Gminy i powiaty osiągają etap, w którym dla ich skutecznego działania niezbędne będzie wprowadzenie głębokich zmian w systemie dochodów. Pomysłów na to jest wiele.
PIT komunalny
Charakterystyka:
W miejsce dotychczasowych udziałów poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego w pobieranym przez państwo podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadza się samodzielny podatek, trafiający bezpośrednio na poszczególne poziomy samorządu terytorialnego.
Plusy i minusy:
+ Uniezależnienie systemu dochodów podatkowych samorządu terytorialnego od polityki podatkowej państwa (ulgi wprowadzane w PIT nie pociągałyby za sobą negatywnych konsekwencji dla wysokości dochodów)
+ Możliwość prowadzenia lokalnej i regionalnej polityki podatkowej
+ Wzrost świadomości podatników odnośnie do przeznaczenia ich podatków.
Komentarze:
Wprowadzenie PIT-u komunalnego poprzez wydzielenie części bazy podatkowej tego podatku i przekazanie jej we władztwo podatkowe JST pozwoliłoby na zwiększenie samodzielności tych jednostek i pewne uniezależnienie się od polityki podatkowej państwa.
Sławomir Snarski, starosta bielski
Łączne, negatywne skutki propozycji legislacyjnych rządu w zakresie ubytku wpływów z podatku PIT w jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce szacuje się na kwotę 6,6 mld zł rocznie, w tym w miastach Unii Metropolii Polskich (które w największym stopniu są finansowane z podatku PIT) na kwotę blisko 1,9 mld zł rocznie.
ze stanowiska Unii Metropolii Polskich z 2 kwietnia 2019 r.
Udział w VAT
Charakterystyka:
Wprowadzenie do katalogu źródeł finansowania dochodu uzależnionego od wysokości wpływów z podatku od towarów i usług.
Alternatywą mogłoby być przekazywanie kwoty równej podatkowi VAT od inwestycji komunalnych na odrębny fundusz finansujący dalsze inwestycje.
Plusy i minusy:
+ Dywersyfikacja źródeł dochodów jednostek samorządu terytorialnego połączona ze wzrostem dochodów
- Trudność w przypisaniu jednostki samorządu terytorialnego uprawnionej do pozyskania udziału w VAT od konkretnej transakcji
- Ryzyko polaryzacji dochodów między miastami a obszarami wiejskimi
Uzależnienie podatków gruntowych od położenia nieruchomości
Charakterystyka:
Podatki gruntowe (od nieruchomości, rolny, leśny) są obecnie niezależne od położenia opodatkowanej nieruchomości. Oznacza to, że maksymalny dopuszczalny podatek np. za grunt zabudowany położony w centrum Warszawy i położony na podlaskiej wsi jest taki sam. Rozwiązaniem tego paradoksu może być albo uzależnienie maksymalnej wysokości podatku w danej gminie np. od charakteru gminy (wiejska, miejska) i od PKB per capita w województwie, albo wprowadzenie podatku uzależnionego od wartości nieruchomości. Odrębną kwestią jest przesądzenie, czy grunty przewidziane pod zabudowę nie powinny być objęte podatkiem od nieruchomości, a nie znacznie niższym podatkiem rolnym lub leśnym.
Plusy i minusy:
+ Bardziej sprawiedliwa konstrukcja systemu podatków i opłat lokalnych
- Wzrost obciążeń fiskalnych na terenach najbardziej atrakcyjnych
Komentarze:
Obecna, obowiązująca od bardzo wielu już lat forma podatku od nieruchomości jest anachroniczna, niesprawiedliwa i mało efektywna. Należałoby w pierwszej kolejności zdywersyfikować stawki podatku od nieruchomości, uzależniając wysokość tych stawek od miejsca ich położenia. Można byłoby przyjąć zasadę, że wyższe, urzędowe stawki podatków byłyby tam, gdzie mieszkańcy są lepiej sytuowani, a to łatwo jest zrobić w oparciu o PIT. Za stanowczo zbyt niskie uważam stawki podatku od mieszkań w całej Polsce, a w dużych miastach w szczególności. W wielu przypadkach koszt wytworzenia i przesłania decyzji podatkowej jest wyższy niż sam podatek, a to absurd.
