Budowa i modernizacja szkół, ich wyposażanie, a w czasie pandemii także wyrównywanie szans po czasie lockdownów. Na to wszystko samorządy muszą znaleźć pieniądze
Zadania oświatowe należą do zadań własnych gminy, które tym coraz trudniej jest realizować. Podstawowym źródłem funduszy na ten cel jest subwencja oświatowa, a ta wystarcza samorządom na coraz mniej. Niedobór środków wynika m.in. z niżu demograficznego, który ma wpływ na wysokość subwencji. Poza tym wydatki cały czas rosną. Powodem jest m.in. wzrost wynagrodzeń, ale również rosnące koszty modernizacji i remontu placówek. Wiele szkół i przedszkoli wciąż znajduje się w wiekowych obiektach. Do tego konieczna stała się odbudowa szkolnictwa zawodowego w związku z narastającym brakiem fachowców do pracy. Wreszcie czas pandemii spowodował powstanie nowych kosztów dla samorządów. W związku ze zdalną nauką pojawiła się konieczność doposażenia szkół, nauczycieli i uczniów w sprzęt i potrzebne pomoce dydaktyczne. Ale nie tylko. Widać już konieczność wyrównania szans dzieci i młodzieży po zdalnym nauczaniu. Nie wszyscy uczniowie odnaleźli się bowiem w nowej formule, czy to z powodu niewystarczającej infrastruktury, czy swoich predyspozycji do dostosowania się do nowej sytuacji.
Do poprawki
Potwierdza to kontrola NIK: zdalne nauczenie przyczyniło się do obniżenia jakości kształcenia, pogłębienia nierówności edukacyjnych oraz pogorszenia kondycji psychofizycznej uczniów i nauczycieli. Urząd zwrócił uwagę, że powodem tego było nieokreślenie standardów nauczania zdalnego lub hybrydowego, przez co szkoły dowolnie decydowały o sposobie realizacji zajęć dydaktycznych. Poza tym w publikacji „Kształcenie na odległość - Poradnik dla szkół” minister edukacji dopuścił możliwość niewpisywania obecności uczniów na zajęciach online, co było niezgodne z obowiązującymi przepisami. Naprawa skutków spadła jednak nie tylko na MEiN, które przygotowuje coraz nowsze programy wsparcia dla szkół i uczniów, lecz także na samorządy. Dla nich oznacza to konieczność znalezienia pieniędzy na sfinansowanie autorskich projektów. A chodzi o niemałe środki, bo potrzeby są ogromne. Konieczne było nie tylko doposażenie szkół, ale też opracowanie programów wsparcia dla dzieci i młodzieży.
Bydgoszcz wylicza, że wydała 765 tys. zł m.in. na doposażenie szkół oraz placówek w sprzęt komputerowy i multimedialny czy wyposażenie i modernizację gabinetów, świetlic, bibliotek, placów zabaw w szkołach. Poza tym wydała 74,3 tys. zł na 1153 godziny zajęć dla grupy 2049 uczniów, którzy wymagali wsparcia i chcieli skorzystać z pomocy po powrocie do szkół. Miasto podkreśla, że to tylko część wydatków, które poczyniło na rzecz szkół w związku z pandemią. Częstochowa od 2020 r. prowadzi w szkołach podstawowych zajęcia wyrównawcze oraz rozwijające dla ucznia zdolnego. Tylko od marca do maja 2021 r. wydała na ten cel ponad 300 tys. zł z własnego budżetu. Warszawski samorząd wylicza, że zakupił 110 komputerów dla nauczycieli w ramach projektu „Sięgnij po więcej!” współfinansowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego na lata 2014-2020. Wartość wsparcia wyniosła 267,2 tys. zł. W 2022 r. planowany jest zakup kolejnych 220 komputerów na kwotę 290 tys. zł. Poza tym w ramach projektu pn. „Warszawa Talentów - rozwój doradztwa zawodowego w szkołach podstawowych m.st. Warszawy” zostaną nabyte 52 laptopy do szkół, a także 35 laptopów do Stołecznego Punktu Informacji Kariery. Miasto otrzymało też wsparcie w ramach „Mazowieckiego programu przygotowania szkół, nauczycieli i uczniów do nauczania zdalnego”, w wyniku którego do 12 warszawskich szkół trafiło łącznie 156 laptopów oraz 144 tablety.
