Dotacje dla firm z funduszy UE na lata 2021–2027

Od kilku tygodni ogłaszane są kolejne konkursy na unijne fundusze z nowej perspektywy finansowej na lata 2021–2027. Rozpoczęły się już nawet pierwsze nabory wniosków. Tymczasem w tle mamy przeciągające się negocjacje polskiego rządu z Komisją Europejską – rząd próbuje przekonać, że Polska wypełniła warunki podstawowe, od których zależy przekazanie pieniędzy na wypłaty funduszy.

Nic nie wskazuje na to, by machina z funduszami unijnymi w najbliższych miesiącach przestała się rozkręcać, bo – jak pisaliśmy niedawno w DGP – rząd liczy, że zanim czas wypłaty nadejdzie (a więc za około pół roku), to uda się spór zakończyć. Dlatego już dziś przybliżamy przedsiębiorcom, do których w dużej mierze adresowane są te pierwsze nabory, na jakie cele i na jakich warunkach będą mogli zdobyć finansowanie. Podpowiadamy przy tym, na co zwrócić uwagę, składając wniosek o finansowe wsparcie, jakich błędów uniknąć, aby nie został odrzucony, a także wskazujemy, jakich reguł trzeba się trzymać i jakie działania podjąć, przygotowując się do wydatkowania środków.

Ruszają nabory – sprawdź, gdzie przedsiębiorcy mogą szukać dofinansowania

Ogłoszono już pierwsze konkursy w ramach funduszy strukturalnych UE z nowej perspektywy finansowej na lata 2021–2027. Wraz z Krajowym Planem Odbudowy (KPO), negocjowanym i finansowanym poza standardowymi funduszami UE, do dyspozycji Polski będzie ponad 100 mld euro. Spora część tych pieniędzy ma trafić bezpośrednio do przedsiębiorców.

Co prawda wciąż jeszcze trwają spory i negocjacje między polskim rządem a Komisją Europejską w sprawie tego, czy Polska wypełniła warunki podstawowe będące warunkiem wypłaty funduszy (pisaliśmy o tym w tekście „Fundusz niespójności” w DGP nr 42 z 1 marca 2023 r.), ale polskie instytucje odpowiedzialne za programy finansowane z funduszy Unii Europejskiej w ostatnich miesiącach konsekwentnie finalizują już prace związane z uruchomieniem środków w praktyce, publikując harmonogramy konkursów, a w ostatnich tygodniach – ogłaszając już nawet pierwsze nabory. Rząd liczy bowiem, że do czasu złożenia pierwszego wniosku o płatność (co stanie się mniej więcej w ciągu półrocza) uda się zakończyć negocjacje z Komisją Europejską. Przypomnijmy, że od jesieni wiadomo, że w ocenie Brukseli Polska nie spełnia warunków. Chodzi m.in. o wypełnienie zasad Karty praw podstawowych czy realizację „kompleksowego planowania transportu na odpowiednim poziomie”.

W związku z toczącym się sporem na linii Polska–KE należy zatem mieć na uwadze, że wciąż istnieje ryzyko, że niektóre środki mogą zostać wstrzymane lub opóźnione przez UE. Trudno jednak na ten moment przewidzieć, na ile jest to prawdopodobne, dlatego nie należy zwlekać ze startem w konkursach. Warto, by przedsiębiorcy zainteresowani udziałem w konkursach już teraz zapoznali się z planami wydatkowania, aby móc zaplanować inwestycje na najbliższe lata z uwzględnieniem możliwości ich dofinansowania. Przy czym UE już zwyczajowo kładzie nacisk na ochronę środowiska czy B+R, lecz spore środki przewidziano również chociażby na cyfryzację gospodarki.

Mimo że mamy już 2023 r., a najnowsza, unijna perspektywa finansowa zaczęła się formalnie 1 stycznia 2021 r., to wydaje się, że nie powinno być wielkich problemów z wydatkowaniem środków z funduszy strukturalnych UE. Ostatnie faktury w ramach perspektywy 2021–2027, zgodnie z zasadą n+2 (dającą dodatkowy okres dwóch lat na realizację i rozliczenie projektów i programów) można będzie wystawiać jeszcze w grudniu 2029 r.

Większym wyzwaniem może okazać się rozdysponowanie wszystkich środków z Krajowego Planu Odbudowy (KPO), w którym inwestycje muszą zakończyć się najpóźniej w sierpniu 2026 r.

Większość centralnie…

Około 55 proc. środków dostępnych w ramach funduszy strukturalnych UE wydatkowanych będzie w ramach programów sterowanych centralnie, np. przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) czy Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Obserwować tu w dużej mierze będziemy kontynuację programów, które znamy już z lat 2014–2020, np. miejsce sztandarowego programu dla przedsiębiorców, czyli POIR (Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój), zajmie FENG (Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki).

Zupełną nowością, również zarządzaną centralnie, jest wspomniany KPO, finansowany ze specjalnego unijnego funduszu pod nazwą Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności. Instrument ten jest odpowiedzią UE na kryzys wywołany pandemią koronawirusa i ma pomóc w odbudowie unijnej gospodarki.

…ale warto zajrzeć do regionów

Warto również mieć na uwadze, że prawie 45 proc. środków z funduszy strukturalnych będzie wydatkowane przez poszczególne województwa. Środki te są zarządzane przez urzędy marszałkowskie. Istotną zmianę w porównaniu z poprzednią perspektywą finansową stanowi podział regionów na trzy grupy. W perspektywie finansowej 2014–2020 wszystkie polskie regiony poza Mazowszem były uznawane za regiony słabiej rozwinięte. Polska jednak wciąż nadgania dystans do najbogatszych krajów UE. Dlatego w nadchodzącym, nowym rozdaniu środków unijnych polskie regiony podzielono na:

• regiony lepiej rozwinięte – należy do nich Warszawa i dziewięć otaczających ją powiatów;
• regiony przejściowe – województwa dolnośląskie i wielkopolskie;
• regiony słabiej rozwinięte – pozostałe regiony niewymienione wyżej.

