Czy skarbnik gminy może odpowiadać za naruszenie dyscypliny finansów publicznych spowodowane wadliwą kontrolą zgodności operacji finansowej z planem finansowym? Wydatek na zakup energii akceptował sam wójt, a skarbnik tylko zweryfikował go pod względem planu finansowego urzędu. Plan finansowy par. 426 został przekroczony o ok. 8 tys. zł.
Analizując podane zapytanie, należy odróżnić dwie kwestie, a mianowicie odpowiedzialność kierownika jednostki (w podanym stanie faktycznym – wójta) od odpowiedzialności skarbnika gminy. Co ciekawe, obie te osoby mogą odpowiadać odrębnie za zaniechania związane z dokonywaniem wydatków ze środków publicznych. W podanym stanie faktycznym wskazano, że źródłem nieprawidłowości jest dokonanie wydatku z przekroczeniem zakresu upoważnienia określonego planem finansowym w rozdziale 75023 (Urzędy gmin – miast i miast na prawach powiatu) i w paragrafie 426 (Zakup energii).
W tych okolicznościach odpowiedzialność kierownika jednostki ma normatywne podstawy w art. 44 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 254 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Z podanych regulacji wynika, że wydatki publiczne mogą być ponoszone na cele i w wysokościach ustalonych w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Ponadto w toku wykonywania budżetu jednostki samorządu terytorialnego należy przestrzegać zasad gospodarki finansowej, tj. dokonywać wydatków w granicach kwot określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
Z kolei odpowiedzialność skarbnika (głównego księgowego jednostki) ma zgoła odmienne podstawy normatywne, bowiem oparte zasadniczo na art. 54 ust. pkt 4 lit. a ww. ustawy. Z tej regulacji prawnej zaś wynika, że głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych, zwanym dalej głównym księgowym, jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie dokonywania wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym.
Co jednak istotne, każda z ww. osób może odpowiadać w sposób odrębny na gruncie dyscypliny finansów publicznych. I tak odpowiedzialność kierownika jednostki jest penalizowana w art. 11 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. A zgodnie z tą regulacją naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia określonego ustawą budżetową, uchwałą budżetową lub planem finansowym albo z przekroczeniem zakresu tego upoważnienia lub z naruszeniem przepisów dotyczących dokonywania poszczególnych rodzajów wydatków. Z kolei odpowiedzialność głównego księgowego (skarbnika) jest penalizowana w art. 18b pkt 1 ww. ustawy, gdzie postanowiono, że naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest niedokonanie lub nienależyte dokonanie wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczej lub finansowej z planem finansowym lub kompletności i rzetelności dokumentów dotyczących takiej operacji, jeżeli miało ono wpływ na dokonanie wydatku powodującego przekroczenie kwoty wydatków ustalonej w planie finansowym jednostki sektora finansów publicznych. Właśnie ta podstawa odpowiedzialności skarbnika dotyczy sytuacji opisanej w zapytaniu. Jeśli więc skarbnik nie dokona w sposób właściwy wspomnianej wstępnej kontroli, to wtórnie skutkuje to nie tylko odpowiedzialnością kierownika (który, akceptując wydatek, opierał się na stanowisku skarbnika), lecz także samego skarbnika. Skarbnik tuż przed zatwierdzeniem wydatku pod względem jego zgodności z planem finansowym powinien był się upewnić, czy wydatek ten mieści się w planie finansowym. Skoro tego nie uczynił we właściwy sposób, to tym samym może ponieść odpowiedzialność w trybie dyscypliny finansów publicznych.
Reasumując: zatwierdzenie do wpłaty danego wydatku przez kierownika jednostki nie uchyla odpowiedzialności głównego księgowego (skarbnika), który z mocy ustawy jest odpowiedzialny za przeprowadzenie wstępnej kontroli zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym. W podanych okolicznościach, skoro plan wydatków został przekroczony – co miało związek z nieprawidłową wstępną kontrolą – z dużym prawdopodobieństwem skarbnik poniesie odpowiedzialność i to niezależnie od odpowiedzialności wójta gminy. ©℗
Podstawa prawna
art. 44 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 254 pkt 3 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 655)
art. 11 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 289; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 2320)