- Edukacja buduje kolejne pokolenia, które będą miały wpływ na to, jak będzie wyglądać nasza wspólna przyszłość. Dlatego tak ważne jest wsparcie dzieci i młodzieży na każdym etapie kształcenia. Jednocześnie nie można zapominać o kadrze szkolnej oraz rodzicach, którzy w dobie pandemii musieli się mierzyć z wieloma wyzwaniami. Dlatego postanowiliśmy działać - mówi Bartosz Bartoszewicz, wiceprezydent Gdyni ds. jakości życia. Jego miasto wykupiło dla nauczycieli vouchery do prywatnych gabinetów psychologicznych oraz przygotowało pakiet szkoleń online z języka polskiego, matematyki i języków obcych. Uruchomiono poza tym gdyński telefon zaufania oraz czat dla dzieci i młodzieży „Co u Cb?”.
- Kolejne z działań to badanie dotyczące jakości relacji szkolnych, które pokazało faktyczne relacje między uczniami, nauczycielami a rodzicami. W efekcie szkoły otrzymały konkretne rekomendacje działań, które poprawią więzi społeczne, a także poziom zadowolenia wszystkich grup. W ramach programu zadbano też o odpowiednie wsparcie merytoryczne dla ósmoklasistów i maturzystów - wymienia Bartosz Bartoszewicz, zaznaczając, że rodzice uczniów z kolei mogli wziąć udział w webinariach z psychologiem na temat efektywnych metod nauki do egzaminów, wspierania i motywowania swojego dziecka. Ale na tym nie koniec. Gdyński samorząd jest też prekursorem w walce z cyberprzemocą w Polsce. - Obecnie trwa edycja gminnego Programu Przeciwdziałania Cyberprzemocy i Infoholizmowi na lata 2021-2023. Polega na warsztatach i szkoleniach. Wszystkie wyżej wymienione inicjatywy były finansowane ze środków budżetu miasta. Podobnie jak zajęcia pozalekcyjne w szkołach, z których mimo pandemii nie zrezygnowano, czy konkursy mające na celu rozwijać pasje u dzieci i młodzieży - zaznacza Bartoszewicz.
Wsparcia nauczycielom i rodzicom uczniów udzielały też inne samorządy. Warszawa opracowała poradnik dla dyrektorów „Wracamy do szkoły!”. Warszawskie Centrum Innowacji Edukacyjno-Społecznych i Szkoleń przygotowało dla nauczycieli około tysiąca bezpłatnych form szkoleniowych dostosowanych do czasów pandemii, realizowanych online oraz Warszawską Szkołę Zimową online dla 1,8 tys. uczniów i Warszawską Szkołę Letnią - już stacjonarną. Z kolei z myślą o rodzicach zostały zorganizowane webinary m.in. na temat depresji u dzieci i młodzieży. WCIES wyprodukował też cykl filmów edukacyjnych dla uczniów z zakresu egzaminu ośmioklasisty do samodzielnej nauki i powtórzenia materiału w domu.
Miasta postawiły też na kampanie społeczne. W Gdyni w grudniu 2021 r. wystartowała Akademię Lidera - kampania mająca na celu uwrażliwienie i przeciwdziałanie nasilającym się problemom młodzieży w wyniku przeżywania skutków pandemii. Program potrwa do czerwca 2022. Z kolei Kraków przygotował kampanię pod hasłem „Kraków w formie”. Jej celem było zachęcanie do „normalnej” aktywności i codziennego funkcjonowania po długiej izolacji w związku z pandemią spowodowaną wirusem SARS-CoV-2, czyli do spędzania wolnego czasu między innymi poprzez korzystanie z atutów miejskiej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej.