Ten podział ma istotne przełożenie na kwestie finansowe. W założeniu regiony słabiej rozwinięte otrzymują większe środki. Dodatkowo za realizowane w nich projekty mogą otrzymać wyższe dofinansowanie.

Przejrzeliśmy zatem szczegółowo propozycje, które przygotowali dla przedsiębiorców polscy i unijni urzędnicy. Wskazujemy, na co mogą uzyskać dofinansowanie, a także na co zwrócić uwagę, wypełniając wniosek, jakich błędów przy tym unikać, jak prawidłowo wydatkować pieniądze, jak określać wskaźniki realizacji celów, a także jak przebiega kontrola funduszy.

To warto wiedzieć o wsparciu w ścieżce SMART

fundusze europejskie dla nowoczesnej gospodarki (feng)

Jest to największy program adresowany do przedsiębiorców. Będą oni mogli się starać m.in. o wsparcie na przeprowadzenie prac badawczo-rozwojowych (B+R), rozpoczęcie współpracy nauki z biznesem lub np. rozwój innowacyjnych czy zielonych technologii.

Ogłoszony 7 lutego br. pierwszy znaczący konkurs z funduszy strukturalnych UE na lata 2021–2027 jest realizowany właśnie w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG). To następca POIR (Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój) z przedniej perspektywy finansowej. Na budżet programu składa się prawie 8 mld euro ze środków UE. Program dzieli się na cztery priorytety:

• Wsparcie dla przedsiębiorców,
• Środowisko sprzyjające innowacjom,
• Zazielenienie przedsiębiorstw,
• Pomoc techniczna.

Dodajmy, że oferta programu jest skierowana również do sektora nauki (tj. uczelni wyższych, instytutów PAN oraz badawczo-rozwojowych), konsorcjów przedsiębiorców (także tych z organizacjami badawczymi), jak również do instytucji otoczenia biznesu, czyli ośrodków przedsiębiorczości i innowacji oraz instytucji finansowych. Przyjrzyjmy się jednak najważniejszym konkursom w ramach tego programu, adresowanym do firm.

Ścieżka SMART

Najciekawszym obszarem wsparcia dla biznesu jest priorytet I (Wsparcie dla przedsiębiorstw) zwany potocznie ścieżką SMART. Zawiera on największe pieniądze (ponad połowa budżetu całego programu). ramka 2

W ramach pierwszych konkursów do rozdysponowania będzie w sumie ponad 5 mld zł (w konkursie na samodzielne projekty dla małych i średnich firm przewidziano 4,45 mld zł, a na samodzielne projekty dla dużych firm – 667 mln zł). Z tych środków mali, średni i duzi przedsiębiorcy będą mogli sfinansować przede wszystkim prace badawcze (B+R). Projekty będą mogły jednak mieć charakter modułowy. Przedsiębiorca będzie mógł zatem wybrać, czy chce np. w jednym wniosku aplikować jedynie o środki na B+R, czy przy okazji chce u siebie sfinansować jeszcze inne prace.

Jeden wniosek o dofinansowanie będzie mógł zawierać następujące moduły:

• B+R (obowiązkowy dla dużych przedsiębiorców),
• wdrożenie innowacji (obowiązkowy dla MŚP, jeśli nie zdecydują się realizować B+R),
• cyfryzacja,
• infrastruktura B+R,
• zwiększenie kompetencji pracowników,
• zazielenianie przedsiębiorstw,
• internacjonalizacja przedsiębiorstw (możliwy tylko dla MŚP).

Pomoc w ramach prawie wszystkich modułów będzie mieć formę dotacji. Jedyny wyjątek stanowi moduł o nazwie „wdrożenie innowacji”, gdzie wsparcie będzie przyznawane jako dotacja warunkowa. Część takiej dotacji będzie musiała zostać zwrócona przez przedsiębiorcę zgodnie ze specjalnym algorytmem.

Ważne! Projekt w ramach ścieżki SMART w przypadku MŚP obowiązkowo powinien obejmować co najmniej jeden z modułów: B+R lub wdrożenie innowacji, a w przypadku dużej firmy jest obowiązkowy moduł B+R. Pozostałe moduły mają charakter fakultatywny. Realizacja modułów może być ze sobą powiązana lub mogą one być realizowane niezależnie od siebie.

• Na jaki poziom dofinansowania mogą liczyć przedsiębiorcy w ramach ścieżki SMART i jaką może ono mieć formę?

Wysokość dofinansowania jest różna w zależności od wybranego modułu, a czasem w zależności od wielkości przedsiębiorstwa czy miejsca realizacji projektu. I tak:

