Poradnia oświatowa - 25 lipca 2024

W okresie wakacyjnym wiele nauczycielek przedszkola bierze zaplanowane urlopy. Czy nauczycielkom, które w tym czasie pracują, można w związku z tym przyznawać godziny doraźnych zastępstw?

• Kiedy nauczycielom można przyznać godziny doraźnych zastępstw za nieobecnych kolegów
• Czy za dzień spędzony na posiedzeniu komisji dyscyplinarnej nauczyciel zachowuje prawo do wynagrodzenia
• Jak obliczyć urlop wypoczynkowy nauczyciela mianowanego, który w trakcie roku objął stanowisko dyrektora przedszkola
• Czy ta sama osoba może pełnić funkcję dyrektora w szkole oraz w zespole szkół prowadzonych przez jedną gminę
• Co powinien zrobić organ prowadzący, gdy nauczyciel piastujący stanowisko kierownicze udaje się na urlop dla poratowania zdrowia

Godziny doraźnych zastępstw są realizowane w zastępstwie za nieobecnego nauczyciela i dotyczą nieobecności krótkotrwałych lub niespodziewanych. Urlop planowany nauczyciela można uznać za nieobecność krótkotrwałą. Zatem, aby zapewnić opiekę dzieciom i właściwą organizację pracy przedszkola, można przyznać innym nauczycielkom godziny doraźnych zastępstw.

Inaczej natomiast będzie, gdy nieobecność nauczyciela w pracy potrwa przez dłuższy czas, np. trzy miesiące w związku z planowaną operacją. W tej sytuacji w drodze aneksu do projektu organizacyjnego przydziela się innym nauczycielom godziny ponadwymiarowe, a nie godziny doraźnych zastępstw.

Za zrealizowane godziny doraźnych zastępstw należy wypłacić nauczycielowi wynagrodzenie z tego tytułu. Zgodnie z Kartą nauczyciela (dalej: KN) przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela. Nauczyciel realizuje godziny doraźnych zastępstw na podstawie polecenia dyrektora, który odpowiada za realizację obowiązków służbowych pracowników placówki i organizację pracy placówki. Polecenie realizacji godzin doraźnych zastępstw może być udzielone nauczycielowi ustnie lub w formie elektronicznej (w dzienniku elektronicznym). Zgodnie z art. 35 ust. 3 KN wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw wypłaca się według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Oznacza to, że za zrealizowane godziny doraźnych zastępstw należy wypłacić nauczycielowi wynagrodzenie z tego tytułu i nie ma możliwości innej rekompensaty, w postaci np. dnia wolnego.

Nauczyciel w dniu, w którym brał udział w posiedzeniu komisji dyscyplinarnej, nie świadczył pracy w szkole. Oznacza to, że nie zachował prawa do wynagrodzenia. Dyrektor szkoły powinien udzielić nauczycielowi, na wniosek przewodniczącego komisji dyscyplinarnej przy wojewodzie, zwolnienia z pracy na czas potrzebny na udział w pracach komisji oraz na czas dojazdu tam i z powrotem. Za okres zwolnienia nauczycielowi nie przysługuje jednak wynagrodzenie.

Zgodnie z par. 4 i 6 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (dalej: r.s.s.u.n.) pracodawca musi zwolnić pracownika od pracy, jeżeli obowiązek taki wynika z kodeksu pracy, z przepisów wykonawczych do kodeksu pracy albo z innych przepisów prawa. Pracodawca musi zwolnić pracownika od pracy na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia. Dowodem usprawiedliwiającym nieobecność w pracy jest imienne wezwanie pracownika do osobistego stawienia się, wystosowane przez organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony, organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sąd, prokuraturę, policję lub organ prowadzący postępowanie w sprawach o wykroczenie – w charakterze strony lub świadka w postępowaniu prowadzonym przed tymi organami, zawierające adnotację potwierdzającą stawienie się pracownika na to wezwanie. Paragraf 16 ust. 1 r.s.s.u.n. określa katalog zwolnień od pracy, za czas których pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. W katalogu tym nie mieści się zwolnienie na czas pracy w komisji dyscyplinarnej. Z par. 16 ust. 2 r.s.s.u.n. wyraźnie wynika, że w razie skorzystania przez pracownika ze zwolnienia od pracy pracodawca wydaje zaświadczenie określające wysokość utraconego wynagrodzenia za czas tego zwolnienia, aby pracownik mógł uzyskać od właściwego organu rekompensatę pieniężną z tego tytułu. Natomiast z art. 85p Karty nauczyciela wynika, że przewodniczący komisji dyscyplinarnych i ich zastępcy, przewodniczący składów orzekających oraz rzecznicy dyscyplinarni i ich zastępcy otrzymują wynagrodzenie. Wysokość tego wynagrodzenia ustala organ, który powołał komisję.

