Wójt gminy nakazał mi zwrot części wypłaconej z budżetu gminy dotacji przeznaczonej na prowadzenie żłobka. Z decyzji wynika, że powinienem zwrócić niemal 30 tys. zł. Uznano, że skoro osobiście nie prowadzę zajęć z dziećmi (i co za tym idzie, nie biorę za to wynagrodzenia), to nie mogę wykorzystywać środków z dotacji na opłacanie składek ZUS z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Nie rozumiem dlaczego, bo przecież ponoszę ciężar prowadzenia całego żłobka. Czy ta decyzja jest prawidłowa?

Z opisu wynika, że przedsiębiorca prowadzi niepubliczny żłobek, przy czym nie świadczy bezpośrednio usług opiekuńczych na rzecz dzieci, które do tej placówki uczęszczają. Zapewne więc zatrudnia wykwalifikowaną kadrę. Uzyskaną dotację celową z budżetu gminy przeznacza zaś na zapłatę składek ZUS, w tym m.in. związanych z jego działalnością gospodarczą.

Zasady przyznawania

Ponieważ pytanie dotyczy funkcjonowania niepublicznego żłobka, konieczne będzie odniesienie się do regulacji prawnych ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Na uwagę zasługuje m.in. art. 60 ust. 1, z którego wynika, że „podmioty, o których mowa w art. 8 ust. 1, prowadzące żłobek lub klub dziecięcy lub zatrudniające dziennych opiekunów oraz osoby, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1, mogą otrzymać na dziecko objęte opieką w żłobku lub klubie dziecięcym, lub przez dziennego opiekuna dotację celową z budżetu gminy”. Jak wskazano w przepisie, wysokość i zasady ustalania oraz rozliczania dotacji celowej, w tym kategorie dzieci, na które przyznawana jest dotacja, określa rada gminy w drodze uchwały.
Wskazane dotacje są dotacjami celowymi i służą dofinansowaniu realizacji określonego zadania publicznego przekazanego jej beneficjentowi, czyli opiece nad dziećmi w wieku do lat 3. Treść tego zadania wyznacza zaś art. 10 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, z którego wynika, że do zadań żłobka i klubu dziecięcego należy w szczególności:
1) zapewnienie dziecku opieki w warunkach bytowych zbliżonych do warunków domowych;
2) zagwarantowanie dziecku właściwej opieki pielęgnacyjnej oraz edukacyjnej, przez prowadzenie zajęć zabawowych z elementami edukacji, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb dziecka;
3) prowadzenie zajęć opiekuńczo-wychowawczych i edukacyjnych, uwzględniających rozwój psychomotoryczny dziecka, właściwych do wieku dziecka.

Na co można wydać, a na co nie

W odpowiedzi na pytanie czytelnika pomocne może być stanowisko zawarte w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 26 lutego 2021 r. (sygn. akt III SA/Po 363/20). W wyroku wskazano, że wspomniana dotacja celowa może być wykorzystana wyłącznie na pokrycie wydatków bieżących, udziela się jej na każde dziecko objęte opieką w żłobku, a podmiot prowadzący żłobek nie może przeznaczyć dotacji na inny cel niż określony w umowie. Jak wyraźnie podkreślono, wykorzystanie części dotacji na sfinansowanie składki na ubezpieczenie społeczne osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą w postaci żłobka, która nie pobierała wynagrodzenia za wykonywane w żłobku czynności polegające na opiece nad dziećmi, nie stanowi pokrycia wydatków bieżących. W konsekwencji oznacza to wykorzystanie dotacji niezgodne z przeznaczeniem.
Wyjaśniono przy tym, że uiszczanie przez taką osobę tego rodzaju składek nie jest bezpośrednio związane z zapewnieniem opieki nad dzieckiem, a jedynie czyni zadość jej obowiązkowi wynikającemu z przepisów regulujących ubezpieczenia społeczne, dotyczącemu podmiotu wykonującego działalność gospodarczą. Jak podano: „Skarżąca nie pobierała z tytułu opieki nad dziećmi wynagrodzenia, stąd brak było podstaw do uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu wykonywania tego rodzaju czynności. Z kolei składka na ubezpieczenie społeczne uiszczana przez osobę wykonującą działalność gospodarczą, nie pobierającą z tego tytułu wynagrodzenia, nie jest celem, na który może być zgodnie z przepisami przeznaczana dotacja celowa, o której mowa w art. 60 ust. 1 ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3”.

Wymóg zwrotu

Finalnie sąd uznał za zasadne decyzje prezydenta miasta i samorządowego kolegium odwoławczego nakazujące zwrot dotacji celowej jako wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem. Zwrócił uwagę na art. 252 ust. 1 pkt 1 ustawy o finansach publicznych, w którym postanowiono, że dotacje udzielone z budżetu jednostki samorządu terytorialnego wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem podlegają zwrotowi do budżetu wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych. Zwrotu trzeba dokonać w ciągu 15 dni od dnia stwierdzenia powyższych okoliczności.
W stanie faktycznym przedstawionym w pytaniu decyzja wójta gminy jest więc uzasadniona. Skoro przedsiębiorca nie pobierał wynagrodzenia z tytułu opieki nad dziećmi, to nie ma podstaw do wykorzystywania środków z dotacji na płatności związane z wynagrodzeniem, np. składki ZUS. Przedsiębiorca mógłby przeznaczyć środki dotacyjne na cele związane z zadaniami, które realizowałby bezpośrednio na rzecz dzieci objętych opieką w prowadzonym żłobku.
WAŻNE: Dotacja celowa na prowadzenie żłobka może być wykorzystana wyłącznie na wydatki bieżące placówki.
Podstawa prawna
• art. 10, art. 60 ust. 1 i 2 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 75; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2270)
• art. 252 ust. 1 pkt 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 305; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1079)