• w przypadku obowiązkowego dla dużych przedsiębiorców modułu B+R podstawowy poziom dofinansowania to 25 proc. kosztów kwalifikowanych dla realizacji prac rozwojowych i 50 proc. kosztów kwalifikowanych dla badań przemysłowych. Natomiast gdy moduł B+R jest realizowany przez małe przedsiębiorstwo, przysługuje mu premia w wysokości 20 proc. kosztów kwalifikowanych, z kolei średni przedsiębiorca może liczyć na 10 proc. premii. Kosztem kwalifikowanym w przypadku prac B+R są przede wszystkim koszty wynagrodzeń pracowników, koszty amortyzacji budynków i sprzętu oraz koszty podwykonawstwa;
• dofinansowanie w module wdrożenie innowacji (może być wskazany jako obligatoryjny przez MŚP lub fakultatywny w przypadku dużych przedsiębiorców) będzie najczęściej przyznawane w formie regionalnej pomocy inwestycyjnej. Oznacza to, że wysokość pomocy publicznej jest uzależniona od regionu, w którym będzie realizowana inwestycja. W Warszawie w ogóle nie będzie można otrzymać takiej pomocy, natomiast w Polsce Wschodniej stopa dofinansowania to 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pomoc będzie mogła zostać zwiększona o 10 lub 20 proc. w przypadku średnich lub małych przedsiębiorców. Kosztem kwalifikowanym jest tu przede wszystkim zakup środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Regionalna pomoc inwestycyjna będzie też najczęściej stosowana w modułach dotyczących cyfryzacji i infrastruktury B+R; mapa
• w fakultatywnym module kompetencje przedsiębiorca będzie mógł skorzystać z pomocy szkoleniowej lub pomocy de minimis. Finansowane będą szkolenia dla pracowników, w związku z czym najważniejsze koszty kwalifikujące się do wsparcia to koszty wykładowców czy koszty administracyjne (jak wynajem sali). Podstawowa wysokość dofinansowania przy pomocy szkoleniowej będzie wynosić 50 proc. kosztów kwalifikowanych, będzie ona mogła zostać zwiększona o 10 lub 20 proc. w przypadku średnich lub małych przedsiębiorców. Inną opcją będzie pomoc de minimis, która przy wyższej intensywności procentowej (nawet do 100 proc. kosztów kwalifikowanych) standardowo nie może przekroczyć w ciągu trzech lat nominalnej wartości 200 tys. euro na przedsiębiorcę. Warto przy tym zwrócić uwagę, że KE pracuje nad projektem nowelizacji rozporządzenia dotyczącego pomocy de minimis, który przewiduje zwiększenie limitu;
• w opcjonalnym module zazielenianie przedsiębiorstw będzie przyznawana pomoc na ochronę środowiska. Wsparcie w tym module będzie mocno zróżnicowane. Będzie tu można sfinansować inwestycje dotyczące recyklingu, inwestycji w OZE, efektywnego energetycznie systemu ciepłowniczego i chłodniczego, układu wysokosprawnej kogeneracji czy efektywności energetycznej (np. termomodernizację zakładu, wymianę oświetlenia czy modernizację linii produkcyjnej w celu zmniejszenia zużycia energii). Wysokość dofinansowania będzie się różnić w zależności od zakresu projektu. Przykładowo: podstawowa intensywność pomocy dla inwestycji w OZE to 45 proc. kosztów kwalifikowanych. Będzie ona podlegać zwiększeniu o 10 lub 20 proc. w przypadku pomocy dla średnich lub małych przedsiębiorców. Zwiększenie pomocy będzie miało miejsce również w przypadku inwestycji zlokalizowanych w Wielkopolsce lub na Dolnym Śląsku (+5 proc.) oraz inwestycji na terenie regionów słabiej rozwiniętych (+15 proc. na terenie 14 pozostałych województw, z wyjątkiem Warszawy i okolic). Przykładowo: duży przedsiębiorca z Pruszkowa w praktyce może liczyć na pokrycie 45 proc. kosztów kwalifikowanych, a mały przedsiębiorca z Podkarpacia nawet na 80 proc. dofinansowania;
• w module internacjonalizacja można otrzymać dofinansowanie na udział w targach zagranicznych. Pomoc może pokryć do 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Może zostać alternatywnie przyznana jako pomoc de minimis na zasadach podobnych jak przy pomocy w module kompetencje. Kosztami kwalifikowalnymi, które można pokryć z dofinansowania, są koszty wynajmu, budowy i obsługi stoiska wystawowego podczas uczestnictwa przedsiębiorstwa w danych targach lub danej wystawie. Można też pokryć koszty usług doradczych świadczonych przez doradców zewnętrznych, o ile nie mają one charakteru ciągłego ani okresowego i nie są związane ze zwykłymi kosztami operacyjnymi przedsiębiorstwa.

Kredyt technologiczny

W ramach II priorytetu FENG będzie oferowany kredyt technologiczny. Jest to następca kredytu na innowacje technologiczne oferowanego w latach 2014–2020.

▶ Kto może skorzystać. Wyłącznie MŚP na wdrożenie własnych lub nabywanych nowych technologii skutkujących wprowadzaniem na rynek nowych lub znacząco ulepszonych produktów lub usług.

▶ Forma. Wsparcie będzie miało charakter kredytu z dopłatą. Po uzyskaniu komercyjnego kredytu przedsiębiorca będzie mógł wystąpić o wsparcie dotacyjne w celu spłaty części zaciągniętego kredytu (kapitału).

▶ Terminy. Ogłoszenie pierwszego konkursu w ramach tego instrumentu jest planowane na 9 marca. Nabór wniosków ma być prowadzony od 23 marca do 31 maja. Budżet pierwszego konkursu wyniesie 578 mln zł.

Pomoc oferowana w ramach kredytu technologicznego będzie stanowiła regionalną pomoc inwestycyjną. Oznacza to, że będzie ona uzależniona od regionu, w którym będzie realizowana inwestycja. W Warszawie i najbliższych powiatach w ogóle nie będzie można otrzymać takiej pomocy, natomiast we wschodniej Polsce stopa dofinansowania to 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pomoc będzie mogła zostać zwiększona o 10 proc. lub 20 proc. w przypadku średnich lub małych przedsiębiorców. Kosztem kwalifikowanym będzie tu przede wszystkim zakup środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych.

Środki będą rozdzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).

