Zmiany w lombardach. Większa ochrona konsumentów, nowe obowiązki dla właścicieli [PORADNIK DGP]

Za pięć miesięcy, a dokładnie od 7 stycznia 2024 r., zaczną obowiązywać nowe zasady prowadzenia działalności przez lombardy i udzielania przez nie pożyczek dla konsumentów. Z uwagi na szeroki zakres zmian dla przedsiębiorców już teraz powinni oni rozpocząć przygotowania.

Walka z patologiami kosztem większych obowiązków dla branży

Wszystko za sprawą ustawy z 14 kwietnia 2023 r. o konsumenckiej pożyczce lombardowej, która 6 lipca została opublikowana w Dzienniku Ustaw (Dz.U. poz. 1285; dalej: ustawa). Ten całkowicie nowy akt prawny reguluje zasady udzielania pożyczek pod zastaw przedmiotów przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową, zasady wykonywania tego rodzaju działalności, a także prawa i obowiązki stron umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej (czyli przedsiębiorcy i konsumenta). ramka 1 Ponieważ zmian dla branży jest wiele, a na dodatek są znaczące, ustawodawca postanowił, że nowy akt prawny wejdzie w życie dopiero po upływie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw (aby dać przedsiębiorcom czas na przygotowania). I pomimo że pozornie czasu jest dużo, to przedsiębiorcy powinni wykorzystać go na intensywne działania. Bo do zrobienia mają naprawdę wiele: nie tylko muszą opracować nowe wzorce umów, regulaminy, przygotować się do przekazywania odpowiednich wymaganych informacji konsumentom, zadbać o szkolenie pracowników, o przystosowanie procedur do wymagań prawnych niezbędnych przy prowadzeniu tego typu biznesu, lecz także muszą podjąć działania związane z dostosowaniem formy działalności do nowych, ustawowych wymogów. Szczególnym wyzwaniem dla wielu przedsiębiorców będzie zmiana formy prawnej prowadzenia działalności (już nie będzie można tego robić w ramach bardzo popularnej obecnie jednoosobowej działalności gospodarczej!) i zgromadzenie wymaganego kapitału zakładowego, a także uzyskanie wpisu w rejestrze przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową włącznie (choć akurat w tym zakresie dla przedsiębiorców, którzy prowadzili działalność przed wejściem ustawy w życie – przewidziano dodatkowe okresy przejściowe). Szczegółowo o tych nowych obowiązkach piszemy w dalszej części.

Ramka 1

Ramka 2

Dostosowanie się do nowych regulacji jest bardzo ważne, ponieważ w przeciwnym razie przedsiębiorcom będą grozić wysokie kary. Przykładowo: zawieranie umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej lub dokonanie sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego bez wymaganego wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową będzie zagrożone karą grzywny do 500 tys. zł.

Z jakimi zatem nowymi obowiązkami muszą się liczyć przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową? Jakie uprawnienia będą przysługiwać konsumentom korzystającym z usług lombardów? Jakie sankcje mogą dotknąć tych, którzy nie będą się stosować do przepisów ustawy? Na te i wiele innych pytań odpowiadamy w dalszej części poradnika.

Dlaczego nowy akt prawny

Dlaczego ustawodawca zdecydował się na całkowicie nową ustawę? To wyjaśniono m.in. w uzasadnieniu do projektu ustawy. Otóż dane pozyskane za pomocą prowadzonego monitoringu rynku finansowego pokazują, że w ostatnich latach znacząco wzrosła popularność tzw. pożyczek pod zastaw. Lombardy stały się łatwą, szybką, ogólnodostępną i pozbawioną zbędnych formalności alternatywą pozyskania środków finansowych dla osób, które z różnych powodów nie są w stanie otrzymać kredytu lub pożyczki w banku (m.in. ze względu na brak zdolności kredytowej). Niestety, nierzadko trudne położenie osób zainteresowanych skorzystaniem z „pożyczki pod zastaw” (pożyczki lombardowej) sprzyja nadużyciom oraz wyzyskiwaniu ich pozycji przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Narzucają oni swoim klientom wysokie odsetki, naliczają nieuzasadnione opłaty dodatkowe oraz nie rozliczają się z pożyczkobiorcą w razie uzyskania sumy przewyższającej kwotę należną do zwrotu przy sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia. Choć do konsumenckich pożyczek lombardowych z założenia zastosowanie miały znajdować przepisy ustawy z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1028; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1394), to stwierdzono ich nieskuteczność oraz omijanie zawartych w ww. ustawie regulacji przez przedsiębiorców prowadzących lombardy. Przedsiębiorcy ci stosują takie wzorce umów, które pozwalają na obejście przepisów ustawy, tworząc coraz bardziej wymyślne konstrukcje prawne (np. umowa przechowania), mające jedynie ukryć treść, sens i istotę faktycznego stosunku prawnego z konsumentem – umowy pożyczki zabezpieczonej zastawem.

Zdaniem projektodawcy skala nadużyć po stronie przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową oraz chaos regulacyjny przesądziły o konieczności uregulowania zasad udzielania konsumenckich pożyczek lombardowych oraz prowadzenia działalności lombardowej w odrębnej ustawie. Nowe regulacje mają więc uniemożliwić nieuczciwym przedsiębiorcom obchodzenie dotychczas obowiązujących przepisów ustawy o kredycie konsumenckim. Jednocześnie ma zamknąć wszystkie luki i ustanowić nowe standardy postępowania w relacjach lombard–klient.

Wszystko w jednym

Od momentu wejścia w życie nowej ustawy kompleksowe regulacje dotyczące działalności lombardowej oraz udzielania konsumenckiej pożyczki lombardowej będą zawarte w jednym akcie prawnym. Dodajmy, że na etapie projektowym rozważano uregulowanie kwestii związanych z konsumencką pożyczką lombardową poprzez wprowadzenie stosownych zmian do obowiązującej od 10 lat ustawy o kredycie konsumenckim. Ostatecznie jednak uznano, że – z uwagi na skalę zjawiska oraz nadużyć na rynku lombardowym – to właśnie opracowanie nowej ustawy, regulującej tę problematykę, będzie stanowić najbardziej optymalne rozwiązanie. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że projektowana regulacja „pozwoli na określenie transparentnych ram wykonywania działalności lombardowej, które jasno określą obowiązki przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową, definicję i elementy umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej, pozaodsetkowe koszty regulowane w sposób zbliżony do ustawy o kredycie konsumenckim, pozwalający jednocześnie na uwzględnienie specyfiki branży, a także zasady dotyczące sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego oraz zasady odpowiedzialności za naruszenie ustawy”.

WAŻNE! Przepisy nowej ustawy nie znajdą zastosowania do umów konsumenckich pożyczek lombardowych zawartych przed dniem jej wejścia w życie.

Kto zobowiązany, a kto pod ochroną

Z ustawą o konsumenckiej pożyczce lombardowej powinni zapoznać się przede wszystkim:

▶ Przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową. Nowe przepisy nie definiują pojęcia przedsiębiorcy, a zatem w tym zakresie należy uznać, że definicja ta jest tożsama z definicją zawartą w art. 4 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 221; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 803 ), zgodnie z którą „przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą. Działalność lombardowa to działalność polegająca w szczególności na zawieraniu umów konsumenckiej pożyczki lombardowej lub sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego”.

Uwaga! Przepisy ustawy nie znajdą natomiast zastosowania do banków, oddziałów banków zagranicznych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że za takim rozwiązaniem przemawia przede wszystkim to, że zakres działalności wymienionych wyżej podmiotów jest zupełnie inny niż podmiotów prowadzących działalność lombardową, a nadto działalność ta jest już uregulowana ustawowo i objęta nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego.

▶ Konsumenci. Są oni drugą stroną umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej i to ich interesy ma chronić ustawa. Artykuł 3 pkt 3 ustawy lombardowej, zawierający definicje legalne, odsyła wprost do definicji z art. 221 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową”.

▶ Rolnicy. Przepisy ustawy znajdą zastosowanie także do umów pożyczki lombardowej zawieranych z osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rolne w rozumieniu art. 6 pkt 4 ustawy z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 208; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429). Zgodnie z tym przepisem przez gospodarstwo rolne rozumie się każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej. Tym samym rolnicy zawierający umowy pożyczek lombardowych zostaną objęci taką samą ochroną jak konsumenci, nawet jeśli prowadzą działalność gospodarczą.