Eugeniusz Gołembiewski, burmistrz Kowala
Na uproszczeniu systemu podatków lokalnych skorzystaliby zarówno podatnicy, dla których system stałby się bardziej czytelny, jak i urzędy gmin, ze względu na ograniczenia kosztów poboru lokalnych danin publicznych. Przykładem tego typu uproszczenia jest np. zastąpienie podatku rolnego i leśnego podatkiem od nieruchomości o obniżonej stawce dla gruntów rolnych.
Tadeusz Truskolaski, prezydent Białegostoku
Dodatkowe wprowadzenie podatku katastralnego spowodowałoby wzrost opłat z tytułu podatku od posiadanej nieruchomości, co z kolei skutkowałoby szeroką niechęcią i sprzeciwem społecznym. Ewentualne wprowadzenie tego podatku musiałoby być skorelowane ze zniesieniem lub znacznym obniżeniem stawek podatku od nieruchomości, co z jednej strony zracjonalizowałoby zasady opodatkowania (uzależniając je od położenia nieruchomości i jej uzbrojenia w media), jednakże z drugiej strony mogłoby nie przynieść spodziewanych wpływów z tego podatku.
Sławomir Snarski, starosta bielski
Reforma systemu opłat związanych z urbanizacją terenu
Charakterystyka:
Istniejące rozwiązania mające na celu zapewnienie partycypacji właścicieli nieruchomości w kosztach urbanizacji terenu (opłaty adiacenckie w tym tzw. renta planistyczna) są całkowicie nieskuteczne. W ich miejsce zostałaby wprowadzona opłata naliczana z góry w wysokości uzależnionej od kosztów stworzenia niezbędnej dla danej nieruchomości infrastruktury technicznej i ewentualnie również społecznej.
Plusy i minusy:
+ Koniec prywatyzacji korzyści z urbanizacji i uspołeczniania kosztów
+ Stabilne źródło finansowania inwestycji związanych z rozwojem przestrzennym poszczególnych miejscowości
Wprowadzenie części ekologicznej subwencji ogólnej
Charakterystyka:
Nowa część subwencji trafiałaby do gmin, których znaczna część jest objęta różnymi formami ochrony przyrody. Gminy te podnoszą, że opisana sytuacja ogranicza możliwości pozyskania przez nich inwestorów. Źródłem sfinansowania części ekologicznej mogłyby być wpłaty pochodzące z jednostek stawiających na zabudowę swojego terenu.
Plusy i minusy:
+ Sposób na wsparcie finansowe jednostek samorządu terytorialnego opierających swoją wizję rozwoju na ekologii
+ Zmniejszenie skali protestów przeciwko powiększaniu obszarów objętych ochroną ze względów przyrodniczych.
Finansowanie wynagrodzeń nauczycieli bezpośrednio przez państwo
Charakterystyka:
Niezbędne jest zdjęcie z jednostek samorządu terytorialnego obowiązku wypłacania pensji nauczycielom. W założeniach ma to uchronić poszczególne samorządy przed dokładaniem środków własnych do bieżącego utrzymania szkół.
Plusy i minusy:
+ Potencjalne zwolnienie dochodów własnych zaangażowanych obecnie na wydatki oświatowe
- Ograniczenie samodzielności funkcjonowania samorządu terytorialnego.
Komentarz:
Biorąc pod uwagę fakt, że praktycznie wszystkie samorządy z roku na rok coraz więcej dokładają do oświaty, w tym w szczególności do płac nauczycielskich, jestem za tym, aby państwo gwarantowało środki na wynagrodzenia wszystkich nauczycieli zatrudnionych na warunkach Karty nauczyciela, a więc nie tylko nauczycieli szkół, ale także przedszkoli.
Eugeniusz Gołembiewski, burmistrz Kowala