Kredyt ekologiczny

W ramach III priorytetu FENG będzie oferowany kredyt ekologiczny. Wzorem dla tego kredytu ma być kredyt na innowacje technologiczne oferowany w latach 2014–2020. Po uzyskaniu komercyjnego kredytu przedsiębiorca będzie mógł wystąpić o wsparcie dotacyjne w celu spłaty części zaciągniętego kredytu (kapitału).

▶ Na co. Zaciągnięty kredyt będzie musiał wesprzeć transformację przedsiębiorstwa w zakresie efektywności energetycznej poprzez modernizację jego infrastruktury (linie technologiczne, budynki, maszyny, systemy klimatyzacji czy oświetlenia, zmiana źródeł energii). Finansowane będzie również wdrażanie nowych lub ulepszonych produktów i usług w powiązaniu ze zmianą procesów produkcyjnych, tak aby doprowadzić do redukcji zużycia energii.

▶ Dla kogo. Wsparcie w ramach tego instrumentu będzie oferowane MŚP oraz nowo wyodrębnionym typom przedsiębiorstw, mianowicie small mid-caps (maksymalnie zatrudniających 499 pracowników) i mid-caps (maksymalnie zatrudniających 3 tys. pracowników).

Pomoc oferowana w ramach kredytu ekologicznego ma stanowić regionalną pomoc inwestycyjną. Oznacza to, że będzie ona uzależniona od regionu, w którym będzie realizowana inwestycja. W Warszawie i najbliższych powiatach w ogóle nie będzie można otrzymać takiej pomocy, natomiast we wschodniej Polsce stopa dofinansowania to 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pomoc będzie mogła zostać zwiększona o 10 proc. lub 20 proc. w przypadku średnich lub małych przedsiębiorców.

▶ Terminy. Ogłoszenie pierwszego konkursu w ramach tego instrumentu jest planowane na 17 maja 2023 r. Nabór wniosków ma być prowadzony od 6 czerwca do 17 sierpnia 2023 r. Budżet pierwszego konkursu wyniesie 333 mln zł. Ogłoszenie drugiego konkursu jest planowane na 1 sierpnia. Środki będą rozdzielane przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK).

IPCEI

W ramach FENG przewidziano też mechanizm IPCEI (ang. Important Projects of Common European Interest IPCEI). To unijny instrument, który ma wspierać nową politykę gospodarczą oraz politykę konkurencji UE. Celem istotnych projektów wspólnego europejskiego zainteresowania jest możliwość wprowadzania przełomowych innowacji i realizacji projektów infrastrukturalnych o charakterze transnarodowym, opartych na międzynarodowej współpracy podmiotów z kilku państw członkowskich. Chodzi o wzmocnienie potencjału europejskiego przemysłu, aby mógł on z powodzeniem stawiać czoła globalnej konkurencji.

IPCEI jest wyjątkowym rodzajem pomocy publicznej, w przypadku której w pierwszej kolejności Komisja Europejska zatwierdza pomoc dla tzw. wiązki kilkunastu lub kilkudziesięciu projektów z różnych państw, odzwierciedlających łańcuch wartości dla danego obszaru (np. technologii wodorowych), które następnie są finansowane przez poszczególne państwa członkowskie w ramach mechanizmów krajowych.

▶ Cechy projektów IPCEI. Badawczo-rozwojowe projekty IPCEI mają się charakteryzować innowacyjnością w świetle najnowszych osiągnięć w danym sektorze. Jednocześnie inwestycje IPCEI mogą zawierać też fazę pierwszego zastosowania przemysłowego (first industrial deployment, FID), obejmować rozbudowę instalacji pilotażowych lub opracowanie całkowicie nowej aparatury i urządzeń w ramach etapu następującego po etapie linii pilotażowej (w tym fazę testów). Zakazane jest natomiast finansowanie w ramach tego mechanizmu produkcji masowej oraz działalności komercyjnej.

▶ Terminy. FENG przewiduje uruchomienie dwóch naborów w ramach mechanizmu IPCEI:

1. Nabór projektów bateryjnych – projekty muszą wpisywać się w zakres tematyczny „IPCEI EuBatIn - European Battery Innovation (budżet konkursu: 593 mln zł);

2. Nabór projektów wodorowych – przeznaczony dla projektów z obszaru niskoemisyjnego i produkowanego z wykorzystaniem energii odnawialnej wodoru. Projekty realizowane w tym naborze będą dotyczyć zarówno fazy wytwarzania, dystrybucji i magazynowania wodoru, jak i opracowania technologii i systemów wykorzystania wodoru w transporcie, energetyce i przemyśle (budżet konkursu: 593 mln zł).

Oba nabory zostały ogłoszone 15 lutego br., a możliwość składania wniosków rozpocznie się 15 marca i potrwa do 14 kwietnia. Maksymalna wysokość dofinansowania jest określana w oparciu o lukę w finansowaniu wyliczaną w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych. Intensywność pomocy może sięgnąć do 100 proc. kosztów kwalifikowanych. Dofinansowanie dla przedsiębiorców będzie rozdzielane przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Podstawowym warunkiem udziału w naborze jest wcześniejsze zatwierdzenie projektu IPCEI przez Komisję Europejską.

Do tej pory w nowej perspektywie Komisja Europejska zatwierdziła projekty IPCEI w następujących dziedzinach:

• mikroelektronika (brak uczestników z Polski);
• sektor bateryjny (z uczestnictwem projektów zgłoszonych przez Polskę);
• wodór (z uczestnictwem projektów zgłoszonych przez Polskę).