Umowy lombardowe w okowach regulacji

Do najważniejszych nowości należy zdefiniowanie pojęcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej i ustalenie reguł jej zawierania.

Przez umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej rozumie się umowę, na podstawie której:

• przedsiębiorca – zobowiązuje się oddać do dyspozycji konsumenta środki pieniężne, a
• konsument – zobowiązuje się do zapłaty całkowitej kwoty do spłaty w oznaczonym terminie oraz do ustanowienia zabezpieczenia lombardowego (definicja zawarta w art. 3 pkt 8 omawianego aktu).

• Co może stanowić zabezpieczenie pożyczki lombardowej?

Zabezpieczenie lombardowe to inaczej zabezpieczenie wykonania umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej. Polega na ograniczeniu prawa do dysponowania przedmiotem zabezpieczenia lombardowego przez konsumenta, w szczególności przez:

1) przeniesienie przez konsumenta własności przedmiotu zabezpieczenia lombardowego na przedsiębiorcę zawierającego tę umowę;

2) zobowiązanie konsumenta do przeniesienia własności przedmiotu zabezpieczenia lombardowego na przedsiębiorcę zawierającego tę umowę – w przypadku braku zapłaty całkowitej kwoty do spłaty w terminie;

3) upoważnienie przedsiębiorcy zawierającego tę umowę do sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego – w przypadku braku zapłaty całkowitej kwoty do spłaty w terminie;

4) ustanowienie zastawu na rzecz przedsiębiorcy zawierającego tę umowę.

Ustawa stanowi, że przedmiotem zabezpieczenia lombardowego może być wyłącznie rzecz ruchoma, która spełnia następujące warunki (art. 6 ust. 1 ustawy):

1) jest własnością konsumenta;

2) jest przedmiotem wspólności majątkowej małżeńskiej konsumenta;

3) konsument jest jej współwłaścicielem.

Oczywiście dany przedmiot zabezpieczenia lombardowego nie może być równocześnie przedmiotem zabezpieczenia więcej niż jednej umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej.

WAŻNE! Zgodnie z nowymi przepisami za zobowiązania wynikające z zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej konsument odpowiada wyłącznie przedmiotem zabezpieczenia lombardowego, chyba że po zawarciu tej umowy okazało się, że przedmiot tego zabezpieczenia nie stanowił jego własności albo jego małżonek lub którykolwiek ze współwłaścicieli tego przedmiotu nie wyraził zgody na ustanowienie zabezpieczenia, jeżeli taka zgoda była wymagana przepisami prawa.

Domniemanie zawarcia

Ustawa lombardowa wprowadza domniemanie zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej. Ma to na celu zniweczenie ewentualnych prób omijania przepisów. Mianowicie zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o pożyczce lombardowej w razie powstania wątpliwości przyjmuje się, że strony zawarły umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej, jeżeli z zawartej przez przedsiębiorcę z konsumentem umowy wynika, że:

• celem tej umowy jest oddanie do dyspozycji konsumentowi środków pieniężnych lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, wierzytelności lub innych praw majątkowych, których wartość jest lub może być określona kwotą pieniężną;
• zawarcie tej umowy wiąże się z ustanowieniem zabezpieczenia spełniającego warunki zabezpieczenia lombardowego;
• konsument jest zobowiązany do poniesienia kosztów związanych z tą umową.

W myśl art. 5 ust. 2 w sytuacji, w której przedsiębiorca zawarł z konsumentem więcej niż jedną umowę, jednak z zawartych umów wynika, że ich celem było ukształtowanie stosunku prawnego w sposób opisany powyżej, przyjmuje się, że strony zawarły umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej. Dodano również, że w przypadku zawarcia przez przedsiębiorcę oraz konsumenta więcej niż jednej umowy przyjmuje się, że dniem zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej jest dzień zawarcia pierwszej z tych umów.

Ponadto jeżeli na podstawie umowy konsumentowi są oddawane do dyspozycji rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, wierzytelności lub inne prawa majątkowe (zamiast środków pieniężnych), których wartość jest lub może być określona kwotą pieniężną, przyjmuje się, że kwotę konsumenckiej pożyczki lombardowej stanowi równowartość tych rzeczy, wierzytelności lub praw według stanu na dzień zawarcia umowy.

Wprowadzenie domniemania zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej – w przypadku, gdy zawiera ona wskazane w art. 5 ust. 1 ustawy elementy, jednak nie została ona nazwana wprost umową konsumenckiej pożyczki lombardowej lub zostały zawarte co najmniej dwie umowy – jest zgodne z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego, który przesądził, że „ocena charakteru umowy zależy nie od jej nazwy, ale od rzeczywistej treści oraz celu i zgodnego zamiaru stron”. Celem wprowadzonego domniemania jest oczywiście ochrona konsumentów przed nieuczciwymi przedsiębiorcami, prowadzącymi działalność lombardową, którzy mogliby przez zawieranie więcej niż jednej umowy unikać przepisów ustawy.

PRZYKŁAD 1

Obowiązki informacyjne

Przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową przed zawarciem umowy będzie miał obowiązek przekazać klientowi określone informacje, których lista została zawarta w art. 7 ustawy.

Ramka 3

▶ Sposób przekazania informacji. Jak wskazano w art. 7 ustawy, informacje te powinny być przekazane na formularzu informacyjnym, którego wzór określa załącznik do ustawy („Formularz informacyjny dotyczący umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej”).

▶ Moment przekazania informacji. Z brzmienia przepisów wynika, że wymagane informacje przedsiębiorca jest zobowiązany przekazać konsumentowi jeszcze przed zawarciem umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość w czasie umożliwiającym zapoznanie się z nimi.

Trzeba jednak zauważyć, że ustawodawca nie przewidział konsekwencji dla naruszającego obowiązek informacyjny przedsiębiorcy zawierającego umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej, która zostanie zawarta w lokalu przedsiębiorcy (takie konsekwencje będą natomiast w przypadku umów zawieranych na odległość – o których piszemy w osobnym rozdziale w dalszej części poradnika).

WAŻNE! Na wniosek konsumenta przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową przekazuje bezpłatnie projekt umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 7 ust. 3 ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej).

▶ Czas trwania umowy. Nowością jest wprowadzenie minimalnego czasu umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej. Termin ustalony w umowie nie może być krótszy niż siedem dni.

• W jakiej formie powinna być w praktyce zawarta umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej?

Dla umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej została zastrzeżona forma pisemna pod rygorem nieważności. Oznacza to, że nie może być w tym przypadku mowy o umowie zawartej w formie ustnej lub umowie konsensualnej (np. zawartej za pośrednictwem korespondencji e-mail, w której konsument i przedsiębiorca wyrażają wolę zawarcia umowy). Ponadto umowę przedsiębiorca ma obowiązek sporządzić w sposób jednoznaczny, czyli niebudzący wątpliwości oraz zrozumiały dla konsumenta.

• Jakie informacje powinny się znaleźć w umowie?

W umowie oprócz informacji, które przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową będzie miał obowiązek przekazać przed zawarciem konsumenckiej umowy pożyczki lombardowej, ramka 3 trzeba będzie również wprowadzić inne informacje, m.in.:

• imię i nazwisko oraz adres zamieszkania konsumenta,
• datę zawarcia umowy,
• określenie przedmiotu zabezpieczenia lombardowego (takie jak rodzaj, marka, jego cechy szczególne i oznaczenia indywidualne, umożliwiające jego identyfikację, o ile przedmiot je posiada.

Co istotne, zgodnie z nowymi przepisami do umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej należy dołączyć zdjęcie przedmiotu zabezpieczenia lombardowego (art. 10 ust. 2 ustawy).

Zasady rozliczenia: klient pod ustawowym parasolem

Nowe regulacje ustawy lombardowej znacząco poprawią pozycję konsumenta. Między innymi w sytuacji, kiedy spłaci on pożyczkę przed terminem, będzie mógł liczyć na to, że jej całkowity koszt zostanie proporcjonalnie pomniejszony o kwotę stanowiącą równowartość kosztów za skrócony okres

A to nie wszystko. Aby zapobiec nadużyciom, nowa regulacja limituje też koszty dodatkowe oraz oprocentowanie pożyczki.

