Zadania oświatowe należą do zadań własnych gminy, które tym coraz trudniej jest realizować. Podstawowym źródłem funduszy na ten cel jest subwencja oświatowa, a ta wystarcza samorządom na coraz mniej. Niedobór środków wynika m.in. z niżu demograficznego, który ma wpływ na wysokość subwencji. Poza tym wydatki cały czas rosną. Powodem jest m.in. wzrost wynagrodzeń, ale również rosnące koszty modernizacji i remontu placówek. Wiele szkół i przedszkoli wciąż znajduje się w wiekowych obiektach. Do tego konieczna stała się odbudowa szkolnictwa zawodowego w związku z narastającym brakiem fachowców do pracy. Wreszcie czas pandemii spowodował powstanie nowych kosztów dla samorządów. W związku ze zdalną nauką pojawiła się konieczność doposażenia szkół, nauczycieli i uczniów w sprzęt i potrzebne pomoce dydaktyczne. Ale nie tylko. Widać już konieczność wyrównania szans dzieci i młodzieży po zdalnym nauczaniu. Nie wszyscy uczniowie odnaleźli się bowiem w nowej formule, czy to z powodu niewystarczającej infrastruktury, czy swoich predyspozycji do dostosowania się do nowej sytuacji.
Do poprawki
Potwierdza to kontrola NIK: zdalne nauczenie przyczyniło się do obniżenia jakości kształcenia, pogłębienia nierówności edukacyjnych oraz pogorszenia kondycji psychofizycznej uczniów i nauczycieli. Urząd zwrócił uwagę, że powodem tego było nieokreślenie standardów nauczania zdalnego lub hybrydowego, przez co szkoły dowolnie decydowały o sposobie realizacji zajęć dydaktycznych. Poza tym w publikacji „Kształcenie na odległość - Poradnik dla szkół” minister edukacji dopuścił możliwość niewpisywania obecności uczniów na zajęciach online, co było niezgodne z obowiązującymi przepisami. Naprawa skutków spadła jednak nie tylko na MEiN, które przygotowuje coraz nowsze programy wsparcia dla szkół i uczniów, lecz także na samorządy. Dla nich oznacza to konieczność znalezienia pieniędzy na sfinansowanie autorskich projektów. A chodzi o niemałe środki, bo potrzeby są ogromne. Konieczne było nie tylko doposażenie szkół, ale też opracowanie programów wsparcia dla dzieci i młodzieży.
Bydgoszcz wylicza, że wydała 765 tys. zł m.in. na doposażenie szkół oraz placówek w sprzęt komputerowy i multimedialny czy wyposażenie i modernizację gabinetów, świetlic, bibliotek, placów zabaw w szkołach. Poza tym wydała 74,3 tys. zł na 1153 godziny zajęć dla grupy 2049 uczniów, którzy wymagali wsparcia i chcieli skorzystać z pomocy po powrocie do szkół. Miasto podkreśla, że to tylko część wydatków, które poczyniło na rzecz szkół w związku z pandemią. Częstochowa od 2020 r. prowadzi w szkołach podstawowych zajęcia wyrównawcze oraz rozwijające dla ucznia zdolnego. Tylko od marca do maja 2021 r. wydała na ten cel ponad 300 tys. zł z własnego budżetu. Warszawski samorząd wylicza, że zakupił 110 komputerów dla nauczycieli w ramach projektu „Sięgnij po więcej!” współfinansowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020. Wartość wsparcia wyniosła 267,2 tys. zł. W 2022 r. planowany jest zakup kolejnych 220 komputerów na kwotę 290 tys. zł. Poza tym w ramach projektu pn. „Warszawa Talentów - rozwój doradztwa zawodowego w szkołach podstawowych m.st. Warszawy” zostaną nabyte 52 laptopy do szkół, a także 35 laptopów do Stołecznego Punktu Informacji Kariery. Miasto otrzymało też wsparcie w ramach „Mazowieckiego programu przygotowania szkół, nauczycieli i uczniów do nauczania zdalnego”, w wyniku którego do 12 warszawskich szkół trafiło łącznie 156 laptopów oraz 144 tablety.
- Edukacja buduje kolejne pokolenia, które będą miały wpływ na to, jak będzie wyglądać nasza wspólna przyszłość. Dlatego tak ważne jest wsparcie dzieci i młodzieży na każdym etapie kształcenia. Jednocześnie nie można zapominać o kadrze szkolnej oraz rodzicach, którzy w dobie pandemii musieli się mierzyć z wieloma wyzwaniami. Dlatego postanowiliśmy działać - mówi Bartosz Bartoszewicz, wiceprezydent Gdyni ds. jakości życia. Jego miasto wykupiło dla nauczycieli vouchery do prywatnych gabinetów psychologicznych oraz przygotowało pakiet szkoleń online z języka polskiego, matematyki i języków obcych. Uruchomiono poza tym gdyński telefon zaufania oraz czat dla dzieci i młodzieży „Co u Cb?”.
- Kolejne z działań to badanie dotyczące jakości relacji szkolnych, które pokazało faktyczne relacje między uczniami, nauczycielami a rodzicami. W efekcie szkoły otrzymały konkretne rekomendacje działań, które poprawią więzi społeczne, a także poziom zadowolenia wszystkich grup. W ramach programu zadbano też o odpowiednie wsparcie merytoryczne dla ósmoklasistów i maturzystów - wymienia Bartosz Bartoszewicz, zaznaczając, że rodzice uczniów z kolei mogli wziąć udział w webinariach z psychologiem na temat efektywnych metod nauki do egzaminów, wspierania i motywowania swojego dziecka. Ale na tym nie koniec. Gdyński samorząd jest też prekursorem w walce z cyberprzemocą w Polsce. - Obecnie trwa edycja gminnego Programu Przeciwdziałania Cyberprzemocy i Infoholizmowi na lata 2021-2023. Polega na warsztatach i szkoleniach. Wszystkie wyżej wymienione inicjatywy były finansowane ze środków budżetu miasta. Podobnie jak zajęcia pozalekcyjne w szkołach, z których mimo pandemii nie zrezygnowano, czy konkursy mające na celu rozwijać pasje u dzieci i młodzieży - zaznacza Bartoszewicz.