Urlop należy obliczyć proporcjonalnie. Jeżeli nauczycielka zatrudniona w szkole objęła funkcję kierowniczą w trakcie roku kalendarzowego, to wówczas przysługujący jej urlop wypoczynkowy należy obliczyć proporcjonalnie. W sytuacji przedstawionej w pytaniu wymiar urlopu wypoczynkowego za 2024 r. (w okresie lipiec‒grudzień) będzie następujący: 35 : 12 mies. x 6 ≈ 17,5 (18 dni roboczych po zaokrągleniu). Natomiast za sześć miesięcy pracy na stanowisku nauczyciela (w okresie styczeń‒czerwiec) przysługuje urlop w wymiarze 34 dni (5,6 x 6 mies. = 33,6 ≈ 34). Ustalając wymiar urlopu wypoczynkowego nauczycielowi zatrudnionemu na czas określony, za podstawę wymiaru urlopu przyjmujemy bowiem 56 dni kalendarzowych. Aby ustalić urlop za jeden miesiąc pracy, należy 56 dni podzielić przez 10 miesięcy, co daje 5,6 dnia urlopu za jeden miesiąc pracy.

Łącznie nauczycielka ma prawo do 52 dni urlopu – w tym 18 dni musi przypadać w dni robocze, zgodnie z zasadą udzielania urlopów nauczycielom na stanowiskach kierowniczych. Jeżeli nauczycielka wykorzystała w całości urlop wypoczynkowy w okresie ferii zimowych, to należy przysługującą jej pulę urlopu pomniejszyć o 14 dni. Jeżeli urlop ten wykorzystała w części, to należy go pomniejszyć o wykorzystaną część. Dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowi, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, który piastuje stanowisko kierownicze, przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Należy jednocześnie zwrócić uwagę, że wyrażane są również poglądy, iż w takiej sytuacji nauczycielowi przysługuje urlop w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania, bo na 1 stycznia (tj. na dzień nabycia prawa do urlopu wypoczynkowego) nauczyciel ten miał status nauczyciela (a nie dyrektora).

Przepisy nie przewidują zakazu pełnienia funkcji kierowniczej w dwóch jednostkach. Zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1 prawa oświatowego (dalej: u.p.o.) dyrektor szkoły lub placówki w szczególności kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz.

Wprawdzie przepisy prawa oświatowego nie formułują zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych w dwóch jednostkach, to jednak na przeszkodzie mogą stanąć względy natury technicznej, np. konieczność zapewnienia bezpieczeństwa uczestnikom procesu edukacyjnego. W takiej sytuacji należałoby rozważyć utworzenie stanowiska wicedyrektora, który zastępowałby dyrektora w czasie jego nieobecności zgodnie z art. 68 ust. 9 u.p.o. Za zgodą organu prowadzącego w szkole mogą być tworzone stanowiska wicedyrektora oraz inne stanowiska kierownicze również w sytuacji, gdy szkoła ta nie liczy co najmniej 12 oddziałów (art. 97 ust. 2 u.p.o.).

Dodać należy, że resort edukacji wskazał w stanowisku wydanym dla Polskiej Agencji Prasowej (publikacja: 16 lutego 2016 r.), że aby dyrektor mógł wywiązywać się z nałożonych na niego zadań, musi realizować zajęcia dydaktyczne w obniżonym w stosunku do obowiązującego wymiarze. Możliwe jest też całkowite zwolnienie z realizacji tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć (art. 42 ust. 6 KN). Obniżona liczba godzin zależy od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy. Zasady określa organ prowadzący szkołę (rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa). Organ ten określa także zwolnienie z obowiązku realizacji pensum. W przypadku gdy dyrektor szkoły nie wywiązuje się z nałożonych na niego obowiązków, np. w związku z dodatkowym zatrudnieniem lub prowadzeniem działalności, organ prowadzący szkołę ma kompetencje do dokonania stosownej oceny pracy dyrektora.

Dyrektor może wyznaczyć osobę zastępującą kierownika na czas jego nieobecności. Przepisy prawa oświatowego (dalej: u.p.o.) określają sposób wyznaczania osoby zastępującej dyrektora w czasie jego nieobecności. Zgodnie z art. 68 ust. 9 u.p.o. w przypadku nieobecności dyrektora szkoły lub placówki zastępuje go wicedyrektor, a w szkołach i placówkach, w których nie utworzono stanowiska wicedyrektora – inny nauczyciel tej szkoły lub placówki, wyznaczony przez organ prowadzący. Wyznaczenie innego nauczyciela przez organ prowadzący może więc nastąpić wyłącznie w sytuacji, gdy w szkole nie utworzono stanowiska wicedyrektora. Jeżeli takiego stanowiska nie utworzono, to organ prowadzący (tj. w tym przypadku wójt) wyznacza (w drodze zarządzenia) innego nauczyciela zatrudnionego w tej szkole, który zastępuje dyrektora w czasie jego nieobecności. Nie ma w przepisach u.p.o. odrębnych uregulowań określających mechanizm zastępowania nauczycieli pełniących inne stanowiska kierownicze w szkole, np. wicedyrektora czy wskazanego w pytaniu kierownika szkolenia praktycznego. Pośrednio art. 42 ust. 6 i art. 64 ust. 2a Karty nauczyciela umożliwiają powierzanie obowiązków kierowniczych w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze.

Warto więc w tej sytuacji rozważyć możliwość wyznaczenia nauczyciela, który będzie pełnił obowiązki kierownika szkolenia praktycznego w zastępstwie nauczyciela przebywającego na urlopie dla poratowania zdrowia. ©℗