Jeśli konsument spłacił wszystko

Zgodnie z art. 11 ustawy ustanowione umową zabezpieczenie lombardowe wygasa z chwilą zapłaty przez konsumenta całkowitej kwoty do spłaty. W takim przypadku (wygaśnięcia zabezpieczenia lombardowego) przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową jest zobowiązany do niezwłocznego:

▶ zwrotu przedmiotu zabezpieczenia – z oczywistych względów niezwłoczny zwrot, bez dokonywania dodatkowych czynności prawnych, będzie możliwy w sytuacji, gdy dokonanie zabezpieczenia lombardowego nie będzie skutkowało przeniesieniem własności tego przedmiotu;

▶ potwierdzenia przeniesienia własności – w przypadku, gdy ustanowienie zabezpieczenia lombardowego nastąpi przez przeniesienie własności przedmiotu zabezpieczenia lombardowego na przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową, będzie on dodatkowo miał obowiązek wystawić na żądanie odpowiednio konsumenta, jego małżonka lub współwłaściciela potwierdzenie przeniesienia własności przedmiotu zabezpieczenia lombardowego. Oczywiście co do zasady przedmiot zabezpieczenia lombardowego stanie się ponownie odpowiednio własnością konsumenta albo konsumenta i jego małżonka, albo konsumenta i osoby będącej współwłaścicielem tego przedmiotu bezpośrednio przed ustanowieniem zabezpieczenia lombardowego, z chwilą dokonania przez konsumenta zapłaty całkowitej kwoty do spłaty.

Ważne! Wraz ze spłatą własność przedmiotu zabezpieczenia z mocy prawa przechodzi na konsumenta.

Gdy klient nie wywiąże się z umowy

Konsument, który nie spłaci całości albo części całkowitej kwoty do spłaty w umówionym terminie, będzie musiał się liczyć z tym, że przedmiot zabezpieczenia lombardowego stanie się własnością przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową.

Wyjątkiem będą jednak sytuacje, w których:

• przedmiot zabezpieczenia lombardowego nie stanowił własności konsumenta albo
• małżonek konsumenta lub którykolwiek ze współwłaścicieli nie wyraził zgody na ustanowienie zabezpieczenia (jeżeli taka zgoda była wymagana przepisami prawa), lub
• umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej będzie stanowiła inaczej, albo
• przedsiębiorca wcześniej stał się właścicielem tego przedmiotu zabezpieczenia.

W powyższych przypadkach zastosowanie znajdzie art. 169 kodeksu cywilnego, który stanowi: „Jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu”.

W przypadku gdy przedmiot zabezpieczenia lombardowego stanie się własnością przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową, przedsiębiorca ten zaspokoi wierzytelność wynikającą z umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej przez sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia lombardowego w trybie określonym w ustawie, który zostanie szczegółowo omówiony w dalszej części niniejszego poradnika.

Prawo do obniżenia kosztu w przypadku wcześniejszej spłaty?

Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli konsument postanowi dokonać wcześniejszej spłaty całości kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej, to przedsiębiorca będzie zobowiązany do proporcjonalnego obniżenia całkowitego kosztu tej pożyczki (w pierwszej kolejności pomniejszonego o poniesione przez przedsiębiorcę bezzwrotne koszty sądowe lub bezzwrotne koszty na rzecz organów administracji publicznej) o kwotę równą pozostałym kosztom przypadającym za okres, o który skróci się okres, na jaki ta pożyczka zostanie udzielona. Obniżenie całkowitego kosztu pożyczki będzie miało miejsce także wtedy, jeżeli konsument poniesie te koszty jeszcze przed spłatą.

Aby ułatwić obliczenie i usunąć wątpliwości, ustawodawca przygotował specjalny wzór, który trzeba zastosować przy obsłudze klienta zwracającego pożyczkę lombardową przed umówionym terminem.

Wzór na obliczenie kwoty obniżenia całkowitego kosztu konsumenckiej pożyczki lombardowej w przypadku wcześniejszej spłaty pożyczki jest następujący:

KO = CKPL × LD / n

Przy czym poszczególne symbole oznaczają:

– KO – kwotę obniżenia;

– CKPL – całkowity koszt konsumenckiej pożyczki lombardowej pomniejszony o poniesione przez przedsiębiorcę bezzwrotne koszty sądowe lub bezzwrotne koszty na rzecz organów administracji publicznej;

– LD – liczbę dni, o którą skrócono okres, na jaki została udzielona konsumencka pożyczka lombardowa,

– • – okres spłaty wyrażony w dniach.

Co istotne, powyższy wzór znajdzie zastosowanie tylko w przypadku spłaty przed terminem części kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej.

PRZYKŁAD 2

Odsetki lombardowe i koszty pozaodsetkowe też w kagańcu regulacji

Nowe przepisy ograniczają maksymalną wysokość pobieranych przez lombardy odsetek oraz kosztów pozaodsetkowych.

▶ Wysokość kosztów pozaodsetkowych, jakie będą mogły pobierać lombardy, będzie zależeć od długości umowy; wyliczana ona będzie według narzuconego przez przepisy wzoru, określonego w art. 13 ust. 1, przy czym zgodnie z art. 13 ust. 2 nie może on przekroczyć ustalonego limitu 45 proc. kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów konsumenckiej pożyczki lombardowej zgodnie z art. 13 ust. 1 przedsiębiorca powinien wyliczyć na podstawie następującego wzoru:

MPKPL ≤ (KPL × 10 proc. ) + (KPL × n / R × 10 proc. )

w którym poszczególne symbole oznaczają:

– MPKPL – maksymalną wysokość pozaodsetkowych kosztów konsumenckiej pożyczki lombardowej;

– KPL – kwotę konsumenckiej pożyczki lombardowej;

– • – okres spłaty wyrażony w dniach;

– R – liczbę dni w roku.

Ważne! Pozaodsetkowe koszty konsumenckiej pożyczki lombardowej po 7 stycznia 2024 r. nie będą mogły być wyższe niż 45 proc. proc. kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 13 ust. 2).

PRZYKŁAD 3

Należy również pamiętać, iż w przypadku przedłużenia terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłaty maksymalna wysokość pozaodsetkowych kosztów konsumenckiej pożyczki lombardowej po wejściu w życie nowych przepisów będzie obliczana według powyższego wzoru, z uwzględnieniem nowego okresu spłaty tej pożyczki (art. 13 ust. 3).

Odsetki też z pułapem

Tak jak do tej pory przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową będzie miał prawo pobierać odsetki od konsumenckiej pożyczki lombardowej. Ustawa ogranicza jednak maksymalną wysokość pobieranych odsetek. Nie będą one mogły przekraczać odsetek maksymalnych, a więc dwukrotności wysokości odsetek ustawowych (np. w 2023 r. jest to 20,5 proc.).

WAŻNE! Odsetki maksymalne kapitałowe zależą od stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, która ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej. Ze względu na to, że podlega ona zmianom, to przed ustaleniem odsetek maksymalnych należy zweryfikować aktualną wysokość stopy referencyjnej ogłoszonej przez Narodowy Bank Polski.

Odsetki maksymalne kapitałowe oblicza się według wzoru:

stopa referencyjna NBP + 3,5 proc. × 2

• Jakie konsekwencje będą grozić lombardowi, jeżeli zastosuje odsetki wyższe niż maksymalne dopuszczone w ustawie?

Jeżeli w umowie konsumenckiej pożyczki lombardowej przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową ustaliłby odsetki przewyższające 20,5 proc., niezależnie od treści umowy, będą mu przysługiwać jedynie odsetki maksymalne. Przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową nie będzie mógł domagać się od konsumenta zapłaty odsetek wyższych niż odsetki maksymalne.

• Jakie uprawnienia będzie miał konsument w przypadku naruszenia przepisów przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową?

Jeżeli przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową naruszy przepisy dotyczące obowiązkowych elementów umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 10 ustawy) albo pozaodsetkowe koszty pożyczki przekroczą 45 proc. kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej lub przedsiębiorca będzie żądać odsetek od kwoty pożyczki przekraczających wysokość odsetek maksymalnych – to wówczas konsumentowi będą przysługiwać dodatkowe uprawnienia.

▶ Po pierwsze: jeżeli umowa nie zostanie przez konsumenta jeszcze wykonana, będzie on mógł, po złożeniu temu przedsiębiorcy pisemnego oświadczenia, zwrócić całkowitą kwotę do spłaty bez odsetek i pozaodsetkowych kosztów umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej w terminie i w sposób ustalony w umowie.