Przydatne linki:

• Informacje na temat FENG, dokumenty programowe, akty prawne i ogłoszenia o konkursach można znaleźć na stronie: nowoczesnagospodarka.gov.pl

• Informacje o naborze FENG-SMART dla MŚP: https://www.parp.gov.pl/component/grants/grants/sciezka-smart

• Informacje o naborze FENG-SMART dla dużych firm: https://www.gov.pl/web/ncbr/sciezka-smart-nabor-feng0101-ip01-00123

• Informacje o naborze IPCEI-bateryjnym: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/nabory/210-ipcei/

• Informacje o naborze IPCEI wodorowy: https://www.gov.pl/web/ncbr/ipcei-wodorowy

feniks (fundusze europejskie na infrastrukturę, klimat i środowisko)

FEnIKS jest następcą Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ) i będzie programem z największym budżetem w ramach nadchodzącej nowej perspektywy finansowej UE. Wkład UE do programu ma wynieść ponad 24 mld euro. Z tych środków będą finansowane: budowa dróg i linii kolejowych, zakup taboru przez przewoźników komunikacji zbiorowej, inwestycje w służbę zdrowia czy sektor kultury. Można w nim jednak znaleźć również propozycje wsparcia dla biznesu, szczególnie na projekty związane z transformacją energetyczną.

Rozwój OZE

W ramach II priorytetu FEnIKS jest planowane wsparcie energetyki odnawialnej. Przewiduje się w tym zakresie dofinansowanie dla:

• instalacji OZE (wiatr, biomasa, biogaz, fotowoltaika);
• efektywnych instalacji do produkcji ciepła;
• instalacji do wytwarzania paliw alternatywnych z OZE;
• magazynów energii i ciepła;
• projektów dotyczących budowy oraz przebudowy sieci umożliwiających przyłączanie jednostek wytwarzania energii z OZE do sieci;
• wdrożenia technologii wodorowych w energetyce i ciepłownictwie, wykorzystania wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie, dekarbonizacji przemysłu, produkcji wodoru w nowych instalacjach czy magazynowania wodoru.

Planowana alokacja z funduszy UE na te działania to 540 mln euro. Jednak przedsiębiorcy będą musieli się podzielić tymi środkami również z osobami fizycznymi, które będą aplikować w ramach popularnego programu „Mój Prąd”. Przy czym w przypadku przedsiębiorców wsparcie będzie miało przede wszystkim charakter pożyczkowy. Wnioski będą składane do Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW).

Podstawowy poziom dofinansowania dla przedsiębiorców to 45 proc. kosztów kwalifikowanych. Poziom pomocy będzie podlegać zwiększeniu o kolejne 10 lub 20 proc. w przypadku wsparcia średnich lub małych przedsiębiorców. Zwiększenie pomocy będzie miało miejsce również w przypadku inwestycji w Wielkopolsce lub na Dolnym Śląsku (+5 proc.) oraz na terenie regionów słabiej rozwiniętych (+15 proc. na terenie 14 pozostałych województw, z wyjątkiem Warszawy i okolic).

Infrastruktura ciepłownicza

Głównym celem FEnIKS dotyczącego infrastruktury ciepłowniczej jest wspieranie efektywności energetycznej i redukcji emisji gazów cieplarnianych. W ramach tego celu zostaną dofinansowane:

• inwestycje dotyczące rozwoju skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła w procesie wysokosprawnej kogeneracji (w tym energii elektrycznej, ciepła i chłodu w procesie trigeneracji);
• wsparcie budowy i modernizacji sieci ciepłowniczych i chłodniczych oraz budowa magazynów energii i ciepła;
• wykorzystanie rozwiązań mających na celu wdrożenie technologii wodorowych w energetyce i ciepłownictwie.

▶ Wysokość wsparcia. Budżet całego działania to 1,2 mld euro. Środki będą rozdzielane w formie dotacji i pożyczek przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Podstawowa intensywność pomocy to 45 proc. kosztów kwalifikowanych. Poziom pomocy będzie podlegać zwiększeniu o 10 lub 20 proc. – w przypadku pomocy dla średnich lub małych przedsiębiorców. Zwiększenie wsparcia będzie miało miejsce również w przypadku inwestycji w Wielkopolsce lub na Dolnym Śląsku (+5 proc.) oraz na terenie regionów słabiej rozwiniętych (+15 proc. na terenie 14 pozostałych województw z wyjątkiem Warszawy i okolic).

▶ Na co. Warto nadmienić, że kosztami kwalifikowanymi będą tutaj tylko dodatkowe koszty inwestycji w urządzenia niezbędne do tego, by instalacja mogła funkcjonować jako wysokosprawna instalacja kogeneracyjna, w porównaniu z konwencjonalną instalacją energii elektrycznej lub grzewczej o takiej samej mocy. Kosztami kwalifikowanymi będą mogły być też dodatkowe koszty inwestycji na modernizację instalacji w celu uzyskania jej wyższej sprawności, w przypadku gdy istniejąca instalacja spełnia już próg wysokiej sprawności. Dla sieci dystrybucji kosztami kwalifikowanymi będą koszty inwestycji, przy czym kwota pomocy w takim przypadku nie będzie mogła przekroczyć różnicy między kosztami kwalifikowanymi a zyskiem operacyjnym. Zysk operacyjny odlicza się od kosztów kwalifikowanych.

