotnej o planowanych lub podjętych działaniach następczych i powodach takich działań.
Skutki nadużycia
Ustawa wskazuje w art. 6, że sygnalista, który nie miał uzasadnionych podstaw sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia, nie podlega ochronie opisanej w rozdziale 2 ustawy. Przypomnijmy, że przepisy w nim zawarte stanowią, że wobec sygnalisty nie mogą być podejmowane działania odwetowe ani próby lub groźby zastosowania takich działań. Ponadto takie nieuzasadnione zgłoszenie może również stanowić naruszenie dóbr osobistych, a osoba, której dobra zostały naruszone, ma prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia na zasadach ogólnych określonych w kodeksie cywilnym.
Poza regulacjami wynikającymi z ustawy warto rozważyć, czy nadużycie zgłoszenia wewnętrznego może rodzić konsekwencje na podstawie ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1233; dalej: u.z.n.k.). Artykuł 3 tej ustawy precyzuje, czym są czyny nieuczciwej konkurencji. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w tym samym artykule wskazuje katalog otwarty działań, które mogą stanowić czyny nieuczciwej konkurencji. Celowe dokonanie nieprawdziwego zgłoszenia z pewnością jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy. Takie zgłoszenie podjęte w związku z działalnością gospodarczą jest szkodliwe dla innego przedsiębiorcy.
Roszczenia przysługujące przedsiębiorcy, którego interes został zagrożony lub naruszony, są ogólnie opisane w art. 18 u.z.n.k. Zgodnie z jego ust. 1 w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:
- zaniechania niedozwolonych działań;
- usunięcia skutków niedozwolonych działań;
- złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie;
- naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych;
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;
- zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.
Odpowiedzialność za fałszywe zgłoszenie nie ogranicza się jedynie do relacji między osobą, której dotyczy zgłoszenie, a sygnalistą, lecz także między przedsiębiorcami, tj. tym zatrudniającym osobę, której dotyczy zgłoszenie, a tym, na którego zlecenie działa sygnalista. Oznacza to, że odpowiedzialność na podstawie przepisów o nieuczciwej konkurencji może ponosić przedsiębiorca, który polecił dokonanie fałszywego zgłoszenia.
Podsumowanie
Można się spodziewać, że fałszywe zgłoszenia okażą się jedną z nieuczciwych praktyk stosowanych na rynku. Dlatego warto podejść do wpływających informacji w sposób ostrożny, ale nie zakładać z góry, że są one fałszywe. Strach przed nieuczciwymi działaniami nie powinien powodować, że przedsiębiorcy stracą z pola widzenia sens procedury zgłoszeń wewnętrznych. Warto pamiętać, że zgłoszenia, nawet te fałszywe, mogą pozwolić na wykrycie nieprawidłowości. Prawidłowe i sprawne przeprowadzenie działań następczych może się okazać kluczowe. Im szybciej i dokładniej dany podmiot zweryfikuje otrzymane zgłoszenie, tym prędzej może oczyścić daną osobę z zarzutów lub wyciągnąć wobec niej konsekwencje. W sytuacjach kryzysowych warto zaangażować wyspecjalizowany podmiot, który ułatwi przedsiębiorcy podjęcie właściwych działań, w szczególności gdy w grę może wchodzić czyn nieuczciwej konkurencji.
!Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Celowe dokonanie nieprawdziwego zgłoszenia z pewnością jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy.
Z kolei ci przedsiębiorcy, którzy zdecydują się na fałszywe zgłoszenie w celu walki z konkurencją, czasem nie zdają sobie sprawy z konsekwencji, jakie mogą zostać wobec nich wyciągnięte. Odpowiedzialność za fałszywe zgłoszenie nie wynika jedynie z przepisów o ochronie sygnalistów, lecz także z innych aktów prawnych m.in. z u.z.n.k.
Polecamy: „Sygnaliści w biurze rachunkowym”
Polecamy: „Sygnaliści w firmie. Przewodnik dla pracodawcy”
Polecamy: „Sygnaliści w administracji publicznej. Procedura dla pracodawcy”