▶ Po drugie: jeżeli umowa zostanie przez konsumenta już wykonana, to w takiej sytuacji będzie mu przysługiwało roszczenie wobec przedsiębiorcy o zwrot różnicy między zapłaconą przez niego całkowitą kwotą do spłaty a wypłaconą mu przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową kwotą konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Konsument może skorzystać na potknięciach

Dodatkowe uprawnienia, które ustawodawca przyznał konsumentom, mogą budzić sprzeciw przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową – zwłaszcza w zakresie naruszenia przepisów dotyczących obowiązkowych elementów umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej, o których mowa w art. 10 omawianej ustawy. Z treści przepisu wynika bowiem wyraźnie, że każdy brak (np. numeru rejestrowego w rejestrze przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową lub informacji o stosowanej przez przedsiębiorcę procedurze i zasadach rozpatrywania reklamacji) będzie generował uprawnienia po stronie konsumenta. Jednakże tego rodzaju przepisy będą obligować przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową do jeszcze większej staranności w przygotowaniu projektu umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Co jednak istotne dla przedsiębiorców – roszczenie to przedawni się z upływem roku od dnia wykonania umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej przez konsumenta. W związku z tym konsumenci nie powinni zwlekać z wystąpieniem do przedsiębiorcy z roszczeniem o zwrot różnicy między zapłaconą całkowitą kwotą do spłaty a wypłaconą im kwotą konsumenckiej pożyczki lombardowej.

• Jakie będą zasady spłaty konsumenckiej pożyczki lombardowej, jeśli strony nie określą ich w umowie?

W sytuacji, gdy umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej nie będzie określała zasad zapłaty całkowitej kwoty do spłaty (np. całkowitym koszcie konsumenckiej pożyczki lombardowej z wyodrębnieniem jego poszczególnych składników i ich wysokości), konsument będzie miał prawo dokonać zapłaty całkowitej kwoty do spłaty bez odsetek i pozaodsetkowych kosztów, w równych ratach, płatnych co miesiąc od dnia zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 16 ust. 1 ustawy).

• Jakie będą zasady spłaty konsumenckiej pożyczki lombardowej, gdy w umowie nie zostanie wskazany termin zapłaty całkowitej kwoty do spłaty?

Zgodnie z art. 16 ust. 2 ustawy, jeżeli umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej nie określa jedynie terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłaty, konsument dokonuje zapłaty całkowitej kwoty do spłaty bez odsetek i pozaodsetkowych kosztów, w równych ratach, płatnych co miesiąc od dnia zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej. Przy czym terminy zapłaty całkowitej kwoty do spłaty, gdy nie określa ich umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej, będą zależne od wysokości kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej i wyniosą:

• dwa miesiące od dnia wypłaty konsumentowi kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej – w przypadku gdy kwota ta nie przekracza 3000 zł;
• dwa lata od dnia wypłaty konsumentowi kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej – w przypadku gdy kwota ta przekracza 3000 zł i nie przekracza 30 000 zł;
• pięć lat od dnia wypłaty konsumentowi kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej – w przypadku gdy kwota ta przekracza 30 000 zł.

Należy również pamiętać, że ustawa dopuszcza poślizg w spłacie przez konsumenta, ale wówczas musi on się liczyć z wyższymi kosztami. Mianowicie zgodnie z art. 17 ust. 2 w terminie 30 dni od dnia upływu terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłaty konsument ma prawo do zapłaty niezapłaconej części całkowitej kwoty do spłaty według stanu na dzień terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłaty, powiększonej o nie więcej niż 20 proc. tej kwoty.

Co istotne, w przypadku zapłaty całkowitej kwoty do spłaty we wskazanych wyżej terminach ustanowione umową zabezpieczenie lombardowe wygaśnie. Obowiązek niezwłocznego zwrotu przedmiotu zabezpieczenia lub dodatkowo obowiązek wystawienia na żądanie odpowiednio konsumenta, jego małżonka lub współwłaściciela potwierdzenia przeniesienia własności przedmiotu zabezpieczenia lombardowego będzie tożsamy jak w przypadku zapłaty całkowitej kwoty do spłaty w ustalonym w umowie terminie.

Pożyczki pod zastaw na odległość też na nowych zasadach

Lombardy idą z duchem czasu: coraz częściej zawierają umowy za pośrednictwem internetu lub przez telefon. Ustawodawca postanowił wprowadzić ochronę konsumenta również na tym polu

Coraz częstszym zjawiskiem jest zawieranie umów pożyczek lombardowych na odległość. Zgodnie z definicją (zawartą w art. 3 pkt 9 ustawy) przez umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej zawieranej na odległość rozumie się umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej zawieraną bez jednoczesnej fizycznej obecności obu stron, z wyłącznym wykorzystaniem jednego lub większej liczby środków porozumiewania się na odległość do chwili zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej włącznie. W praktyce chodzi najczęściej o umowy zawierane przez telefon lub przez internet.

PRZYKŁAD 4

Szczególne obowiązki informacyjne...

W związku ze szczególną specyfiką umów zawieranych na odległość na przedsiębiorcach wykonujących działalność lombardową po 7 stycznia 2024 r. spoczywać będą szczególne obowiązki informacyjne (określono je w art. 19 nowej ustawy). ramka 4

Ramka 4

▶ Sposób przekazania. Informacje te powinny być przekazane na formularzu informacyjnym dotyczącym umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej, którego wzór określa załącznik do ustawy.

▶ Wymogi co do terminu. Informacje te przedsiębiorca będzie zobowiązany przekazać konsumentowi najpóźniej w chwili wyrażenia przez konsumenta woli związania się umową konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość.

...i skutki ich niedopełnienia

Konsekwencje naruszenia obowiązku informacyjnego przez przedsiębiorcę są dotkliwe i zależą od etapu, na jakim znajduje się wykonanie umowy (art. 19 ust. 2). I tak:

▶ jeżeli umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej nie zostanie jeszcze wykonana przez konsumenta, to konsument po złożeniu przedsiębiorcy pisemnego oświadczenia będzie mógł zwrócić całkowitą kwotę do spłaty bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów – w tym odsetek i pozaodsetkowych kosztów umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej;

▶ jeżeli umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej zostanie już przez konsumenta wykonana, to konsumentowi wobec przedsiębiorcy będzie przysługiwało roszczenie o zwrot różnicy między zapłaconą przez konsumenta całkowitą kwotą do spłaty (obejmującą również odsetki oraz pozaodsetkowe koszty umowy) a wypłaconą mu przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową kwotą konsumenckiej pożyczki lombardowej, przy czym roszczenie to przedawni się z upływem jednego roku od dnia wykonania umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 19 ust. 3).

PRZYKŁAD 5

Szczególne wymogi przy umowie przez telefon

Specjalne zasady dotyczą też umów konsumenckiej pożyczki lombardowej w sytuacji, gdy przedsiębiorca kontaktuje się z konsumentem telefonicznie.

▶ Po pierwsze, przedsiębiorca (lub jego pracownik) musi poinformować konsumenta, że kontaktuje się z nim w celu zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość już na początku rozmowy. Konsument musi od samego początku mieć świadomość, czego dotyczy rozmowa, aby – w razie braku zainteresowania – móc ją zakończyć.

▶ Po drugie, proponując konsumentowi zawarcie umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej przez telefon, przedsiębiorca (lub jego pracownik) musi potwierdzić konsumentowi treść proponowanej umowy na trwałym nośniku. W tym celu treść umowy może zostać konsumentowi przekazana na papierze – np. pocztą, na płycie CD/DVD czy w formie pliku przesłanego za pośrednictwem wiadomości e-mail. Ważne jest, aby konsument mógł przechowywać treść umowy i mieć do niej dostęp w przyszłości.

▶ Po trzecie, co szczególnie istotne, oświadczenie konsumenta o zawarciu umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej będzie skuteczne tylko wówczas, gdy zostanie utrwalone na trwałym nośniku po otrzymaniu potwierdzenia zawarcia tej umowy od przedsiębiorcy. Przy czym przez trwały nośnik należy rozumieć materiał lub narzędzie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych osobiście do niego, w sposób umożliwiający dostęp do informacji w przyszłości przez czas odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i które pozwalają na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci. Nie wystarczy zatem ustne oświadczenie konsumenta przekazane przedsiębiorcy telefonicznie.