Przydatne linki:

• Informacje na temat FEnIKS, dokumenty programowe, akty prawne i ogłoszenia o naborach można znaleźć na stronie: feniks.gov.pl

kpo (krajowy plan odbudowy)

Krajowy Plan Odbudowy jest odpowiedzią KE na skutki pandemii COVID-19 i ma pomóc w odbudowie unijnej gospodarki. Środki te pochodzą ze specjalnego unijnego funduszu pod nazwą Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności. Zgodnie z planem Polska ma mieć do dyspozycji prawie 24 mld euro w formie grantów oraz ponad 12 mld euro w formie pożyczek. Należy jednak pamiętać, że inwestycje dofinansowane z KPO muszą zakończyć się najpóźniej w sierpniu 2026 r. Beneficjentem dużej części środków będą instytucje publiczne, ale w KPO są też spore kwoty dla przedsiębiorców. Poniżej przybliżamy najciekawsze naszym zdaniem działania dla biznesu przewidziane w tym programie, czyli wsparcie na:

• robotyzację,
• efektywność energetyczną i OZE w przedsiębiorstwach,
• gospodarkę wodorową,
• dywersyfikację działalności,
• wykorzystanie surowców wtórnych.

Niestety, z powodu trwającego sporu z KE o praworządność w Polsce trudno w tej chwili podać tutaj terminy naborów wniosków o dofinansowanie.

Robotyzacja

Jednym z najciekawszych działań przewidzianych w ramach KPO jest wsparcie inwestycji dużych przedsiębiorców w zakresie robotyzacji i cyfryzacji. W ramach takich przedsięwzięć dofinansowanie ma objąć:

• zakup robotów,
• wykorzystanie technologii chmurowych i sztucznej inteligencji w przedsiębiorstwach,
• budowę inteligentnych linii produkcyjnych i fabryk,
• podniesienie poziomu cyberbezpieczeństwa.

Budżet na te cele to 450 mln euro. Pomoc ma być najczęściej przyznawana w formie dotacji jako regionalna pomoc inwestycyjna. Oznacza to, że wysokość pomocy publicznej zostanie uzależniona od regionu, w którym będzie realizowana inwestycja. W Warszawie w ogóle nie będzie można otrzymać takiej pomocy, natomiast we wschodniej Polsce stopa dofinansowania ma wynieść 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pomoc będzie mogła zostaćć zwiększona o 10 lub 20 proc. w przypadku średnich lub małych przedsiębiorców. Kosztem kwalifikowanym jest tu przede wszystkim zakup środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Za działanie odpowiada Ministerstwo Aktywów Państwowych.

Efektywność energetyczna i OZE w przedsiębiorstwach

Głównymi celami tego działania w ramach KPO są poprawa efektywności energetycznej oraz zwiększenie zastosowania OZE, szczególnie w dużych przedsiębiorstwach. Przedsiębiorcy będą mogli tu liczyć na preferencyjne pożyczki na:

• budowę, rozbudowę lub modernizację instalacji produkcyjnych w celu racjonalizacji zużycia energii,
• budowę instalacji OZE w przedsiębiorstwach (turbiny wiatrowe, fotowoltaika, pompy ciepła, geotermia),
• inwestycje w kogenerację,
• budowę magazynów energii,
• modernizację źródeł ciepła,
• termomodernizację budynków.

Budżet to 300 mln euro. Wysokość dofinansowania będzie się różnić w zależności od zakresu projektu. Przykładowo podstawowa intensywność pomocy dla inwestycji w OZE to 45 proc. kosztów kwalifikowanych. Będzie ona podlegać zwiększeniu o 10 lub 20 proc. w przypadku pomocy dla średnich lub małych przedsiębiorców. Zwiększenie wsparcia będzie miało miejsce również w przypadku inwestycji w Wielkopolsce lub na Dolnym Śląsku (+5 proc.) oraz inwestycji na terenie regionów słabiej rozwiniętych (+15 proc. na terenie 14 pozostałych województw, z wyjątkiem Warszawy i okolic). Za działanie odpowiada Ministerstwo Aktywów Państwowych.

Gospodarka wodorowa

Innym celem przewidzianym do wsparcia w ramach KPO jest budowa gospodarki wodorowej. Na dofinansowanie będą mogli liczyć przedsiębiorcy realizujący projekty polegające na:

• wytwarzaniu, magazynowaniu i transporcie niskoemisyjnego odnawialnego wodoru,
• budowie elektrolizerów, sieci przesyłowych, magazynów oraz infrastruktury tankowania,
• rozwoju, budowie i wdrażaniu innowacyjnych jednostek transportowych zasilanych wodorem.

Przewidziany budżet w tym działaniu wynosi 800 mln euro, przy czym w tej chwili jeszcze nie wiadomo, na jaką wysokość wsparcia mogą liczyć przedsiębiorcy. Adresatami pomocy są także jednostki samorządu terytorialnego i organizacje badawcze. Pomoc ma być przyznawana w formie dotacji. Za działanie odpowiada Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

Dywersyfikacja działalności

Kolejne środki z KPO będą przeznaczone na inwestycje w produkty, usługi i kompetencje pracowników oraz kadry związane z dywersyfikacją działalności. Planuje się wsparcie projektów, które wpłyną na rozwój prowadzonej działalności lub zmianę dotychczasowego modelu biznesowego, szczególnie w sektorach, które najbardziej ucierpiały w wyniku pandemii (HoReCa, turystyka i kultura). Mali i średni przedsiębiorcy będą tu mogli liczyć na dofinansowanie:

• robót budowalnych,
• zakupu wyposażenia, maszyn i urządzeń niezbędnych do uruchomienia nowych produktów i usług, zakupu wartości niematerialnych i prawnych,
• szkoleń związanych z przekwalifikowaniem pracowników,
• ograniczenia kosztochłonności prowadzonej działalności.

Na wspomniane działanie jest przewidziany budżet w wysokości 500 mln euro, który ma być rozdzielony przede wszystkim w formie dotacji jako pomoc de minimis. Za działanie odpowiada Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej.