Wsparcia nauczycielom i rodzicom uczniów udzielały też inne samorządy. Warszawa opracowała poradnik dla dyrektorów „Wracamy do szkoły!”. Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń przygotowało dla nauczycieli około tysiąca bezpłatnych form szkoleniowych dostosowanych do czasów pandemii, realizowanych online oraz Warszawską Szkołę Zimową online dla 1,8 tys. uczniów i Warszawską Szkołę Letnią - już stacjonarną. Z kolei z myślą o rodzicach zostały zorganizowane webinary m.in. na temat depresji u dzieci i młodzieży. WCIES wyprodukował też cykl filmów edukacyjnych dla uczniów z zakresu egzaminu ośmioklasisty do samodzielnej nauki i powtórzenia materiału w domu.
Miasta postawiły też na kampanie społeczne. W Gdyni w grudniu 2021 r. wystartowała Akademię Lidera - kampania mająca na celu uwrażliwienie i przeciwdziałanie nasilającym się problemom młodzieży w wyniku przeżywania skutków pandemii. Program potrwa do czerwca 2022. Z kolei Kraków przygotował kampanię pod hasłem „Kraków w formie”. Jej celem było zachęcanie do „normalnej” aktywności i codziennego funkcjonowania po długiej izolacji w związku z pandemią spowodowaną wirusem SARS-CoV-2, czyli do spędzania wolnego czasu między innymi poprzez korzystanie z atutów miejskiej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.
Warto dodać, że w łagodzenie skutków pandemii samorządy angażują też poradnie psychologiczno-pedagogiczne. W Krakowie aż osiem. Dzięki nim uczniowie mogli i mogą nadal skorzystać ze wsparcia pracujących w nich specjalistów, a pomoc wychowawczą - co warte podkreślenia - otrzymują także rodzice oraz nauczyciele. Poradnie organizują także wiele inicjatyw. Mowa m.in. o bezpłatnych telefonach wsparcia dla osób potrzebujących rozmowy z powodu trudności emocjonalnych związanych z trwającą pandemią koronawirusa SARS-CoV-2. Na tę formę pomocy postawiła też Warszawa. Cały czas działa Psychologiczne Centrum Wsparcia (uruchomione w marcu 2020 r.) oferujące pomoc uczniom, rodzicom i nauczycielom w radzeniu sobie z nowymi wyzwaniami. Dyżury telefoniczne w PCW pełnią specjaliści z czterech warszawskich poradni. Ponadto Warszawa zleciła badania dotyczące luki pandemicznej w nauczaniu. Badania wykonane przez Evidence Institut pokazały skalę zjawiska, jego uwarunkowania oraz natężenie w różnych grupach uczniów. Wyniki badań służą teraz w opracowywaniu i realizacji szczegółowych programów wsparcia uczniów.
Krok dalej
Włodarze podkreślają, że działania nie mogą się ograniczać tylko do naprawiania szkód, ale muszą też rozwijać pasje i umiejętności uczniów. To bowiem droga do budowania wysokiej jakości kadr.
- Dużym wsparciem w tym obszarze są projekty współfinansowane ze środków unijnych. W minionym roku ukierunkowane były głównie na: rozwój międzynarodowej współpracy międzyszkolnej przez realizację projektów partnerskich, wsparcie uczniów szkół ponadpodstawowych prowadzących kształcenie zawodowe, w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych przez organizację kursów oraz zajęć specjalistycznych, praktyk i staży (w tym zagranicznych), organizację zajęć dodatkowych wyrównujących szanse edukacyjne dzieci, wzrost kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy uczniów uczęszczających do placówek edukacyjnych kształcenia ogólnego oraz podniesienie efektywności kształcenia w zakresie przedmiotów przyrodniczych i matematyki - wymienia Tomasz Ficoń z UM Bielsko-Biała. Bielska galeria BWA organizowała warsztaty artystyczne, wykłady, prelekcje spotkania autorskie, lekcje online, dotyczące historii sztuki, projekcje filmów artystycznych oraz wykłady i prezentacje w ramach Instytutu Młodej Sztuki - całorocznego kursu dla młodych pasjonatów sztuki.
O uzdolnionych uczniach pamięta też Gdynia. W szkołach cały czas odbywają się w związku z tym zajęcia pozalekcyjne - komputerowe, zajęcia sportowe, Odyseja Umysłów (działały również w czasie pandemii, ale online). Poza tym miasto dofinansowuje konkursy organizowane w gdyńskich szkołach. Na konkursy zaplanowane w I semestrze roku szkolnego 2021/2022 wypłynęło 45 wniosków, aż 40 z nich otrzymało dofinansowanie. Każda ze szkół, których wnioski zostały przyjęte, otrzyma dofinansowanie w kwocie od 300 do 7 tys. zł
- W Gdyni mamy wyjątkowych, niezwykle kreatywnych uczniów i nauczycieli. Jako miasto uważamy, że warto inwestować w te pomysły. Część konkursów ma charakter ogólnopolski, często sukcesy naszych najmłodszych mieszkańców i ich nauczycieli wykraczają daleko poza granicę miasta - mówi Bartosz Bartoszewicz.©℗
Organizatorzy