Rozwiązanie to ma zapobiec stosowaniu nadużyć przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Dzięki wspomnianemu obowiązkowi przekazywania treści umowy na trwałym nośniku ma zostać niwelowane ryzyko, że konsument zawrze umowę, której treści de facto nie znał lub nie miał okazji poznać, przemyśleć etc. Uzależnienie skuteczności oświadczenia konsumenta o zawarciu umowy od jego utrwalenia na trwałym nośniku działa też zabezpieczająco – w ten sposób zostają zabezpieczone również ewentualne kwestie dowodowe. Wykazanie, że oświadczenie nie zostało utrwalone na trwałym nośniku, lecz np. złożone jedynie ustnie, będzie przesądzać o nieskuteczności oświadczenia i tym samym o nieskuteczności całej umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej.

• Jak po wejściu w życie nowych przepisów powinno wyglądać potwierdzenie zawarcia na odległość umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej?

Obowiązek przekazania konsumentowi potwierdzenia zawarcia umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość zawarto w art. 21 ustawy. Zgodnie z nim ustawodawca wprowadza w nim wymogi co do:

• formy – po zawarciu przedsiębiorca będzie zobowiązany przekazać konsumentowi potwierdzenie tego faktu na trwałym nośniku;
• terminu – potwierdzenie zawarcia będzie musiało nastąpić bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w chwili wypłaty konsumentowi kwoty konsumenckiej pożyczki lombardowej,
• treści – potwierdzenie powinno zawierać te same informacje, co formularz informacyjny przekazywany konsumentowi najpóźniej w chwili wyrażenia przez niego woli związania się umową konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość (zob. wyżej).

Prawo odstąpienia od umowy zawartej na odległość

Analizując przepisy dotyczące umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej zawieranej na odległość, nie sposób nie dostrzec podobieństw i analogii do przepisów znajdujących się w ustawie z 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta oraz ustawie z 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim dotyczących umów zawieranych na odległość, w szczególności w zakresie ustawowego prawa do odstąpienia przez konsumenta od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej zawartej na odległość bez konieczności podawania jakiejkolwiek przyczyny. Zgodnie z nowymi przepisami konsumentowi, który zawarł umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej na odległość, przysługuje prawo do odstąpienia od umowy bez konieczności podawania przyczyny i ponoszenia z tego tytułu kosztów, poza pewnymi wyjątkami.

Koszty po stronie konsumenta

Konsument, który skorzysta z ustawowego prawa do odstąpienia od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej zawartej na odległość, będzie musiał ponieść następujące koszty (art. 22 ust. 1 ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej):

1) koszt dostarczenia kwoty pożyczki lombardowej oraz przedmiotu zabezpieczenia lombardowego – jeżeli wybierze sposób tego dostarczenia inny niż najtańszy oferowany przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową;

2) odsetki za okres od dnia wypłaty kwoty pożyczki lombardowej do dnia zwrotu przez konsumenta kwoty tej pożyczki;

3) koszty sądowe lub koszty na rzecz organów administracji publicznej, które nie podlegają zwrotowi, poniesionych przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową w związku z zawarciem umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Informacje na życzenie

Na wniosek konsumenta przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową po 7 stycznia 2024 r. będzie musiał udostępnić mu w każdym momencie informacje o:

• odsetkach należnych przedsiębiorcy w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej zawartej na odległość oraz stawce dziennej tych odsetek;
• kosztach sądowych lub kosztach na rzecz organów administracji publicznej ponoszonych przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową w związku z zawarciem umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej, które nie podlegają zwrotowi w przypadku odstąpienia przez konsumenta od umowy.

Krótki czas na rezygnację

Termin na skorzystanie z prawa do odstąpienia od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej będzie wynosił siedem dni od dnia zawarcia takiej umowy (zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy). Do jego zachowania wystarczył, że konsument przed upływem tych siedmiu dni wyśle w dowolny sposób oświadczenie o odstąpienie od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej. Co ważne, ustawa nie określa, w jakiej formie ma być złożone oświadczenie. W praktyce oznacza to, że konsument będzie mógł je złożyć w zwykłej formie pisemnej (np. wysłać do przedsiębiorcy listem) lub za pośrednictwem wiadomości e-mail. Oczywiście przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową może też zapewniać możliwość złożenia oświadczenia o odstąpieniu drogą elektroniczną, za pośrednictwem jego strony internetowej. Wówczas konsument może odstąpić od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej przez złożenie stosownego oświadczenia na tej stronie.

Po otrzymaniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej przedsiębiorca będzie miał obowiązek potwierdzić ten fakt konsumentowi na trwałym nośniku – np. przesyłając potwierdzenie pocztą tradycyjną lub elektroniczną.

PRZYKŁAD 6

Ramka 5

UWAGA! Dla skuteczności złożonego oświadczenia o odstąpieniu od umowy nie ma znaczenia, że konsument w treści swojego pisma nie wskaże, że od umowy „odstępuje”, a zawsze w nim np. sformułowanie, że „rezygnuje z pożyczki”. Wystarczy, że ze złożonego oświadczenia woli wynika w sposób jasny, że intencją konsumenta było zakończenie zawiązanego z przedsiębiorcą prowadzącym działalność lombardową stosunku umownego.

Dlaczego 7, a nie 14 dni?

Na gruncie ustawy o prawach konsumenta oraz ustawy o kredycie konsumenckim prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość może być zrealizowane w terminie 14 dni od dnia zawarcia umowy. Dlaczego zatem w przypadku umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej termin ten został określony jako termin siedmiodniowy? W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że termin ten koresponduje z przepisami ustawy w zakresie, w jakim stanowią, że czas trwania umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej nie może być krótszy niż siedem dni. Zatem wprowadzenie siedmiodniowego terminu wynika z tego, że czas na skorzystanie z prawa do odstąpienia nie powinien przekraczać minimalnego czasu trwania umowy. Co do zasady umowa konsumenckiej pożyczki lombardowej ma charakter krótkotrwały. Zdaniem projektodawcy przyznanie konsumentowi prawa do skorzystania z jego uprawnienia w terminie 14-dniowym pozostawałoby w dysproporcji do standardowego czasu jej trwania, który może być znacznie krótszy.

Sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia: czy to rzeczywiście koniec z nadużyciami?

Nowością są przepisy ustalające procedury sprzedaży przedmiotu, który nie został wykupiony przez klienta. Standardową formą zbycia stanie się aukcja. Co istotne, przedmiot będzie można sprzedać bezpośrednio dopiero wtedy, gdy licytacja dwukrotnie nie przyniesie efektu

Sprzedaż przedmiotu zabezpieczenia lombardowego to niezwykle istotny aspekt na gruncie przepisów o konsumenckiej pożyczce lombardowej. Do tej pory prawo nie regulowało w sposób szczegółowych zasad, na jakich przedsiębiorcy prowadzący działalność lombardową mogli sprzedawać przedmioty zabezpieczenia lombardowego w razie braku spłaty konsumenckiej pożyczki lombardowej. To z kolei prowadziło do licznych nadużyć. Powszechnym zjawiskiem było znaczne zaniżanie wartości przedmiotu zabezpieczenia przy jego wycenie, przy jednoczesnym zastrzeganiu po stronie konsumenta dodatkowych, wysokich kosztów, które konsument musiałby zapłacić przy spłacie pożyczki, co z kolei było dla niego nieopłacalne. W razie braku spłaty pożyczki przedsiębiorca, który wcześniej, przy wypłacie kwoty pożyczki i wycenie przedmiotu zabezpieczenia lombardowego zaniżył jego wartość, mógł sprzedać go po cenie rynkowej, uzyskując tym samym znaczny zysk. Dlatego też tak kluczowe z punktu widzenia ochrony konsumenta stało się określenie zasad wyceny przedmiotu zabezpieczenia lombardowego oraz samej jego sprzedaży w nowej ustawie.

• Kiedy będzie mogło dojść do sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego?