Wykorzystanie surowców wtórnych

Wsparcie z KPO przewidziano także na inwestycje we wdrażanie technologii i innowacji środowiskowych, w tym tych związanych z gospodarką w obiegu zamkniętym (GOZ). W tym wypadku planuje się przede wszystkim dofinansowanie:

• wykorzystania surowców wtórnych,
• wzrostu efektywności energetycznej,
• ulepszenia gospodarki materiałowej w przedsiębiorstwach,
• inwestycji w obszarze infrastruktury B+R służących do opracowania technologii w zakresie wykorzystania odpadów jako surowców wtórnych.

Budżet to 160 mln euro. Poziom dofinansowania będzie zależał od zakresu projektu. Na przykład w przypadku recyklingu podstawowa intensywność pomocy to 35 proc. kosztów kwalifikowanych. Będzie ona podlegać zwiększeniu o 10 lub 20 proc. przy wsparciu udzielanym średnim lub małym przedsiębiorcom. Zwiększenie pomocy będzie miało miejsce również w przypadku inwestycji w Wielkopolsce lub na Dolnym Śląsku (+5 proc.) oraz na terenie regionów słabiej rozwiniętych (+15 proc. na terenie 14 pozostałych województw, z wyjątkiem Warszawy i okolic). Kosztami kwalifikowanymi będą dodatkowe koszty inwestycji konieczne do realizacji inwestycji prowadzącej do lepszej lub bardziej wydajnej działalności w zakresie recyklingu lub ponownego użycia w porównaniu z konwencjonalnym procesem związanym z działalnością w zakresie ponownego użycia i recyklingu o tej samej mocy produkcyjnej, jaki by powstał w przypadku braku wsparcia. Pomoc będzie przyznawana na recykling i ponowne wykorzystanie odpadów wytwarzanych przez inne przedsiębiorstwa. Beneficjentami, obok przedsiębiorców, będą mogły być organizacje badawcze. Wnioski o dotacje będą składane do Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości (MŚP) lub Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (duzi przedsiębiorcy).

Przydatne linki:

• Informacje na temat KPO znajdziemy na stronie: https://www.gov.pl/web/planodbudowy

programy regionalne

Każde województwo, podobnie jak w perspektywie finansowej 2014–2020, ma swój program regionalny. W sumie daje nam to 16 programów regionalnych. Ponad 40 proc. wszystkich funduszy strukturalnych UE będzie wydawane właśnie przez regiony. ramka 3

Przypomnijmy, programy regionalne są zarządzane przez zarządy województw. W praktyce ich obsługę administracyjną realizują urzędy marszałkowskie. Jak już wspominaliśmy, w perspektywie finansowej 2014–2020 wszystkie polskie regiony poza Mazowszem były regionami słabiej rozwiniętymi. Dla perspektywy 2021–2027 dwa województwa – dolnośląskie i wielkopolskie – przesunęły się spośród regionów słabiej rozwiniętych do regionów przejściowych. Dodatkowo Mazowsze dla celów statystycznych zostało podzielone na dwa podregiony, tzn. Warszawę z dziewięcioma najbliższymi powiatami (region lepiej rozwinięty) i resztę województwa (region słabiej rozwinięty).

Podział statystyczny rzutuje na wysokość wsparcia oraz na kierunki wydatkowania środków. Wszystkie programy regionalne zostały już zatwierdzone przez Komisję Europejską. Pierwszych konkursów spodziewamy się jeszcze w I kw. tego roku, na razie nie wskazano jeszcze konkretnych terminów.

Przydatne linki:

• Informacje o funduszach dla poszczególnych regionów znajdziemy na stronie: https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-2021-2027/fundusze-dla-regionow/

fundusz sprawiedliwej transformacji (fst)

Część regionów będzie miała specjalny komponent finansowy z nowego instrumentu UE pod nazwą Fundusz Sprawiedliwej Transformacji (FST).

Fundusz ten ma wesprzeć transformację regionów węglowych, w których ważnym sektorem gospodarki jest górnictwo węgla kamiennego czy brunatnego. W Polsce takie wsparcie zostanie skierowane do pięciu regionów, tj.:

• Śląska,
• Dolnego Śląska,
• Wielkopolski,
• Małopolski,
• Łódzkiego.

W praktyce wsparcie będzie bardziej celowane, np. na Dolnym Śląsku pieniądze z FST mają popłynąć do subregionu wałbrzyskiego, a w Wielkopolsce – do subregionu konińskiego.

Przykładowo priorytet nr 9 programu dla Dolnego Śląska dotyczy transformacji obszarów górniczych. Przedsiębiorcy będą mogli ubiegać się o dotacje na:

• podnoszenie i zmianę kwalifikacji pracowników, w szczególności w związku z modernizacją energetyczną, upowszechnianiem gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) i rozwojem technologii cyfrowych,
• inwestycje MŚP, w szczególności mające na celu tworzenie nowych miejsc pracy, w tym wsparcie w zakresie dywersyfikacji i unowocześnienia działalności dla firm,
• inwestycje MŚP przyczyniające się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i dekarbonizacji, wdrażania rozwiązań GOZ oraz zmniejszania energochłonności procesów i usług,
• inwestycje w działalność B+R oraz wdrażanie innowacji,
• tworzenie centrów i działów badawczo-rozwojowych przedsiębiorstw.

Budżet z UE na transformację regionów górniczych na Dolnym Śląsku to ponad 0,5 mld euro, przy czym część tych środków trafi również do zwykłych obywateli, administracji czy uczelni. W przypadku przedsiębiorców wysokość dofinansowania będzie zależeć od rodzaju projektu. Na przykład w przypadku B+R podstawowy poziom dofinansowania to 25 proc. kosztów kwalifikowanych dla realizacji prac rozwojowych i 50 proc. kosztów kwalifikowanych dla badań przemysłowych, przy czym na dodatkowe premie będą mogły liczyć małe przedsiębiorstwa (+20 proc.) i średnie przedsiębiorstwa (+10 proc.). Kosztem kwalifikowanym dla prac B+R będą przede wszystkim koszty wynagrodzeń pracowników, koszty amortyzacji budynków i sprzętu oraz koszty podwykonawstwa.