Warto dodać, że w łagodzenie skutków pandemii samorządy angażują też poradnie psychologiczno-pedagogiczne. W Krakowie aż osiem. Dzięki nim uczniowie mogli i mogą nadal skorzystać ze wsparcia pracujących w nich specjalistów, a pomoc wychowawczą - co warte podkreślenia - otrzymują także rodzice oraz nauczyciele. Poradnie organizują także wiele inicjatyw. Mowa m.in. o bezpłatnych telefonach wsparcia dla osób potrzebujących rozmowy z powodu trudności emocjonalnych związanych z trwającą pandemią koronawirusa SARS-CoV-2. Na tę formę pomocy postawiła też Warszawa. Cały czas działa Psychologiczne Centrum Wsparcia (uruchomione w marcu 2020 r.) oferujące pomoc uczniom, rodzicom i nauczycielom w radzeniu sobie z nowymi wyzwaniami. Dyżury telefoniczne w PCW pełnią specjaliści z czterech warszawskich poradni. Ponadto Warszawa zleciła badania dotyczące luki pandemicznej w nauczaniu. Badania wykonane przez Evidence Institut pokazały skalę zjawiska, jego uwarunkowania oraz natężenie w różnych grupach uczniów. Wyniki badań służą teraz w opracowywaniu i realizacji szczegółowych programów wsparcia uczniów.
Krok dalej
Włodarze podkreślają, że działania nie mogą się ograniczać tylko do naprawiania szkód, ale muszą też rozwijać pasje i umiejętności uczniów. To bowiem droga do budowania wysokiej jakości kadr.
- Dużym wsparciem w tym obszarze są projekty współfinansowane ze środków unijnych. W minionym roku ukierunkowane były głównie na: rozwój międzynarodowej współpracy międzyszkolnej przez realizację projektów partnerskich, wsparcie uczniów szkół ponadpodstawowych prowadzących kształcenie zawodowe, w zakresie podniesienia kwalifikacji zawodowych przez organizację kursów oraz zajęć specjalistycznych, praktyk i staży (w tym zagranicznych), organizację zajęć dodatkowych wyrównujących szanse edukacyjne dzieci, wzrost kompetencji kluczowych niezbędnych na rynku pracy uczniów uczęszczających do placówek edukacyjnych kształcenia ogólnego oraz podniesienie efektywności kształcenia w zakresie przedmiotów przyrodniczych i matematyki - wymienia Tomasz Ficoń z UM Bielsko-Biała. Bielska galeria BWA organizowała warsztaty artystyczne, wykłady, prelekcje spotkania autorskie, lekcje online, dotyczące historii sztuki, projekcje filmów artystycznych oraz wykłady i prezentacje w ramach Instytutu Młodej Sztuki - całorocznego kursu dla młodych pasjonatów sztuki.
O uzdolnionych uczniach pamięta też Gdynia. W szkołach cały czas odbywają się w związku z tym zajęcia pozalekcyjne - komputerowe, zajęcia sportowe, Odyseja Umysłów (działały również w czasie pandemii, ale online). Poza tym miasto dofinansowuje konkursy organizowane w gdyńskich szkołach. Na konkursy zaplanowane w I semestrze roku szkolnego 2021/2022 wypłynęło 45 wniosków, aż 40 z nich otrzymało dofinansowanie. Każda ze szkół, których wnioski zostały przyjęte, otrzyma dofinansowanie w kwocie od 300 do 7 tys. zł
- W Gdyni mamy wyjątkowych, niezwykle kreatywnych uczniów i nauczycieli. Jako miasto uważamy, że warto inwestować w te pomysły. Część konkursów ma charakter ogólnopolski, często sukcesy naszych najmłodszych mieszkańców i ich nauczycieli wykraczają daleko poza granicę miasta - mówi Bartosz Bartoszewicz.©℗
Organizatorzy