Do sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego zgodnie z art. 25 ustawy dojdzie w przypadku braku zapłaty przez konsumenta całkowitej kwoty do spłaty. Należy zauważyć, że przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową nie dostanie w tym zakresie pełnej dowolności. W szczególności nie będzie mógł on wystawić przedmiotu zabezpieczenia lombardowego na sprzedaż już kolejnego dnia po upływie określonego w umowie terminu zapłaty. Po upływie terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłat, konsument będzie miał jeszcze 30 dni na zapłatę niezapłaconej części (zob. omówienie kwestii związanych z terminem spłaty). W takim jednak wypadku przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową będzie miał prawo powiększyć pozostałą do zapłaty kwotę o nie więcej niż 20 proc. Co szczególnie istotne, dopiero po tym terminie przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową będzie mógł zaoferować do sprzedaży przedmiot zabezpieczenia lombardowego (jednak nie później niż po upływie 60 dni od dnia upływu terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłaty).

PRZYKŁAD 7

Wydłużenie o dodatkowe 60 dni

Przedsiębiorca będzie mógł dodatkowo wydłużyć konsumentowi powyższy maksymalny termin 60 dni, po upływie którego ma prawo zaoferować przedmiot zabezpieczenia lombardowego do sprzedaży – jednak nie więcej niż o kolejne 60 dni. Wniosek w tej sprawie konsument powinien jednak złożyć jeszcze przed upływem terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłaty (art. 26 ust. 2 ustawy). W przypadku jeśli przedsiębiorca naruszy te terminy, straci straci on uprawnienie do pomniejszenia należnej konsumentowi nadwyżki uzyskanej ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego o 20 proc. Kwota pomniejszenia nadwyżki stanowi przychód przedsiębiorcy i nie jest wliczana do całkowitego kosztu konsumenckiej pożyczki lombardowej.

Aukcje internetowe

Sprzedaż przedmiotów zabezpieczenia lombardowego często odbywa się już teraz na aukcjach internetowych – setki takich aukcji możemy odnaleźć na popularnych platformach internetowych jak Allegro czy OLX. Niektóre z większych lombardów mają także własne strony internetowe, na których prowadzą sprzedaż. Po wejściu w życie ustawy będą oni mogli kontynuować sprzedaż w tej formie, o ile wykorzystywane przez nich serwisy będą spełniać ustawowe warunki.

Na gruncie nowych przepisów sprzedaż w formie aukcji internetowej będzie stanowić podstawową formę sprzedaży przedmiotów zabezpieczenia lombardowego przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Aukcja taka będzie zawsze obligatoryjna – z wyjątkiem sytuacji, gdy wartość przedmiotu zabezpieczenia lombardowego nie będzie przekraczała 500 zł. W przypadku przedmiotów o niższej wartości ustawodawca dopuszcza sprzedaż bezpośrednią przez lombard.

Wymogi wobec ogłoszenia

Szczególne zasady dotyczą także samego ogłoszenia o organizowanej aukcji. Ustawodawca nakłada w tym zakresie na przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową obowiązki informacyjne. I tak ogłoszenie o aukcji przedsiębiorca będzie musiał zamieścić w lokalu swojego przedsiębiorstwa oraz na swojej stronie internetowej (o ile ją posiada).

Obligatoryjne elementy ogłoszenia o aukcji wskazano w art. 28 ustawy. Będą to:

1) cena wywoławcza przedmiotu zabezpieczenia lombardowego;

2) termin oraz miejsce przeprowadzenia aukcji;

3) określenie przedmiotu zabezpieczenia lombardowego, takie jak: rodzaj, marka, cechy szczególne, o ile przedmiot je posiada;

4) warunki aukcji lub miejsce lub sposób udostępnienia tych warunków.

Cena wywoławcza

Zgodnie z nowymi przepisami cena wywoławcza przedmiotu zabezpieczenia lombardowego w pierwszej aukcji ma być równa szacunkowej wartości przedmiotu zabezpieczenia lombardowego ustalonej w umowie konsumenckiej pożyczki lombardowej (art. 19 ust. 1 ustawy). W tym miejscu warto jednak przypomnieć, że jeszcze przed zawarciem umowy przedsiębiorca będzie miał obowiązek poinformować konsumenta o szacunkowej wartości przedmiotu zabezpieczenia lombardowego i sposobie ustalenia tej wartości. Tożsama informacja będzie musiała znaleźć się obligatoryjnie w umowie konsumenckiej pożyczki lombardowej. Takie rozwiązanie ma zapobiegać zaniżaniu przez lombardy wartości przedmiotu zabezpieczenia.

Ustawa przewiduje jednak dwa odstępstwa od zasady, że cenę wywoławczą stanowi szacunkowa wartość przedmiotu zabezpieczenia lombardowego:

• po pierwsze, w sytuacji gdy całkowita kwota do spłaty będzie przekraczać kwotę szacunkowej wartości przedmiotu zabezpieczenia lombardowego ustalonej w umowie, cenę wywoławczą będzie stanowić równowartość całkowitej kwoty do spłaty;
• po drugie, w sytuacji gdy konsument przed upływem terminu zapłaty całkowitej kwoty do spłaty złoży do przedsiębiorcy wniosek o zmianę ceny wywoławczej przedmiotu zabezpieczenia lombardowego, a przedsiębiorca wyrazi na tę zmianę zgodę.

Zasady aukcji prowadzonych przez przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową nie będą się różnić od zasad zwykłych aukcji internetowych. Tak więc w toku aukcji internetowej uczestnicy aukcji będą składać swoje oferty. Złożona oferta przestanie wiązać uczestnika aukcji wtedy, gdy inny uczestnik złoży ofertę korzystniejszą, zawierającą najwyższą cenę za przedmiot zabezpieczenia lombardowego. Zawarcie umowy w wyniku aukcji nastąpi z chwilą zakończenia aukcji – aukcję wygra oczywiście ten uczestnik, który zaoferuje najwyższą cenę.

Nieskuteczna licytacja

Co będzie mógł zrobić przedsiębiorca w przypadku, jeśli nikt nie przystąpi do licytacji przedmiotu zabezpieczenia lombardowego? Otóż w takiej sytuacji przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową, nie wcześniej niż po upływie 14 dni i nie później niż po upływie 30 dni od dnia zakończenia pierwszej aukcji, będzie musiał wystawić przedmiot zabezpieczenia lombardowej na drugiej aukcji. Przy czym cena wywoławcza w drugiej aukcji nie będzie mogła być niższa od 90 proc. ceny wywoławczej ustalonej w pierwszej aukcji (art. 32 ustawy).

Natomiast jeżeli przedmiotu zabezpieczenia lombardowego nie uda się sprzedać na drugiej aukcji, przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową nie będzie miał obowiązku wystawiania go na trzeciej aukcji. Po przeprowadzonych zgodnie z powyższymi przepisami dwóch nieudanych próbach dopuszczalna bowiem będzie sprzedaż bezpośrednia przedmiotu zabezpieczenia lombardowego. Kwota ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego będzie uiszczana na rachunek bankowy przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową.

PRZYKŁAD 8

Ważne! Cena wywoławcza w dwóch pierwszych aukcjach będzie musiała wynosić odpowiednio: pierwszej – 100 proc., a drugiej – 90 proc. szacunkowej wartości przedmiotu zabezpieczenia.

Nadwyżka po zmianach dla konsumenta

Całkowitą nowością jest to, że 7 stycznia 2024 r. nadwyżka ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego będzie się należała konsumentowi. To odpowiedź na obecne nadużycia. Jednym z podstawowych zarzutów wobec przedsiębiorców prowadzących działalność lombardową jest bowiem to, że celowo zaniżają wartość przedmiotu zabezpieczenia lombardowego, aby sprzedać go znacznie drożej i uzyskać tym samym duży zysk. Na gruncie nowych przepisów (art. 34 ustawy), jeżeli ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego zostanie uzyskana nadwyżka, przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową będzie zobowiązany przekazać jej kwotę konsumentowi.

Przy czym nadwyżka – zgodnie z definicją zawartą w art. 3 pkt 5 ww. aktu prawnego – to różnica pomiędzy kwotą uzyskaną ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego a niezapłaconą przez konsumenta przed wymaganym terminem:

• całkowitą kwotą do spłaty albo
• częścią całkowitej kwoty do spłaty – w przypadku częściowej spłaty całkowitej kwoty do spłaty.