Przydatny link:

• Informacje na temat FST znajdziemy na stronie: https://rpo.dolnyslask.pl/o-projekcie/feds-2021-2027/

fundusze europejskie dla polski wschodniej (fepw)

Program FEPW jest następcą Programu Operacyjnego Polska Wschodnia (POPW). Wkład UE do programu ma wynieść ponad 2,6 mld euro. Wsparcie będą mogły tu otrzymać jedynie podmioty z pięciu województw Polski Wschodniej (lubelskiego, podlaskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i warmińsko-mazurskiego) oraz ze słabiej rozwiniętej części województwa mazowieckiego (bez Warszawy i dziewięciu otaczających ją powiatów). Ze środków programu będą finansowane: transport, energetyka i ochrona środowiska oraz turystyka i szczególnie interesująca nas przedsiębiorczość.

Automatyzacja i robotyzacja w MŚP

Wsparciem w ramach tego działania FEPW zostaną objęte kompleksowe projekty MŚP na rzecz automatyzacji i robotyzacji procesów. W ich ramach obowiązkowe będzie przeprowadzenie audytu technologicznego przedsiębiorstwa (tj. wskazanie procesów produkcyjnych, usługowych lub biznesowych, które mogą podlegać automatyzacji/robotyzacji) oraz opracowanie strategii wdrożenia automatyzacji/robotyzacji w przedsiębiorstwie (mapy drogowej). Po opracowaniu mapy drogowej będzie można złożyć wniosek o dofinansowanie, który obejmie działania wynikające z przygotowanej mapy. Dofinansowanie w szczególności może zostać przeznaczone na:

• przeprowadzenie audytu technologicznego i opracowanie mapy drogowej,
• zakup automatów, robotów oraz innych maszyn i urządzeń,
• zakup oprogramowania oraz usług doradczych i szkoleniowych niezbędnych do instalacji i obsługi ww. urządzeń.

Budżet z UE przeznaczony na to działanie to 100 mln euro. Środki będzie wydatkować Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, przy czym pieniądze z tego źródła będą mogły otrzymać tylko MŚP. Wsparcie dla jednego przedsiębiorcy wyniesie od 200 tys. zł do 3 mln zł. I tak wsparcie na doradztwo będzie udzielane w formie dotacji bezzwrotnej, natomiast finansowanie inwestycji nastąpi w formie dotacji warunkowej, tzn. część tej dotacji będzie podlegać zwrotowi (wysokość zwrotu określi umowa o dofinansowanie). Wysokość dofinansowania będzie zależeć od zakresu projektu. Przykładowo zakup robotów będzie zapewne pokrywany z regionalnej pomocy inwestycyjnej. W zdecydowanej większości obszaru objętego programem dla Polski Wschodniej stopa dofinansowania to 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pomoc będzie mogła zostać zwiększona o 10 lub 20 proc. w przypadku średnich lub małych przedsiębiorców.

Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) w MŚP

Wsparcie w tym działaniu obejmie opracowanie modelu biznesowego funkcjonowania przedsiębiorstwa w ramach GOZ, którego elementem będzie w szczególności audyt przedsiębiorstwa mający na celu ustalenie możliwych kierunków transformacji przedsiębiorstwa w kierunku GOZ. Po opracowaniu modelu biznesowego będą możliwe: dofinansowanie przeprowadzenia niezbędnych prac dostosowawczych, zakup lub zaprojektowanie nowych technologii, maszyn oraz szkolenia dla pracowników.

Budżet z UE na to działanie to 100 mln euro. Środki będzie rozdzielała PARP, a wsparcie dla jednego beneficjenta nie może przekroczyć 5 mln zł. Wysokość dofinansowania będzie ponownie zależeć od zakresu projektu. Przykładowo zakup maszyn będzie zapewne pokrywany z regionalnej pomocy inwestycyjnej. W zdecydowanej większości obszaru objętego programem dla Polski Wschodniej stopa dofinansowania to 50 proc. kosztów kwalifikowanych. Pomoc będzie mogła zostać zwiększona o 10 lub 20 proc. w przypadku średnich lub małych przedsiębiorców.

Pożyczki na rozwój turystyki

W opisywanym działaniu w ramach FEPW mikro, mali i średni przedsiębiorcy z branży turystycznej będą mogli liczyć na pożyczki na warunkach rynkowych lub korzystniejszych niż rynkowe (z wykorzystaniem pomocy de minimis). Środki będzie można przeznaczyć na:

• rozbudowę przedsiębiorstwa prowadzącą do wprowadzenia na rynek nowych lub ulepszonych produktów lub usług,
• dokonanie zasadniczych zmian w działalności, skutkujących wprowadzeniem na rynek nowych lub ulepszonych produktów lub usług,
• inwestycje w nowe wyposażenie i sprzęt,
• zakup gruntów zabudowanych i niezabudowanych oraz zakup ekologicznych pojazdów (pod określonymi warunkami).

Budżet z UE na to działanie to 100 mln euro. W przypadku pożyczek na preferencyjnych zasadach będzie można otrzymać pomoc de minimis. Pożyczki będą oferowali pośrednicy finansowi wybrani przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

Przydatne linki:

• Informacje na temat FEPW, dokumenty programowe, akty prawne i ogłoszenia o naborach znajdziemy na stronie: www.fepw.gov.pl