• Jaki będzie termin na zwrot nadwyżki konsumentowi

Artykuł 34 ust. 2 ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej wymaga, by nadwyżka była przekazana konsumentowi niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie siedmiu dni od dnia:

1) otrzymania przez tego przedsiębiorcę kwoty ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego;

2) upływu ustawowego terminu odstąpienia od umowy przez kupującego przedmiot zabezpieczenia − w przypadku zakupu tego przedmiotu na odległość albo poza lokalem przedsiębiorstwa.

Wskazany w pkt 2 moment, od którego należy liczyć siedmiodniowy termin, wynika z tego, że umowy sprzedaży zawierane w wyniku aukcji internetowych prowadzonych przez lombardy stanowią umowy sprzedaży zawierane na odległość w rozumieniu ustawy o prawach konsumenta. W takim przypadku konsumentowi przysługuje prawo do odstąpienia od umowy sprzedaży bez podawania przyczyny w terminie 14 dni od jej zawarcia. Wobec tego za uzasadnione uznać należy wstrzymanie się ze zwrotem nadwyżki do czasu upływu ustawowego terminu na skorzystanie z uprawnienia do odstąpienia przez nabywcę przedmiotu zabezpieczenia lombardowego.

Ramka 6

Pomniejszenie nadwyżki – dodatkowy przychód przedsiębiorcy

Nadwyżka ze sprzedaży przedmiotu zabezpieczenia lombardowego będzie mogła zostać pomniejszona przez przedsiębiorcę wykonującego działalność lombardową o nie więcej niż 20 proc. tej nadwyżki. W takim przypadku przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową zwraca konsumentowi pozostałą część nadwyżki, tj. jej 80 proc. Kwota pomniejszenia nadwyżki ma stanowić przychód przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową i nie będzie wliczana do całkowitego kosztu konsumenckiej pożyczki lombardowej. W projekcie ustawy wskazano, że kwota ta ma w praktyce zapewnić przedsiębiorcy prowadzącemu działalność lombardową pokrycie kosztów związanych z przechowaniem i ze sprzedażą rzeczy.

PRZYKŁAD 9

Jak wytłumaczono w uzasadnieniu do projektu ustawy, wprowadzenie obowiązku zapłaty całkowitej kwoty do spłaty powiększonej o nie więcej niż 20 proc. wartości tej kwoty oraz obowiązku zwrotu nadwyżki ma na celu zapobieżenie wspomnianym nieuczciwym praktykom lombardów polegającym na zaniżaniu ceny przedmiotu zabezpieczenia lombardowego na etapie jego wyceny. Obowiązek zwrotu 80 proc. kwoty nadwyżki uzyskanej ze sprzedaży powoduje, że nie będzie w interesie przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową zaniżanie tej kwoty.

Czy faktycznie taki będzie efekt wprowadzonych przepisów? Czy nowe mechanizmy i obowiązki skutecznie ochronią konsumentów przed nadużyciami ze strony lombardów? Przekonamy się za jakiś czas.

Prowadzenie działalności lombardowej na nowych zasadach

Ustawa wprowadzi obowiązek posiadania spółki kapitałowej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej). Nowością będzie też obowiązek wpisu do rejestru prowadzonego przez KNF

W chwili obecnej najpopularniejszą formą wykonywania działalności lombardowej w Polsce jest jednoosobowa działalność gospodarcza. Nowe przepisy spowodują, że ci przedsiębiorcy będą zmuszeni przekształcić swoje działalności w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółkę akcyjną – które będą jedynymi formami wykonywania działalności lombardowej.

Zastrzeżone słowo

Nadto słowo „lombard” w firmie spółki lub w reklamie będzie mógł używać wyłącznie przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową (art. 35 ust. 3 ustawy). Zatem wszystkie inne podmioty, które nie będą mieć formy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej, lub będą tego rodzaju spółkami, ale nie będą prowadzić działalności lombardowej – będą zmuszone do zmiany swoich firm.

▶ Wymóg co do kapitału. Jeżeli przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową zdecyduje się na jej prowadzenie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością – to minimalny kapitał zakładowy tej spółki będzie musiał wynosić 50 000 zł (dla porównania: minimalny kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wykonującej inne działalności wynosi 5000 zł).

Co istotne, kapitał zakładowy spółki wynoszący 50 000 zł trzeba będzie pokryć wyłącznie wkładem pieniężnym (nie będzie możliwości wniesienia aportu np. w postaci rzeczy ruchomych lub nieruchomości), a środki na pokrycie tego kapitału nie będą mogły pochodzić z kredytu, pożyczki, emisji obligacji lub ze źródeł nieudokumentowanych. Powyższe warunki mają na celu zwiększenie ochrony konsumentów oraz ich pewności co do prawdziwości danych oraz wiarygodności samego podmiotu, z którym zawierają umowę konsumenckiej pożyczki lombardowej.

▶ Wymóg niekaralności. Członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatorem lub prokurentem przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową nie będzie mogła zostać osoba, która była prawomocnie skazana za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe.

Wpis do rejestru

Kolejna nowość to obowiązek uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Działalność lombardowa w myśl nowego art. 37 ust. 1 „jest działalnością regulowaną w rozumieniu ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców”. To zaś oznacza, że wymagać będzie obowiązkowo wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Rejestr ten ma prowadzić Komisja Nadzoru Finansowego w systemie teleinformatycznym i będzie on udostępniany na jej stronie internetowej. Co istotne, „za dzień rozpoczęcia przez przedsiębiorcę wykonywania działalności lombardowej uważa się dzień dokonania wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową” (tak stanowi art. 37 ust. 2 ustawy). Zatem konsumenci przed zawarciem umowy konsumenckiej pożyczki lombardowej po 7 stycznia 2024 r. uzyskają możliwość zweryfikowania w prosty sposób przedsiębiorcy, z którym zamierzają zawrzeć taką umowę. Wpis w rejestrze przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową będzie zawierać:

1) firmę i adres siedziby tego przedsiębiorcy;

2) numer identyfikacji podatkowej (NIP);

3) numer rejestrowy;

4) listę adresów lokali, w których będzie wykonywana działalność lombardowa;

5) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym;

6) wzmiankę o wykreśleniu przedsiębiorcy z rejestru (art. 38 ust. 1 ustawy).

Procedura i obowiązki

Komisja Nadzoru Finansowego dokona wpisu do rejestru na wniosek przedsiębiorcy zamierzającego rozpocząć wykonywanie działalności lombardowej, złożonego wyłącznie za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnianego na stronie internetowej KNF.

Wpis ten będzie dokonywany w terminie 14 dni od dnia otrzymania wniosku przez KNF. Ponadto przyjmuje się, że wpis jest dokonany z chwilą zamieszczenia danych w rejestrze. Dokonując wpisu do rejestru, KNF nada przedsiębiorcy numer rejestrowy.

▶ Zawiadomienie o zmianie danych. W przypadku zmiany jakichkolwiek danych wpisanych do rejestru przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową będzie obowiązany złożyć wniosek o zmianę wpisu w rejestrze niezwłocznie, nie później niż w terminie siedmiu dni od dnia, w którym nastąpiła zmiana tych danych. KNF i w tym przypadku dostanie 14 dni na wpis zmiany tych danych. Wniosek o wpis do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową ma podlegać opłacie w wysokości 600 zł. Natomiast składając wniosek o zmianę wpisu w rejestrze oraz wniosek o wykreślenie wpisu z rejestru, trzeba będzie uiścić opłatę w wysokości 200 zł.

▶ Zawiadomienie o zawieszeniu. Ponadto przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową o zamiarze zakończenia lub zawieszeniu działalności lombardowej będzie musiał zawiadomić KNF. W takiej sytuacji – jak stanowi art. 39 ust. 9 ustawy – przedsiębiorca będzie musiał wskazać termin zakończenia lub termin, w którym działalność będzie zawieszona.

▶ Przechowywanie danych. KNF będzie przechowywać dane przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową, które uległy zmianie, oraz dane wykreślonego przedsiębiorcy przez okres trzech lat od dnia dokonanej zmiany lub wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru. Tożsama sytuacja będzie miała miejsce z danymi przedsiębiorcy, któremu komisja odmówiła wpisu do rejestru.

▶ Kontrola. Po wpisie przedsiębiorcy wykonującego działalność lombardową do rejestru kontrolę przestrzegania przez niego przepisów ustawy przeprowadzać będzie Inspekcja Handlowa działająca na podstawie ustawy z 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji Handlowej (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1706; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1285).

Odmowa dokonania wpisu

Oczywiście nie będzie tak, że każdy przedsiębiorca ubiegający się o wpis w rejestrze przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową go otrzyma. Komisja Nadzoru Finansowego odmówi, w drodze decyzji, dokonania wpisu, jeżeli przedsiębiorca ubiegający się o wpis nie spełni podstawowych warunków wykonywania działalności lombardowej. Po pierwsze chodzi w tym przypadku oczywiście o formę wykonywanej działalności (inną niż spółka z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółka akcyjna), jak również o minimalną wysokość kapitału zakładowego oraz sposób jego pokrycia, a także skazanie za przestępstwo przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub przestępstwo skarbowe przez członków zarządu, organów nadzoru lub prokurentów. Po drugie KNF odmów wpisu, jeżeli wniosek jest niekompletny i nie został uzupełniony w wyznaczonym terminie lub dane zawarte w tym wniosku są niezgodne ze stanem faktycznym.

Reklama działalności lombardowej

Artykuł 44 ustawy wskazuje, że reklama działalności lombardowej może być prowadzona pod warunkiem umieszczenia w niej komunikatu wyraźnie wskazującego na wykonywanie działalności lombardowej. Należy zatem przyjąć, że w przypadku ewentualnej reklamy działalności lombardowej podmiot ją wykonujący będzie zobowiązany wskazać w sposób niebudzący wątpliwości, że wykonuje działalność lombardową lub że uzyskał wpis do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Jak będzie wyglądać reklama działalności lombardowej, przekonamy się zapewne już niedługo.

Okres przejściowy na dostosowanie się do nowych wymogów

Chociaż nowe zasady działalności zaczną obowiązywać w początkach 2024 r., to ci przedsiębiorcy, którzy prowadzą lombardy w chwili wejścia ustawy w życie, dostali dodatkowy czas na dostosowanie się do jej przepisów

Ustawa o konsumenckiej pożyczce lombardowej, jak już pisaliśmy, wejdzie w życie po upływie sześciu miesięcy od ogłoszenia jej w Dzienniku Ustaw. Te nowe przepisy – jak wspomniano – będą dotyczyć również przedsiębiorców, którzy już obecnie prowadzą lombardy. Oznacza to dla nich wiele nowych obowiązków oraz konieczność dostosowania prowadzonych dotychczas działalności do nowych wymogów. Dotyczy to w szczególności konieczności:

• uzyskania wpisu do rejestru,
• prowadzenia działalności w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej,
• wymogu posiadania kapitału zakładowego na odpowiednim poziomie oraz
• dostosowania do przepisów sposobów prowadzenia działalności, w tym wprowadzenia systemu sprzedaży przedmiotów zabezpieczenia lombardowego.

Ustawodawca daje jednak tym właśnie przedsiębiorcom dodatkowy czas na dostosowanie swoich działalności do nowej rzeczywistości prawnej.

Wpis do rejestru

I tak, przedsiębiorca wykonujący działalność lombardową w dniu wejścia w życie ustawy będzie mógł dalej wykonywać tę działalność bez spełnienia wymogu uzyskania wpisu do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową. Stan taki może jednak trwać tylko sześć miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Po tym czasie przedsiębiorca będzie zobowiązany do uzyskania wpisu. Wystarczy przy tym, że przed upływem tych sześciu miesięcy złoży wniosek o wpis do rejestru. Nawet jeśli po jego upływie nie uzyska prawomocnego wpisu, będzie mógł kontynuować prowadzoną działalność aż do prawomocnego rozpatrzenia wniosku o wpis.

PRZYKŁAD 10

Zmiana firmy przedsiębiorcy

Nowe przepisy nakładają obowiązek prowadzenia działalności lombardowej wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej. Firma takiej spółki może zawierać dodatkowe oznaczenie „lombard”, przy czym oznaczenia takiego w firmie spółki lub reklamie może używać wyłącznie przedsiębiorca prowadzący działalność lombardową. W efekcie wszystkie inne podmioty, które nie prowadzą działalności lombardowej w rozumieniu przepisów ustawy, a w swojej firmie mają oznaczenie „lombard”, będą zobligowane do zmiany firmy i wyeliminowania tego oznaczenia z firmy.

Dotyczy to zarówno przedsiębiorców wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, jak i przedsiębiorców wpisanych do Krajowego Rejestru Sądowego.

Przedsiębiorca wpisany do CEIDG będzie zobowiązany do zmiany swojej firmy (nazwy) w terminie sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. W związku z tym że działalność lombardowa będzie mogła być prowadzona wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub akcyjnej, już wkrótce w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej niedozwolone będzie przyjęcie firmy zawierającej słowo „lombard”.

Przedsiębiorca wpisany do KRS, który w terminie ww. sześciu miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy nie złoży wniosku o wpis do rejestru przedsiębiorców wykonujących działalność lombardową, będzie zobowiązany zgłosić zmianę niezwłocznie.

Jeżeli natomiast przedsiębiorca wpisany do KRS złożył w terminie wniosek o wpis do rejestru, lecz prawomocnie zostanie mu odmówiony wpis, będzie musiał zgłosić zmianę firmy (nazwy) w terminie siedmiu dni od dnia prawomocnej odmowy dokonania wpisu do rejestru.

Wniosek o zmianę wpisu do KRS w zakresie zmiany firmy w celu jej dostosowania do wymogów ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej nie będzie podlegał żadnej opłacie sądowej ani opłacie za ogłoszenie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Ważne! Przepisy nowej ustawy nie znajdą zastosowania do umów konsumenckich pożyczek lombardowych, zawartych przed dniem jej wejścia w życie.

Surowe kary za naruszenie przepisów

Ci przedsiębiorcy, którzy nie dopełniają obowiązków, będą musieli liczyć się z wysokimi karami. Za niektóre naruszenia mogą one sięgać nawet do 500 tys. zł

Ustawodawca wprowadził (w rozdziale 6 ustawy) przepisy karne, czyli typizujące czyny zabronione pod groźbą kary, których popełnienie wiąże się z odpowiedzialnością sprawcy. Określono w nich pięć takich czynów zabronionych. Wszystkie stanowią wykroczenia w rozumieniu polskiego prawa karnego sensu largo. Orzekanie w sprawach o te czyny następuje w trybie ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (t.j. Dz.U. z 2022 poz. 1124). Wszystkie wymienione w nowej ustawie czyny zabronione są zagrożone wyłącznie karą grzywny.

Problem ze wskazaniem sprawcy? To niewykluczone

Dziś wiele osób stawia sobie pytanie: czy wprowadzenie do ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej przepisów karnych, określających sankcje finansowe dla przedsiębiorców naruszających przepisy ustawy o konsumenckiej pożyczce lombardowej, w sposób wystarczający zniechęci do ewentualnych naruszeń bądź – tak popularnego do tej pory – obchodzenia obowiązujących przepisów?

W projekcie ustawy wskazano, że wyegzekwowanie dopełnienia obowiązków wynikających z wprowadzanych przepisów wymaga zastosowania przepisów karnych, pełniących w szczególności funkcję prewencyjną – przez odstraszanie przedsiębiorców od zachowań sprzecznych z prawem. Ponadto kara ma również pozostawać dolegliwa dla sprawcy (ma pełnić funkcję represyjną), a także zaspokoić poczucie sprawiedliwości osób pokrzywdzonych danymi naruszeniami (funkcja sprawiedliwościowa).

Z całą pewnością pozytywnie należy ocenić penalizowanie zachowań godzących w prawa konsumentów. Z punktu widzenia praktycznego pewne trudności może natomiast sprawiać ustalenie osoby fizycznej odpowiedzialnej za popełnienie danego czynu zabronionego. Jak już pisaliśmy, zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy działalność lombardowa będzie mogła być wykonywana wyłącznie w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo spółki akcyjnej. To natomiast oznacza, że przedsiębiorcą prowadzącym działalność lombardową nie może być osoba fizyczna. Z kolei na gruncie przepisów kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia (które zgodnie z art. 50 stosuje się przy orzekaniu w sprawach o czyny określone w rozdziale 6) tylko osoba fizyczna może być obwinionym. W tym zatem wypadku ewentualną odpowiedzialność mogłyby ponosić wyłącznie osoby fizyczne faktycznie odpowiedzialne za dane działanie lub zaniechanie – np. członkowie zarządu, pracownicy itd. – co może utrudniać nakładanie sankcji. ©℗