Czy o kwotę wyższą niż 40 zł firmy powinny zwrócić się bezpośrednio do wojewody, który podejmuje w tej sprawie decyzję, czy do gminy? Z przepisów to bezpośrednio nie wynika, MSWiA wskazuje na te drugie, a w nich praktyka jest różna. Niektóre wstrzymują działania i czekają na jasne wytyczne
Od 16 marca osoby i podmioty zapewniające zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy mogą składać wnioski o refinansowanie kosztów ich pobytu. Co do zasady jest to 40 zł dziennie za osobę, ale przedsiębiorcy mogą starać się o wyższą kwotę. Mają z tym jednak kłopot. Chodzi o nieprecyzyjne przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z 15 marca 2022 r. w sprawie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy oraz warunków przyznawania tego świadczenia i przedłużania jego wypłaty (Dz.U. poz. 605). A dokładnie o par. 2 ust. 2, który daje możliwość podniesienia wspomnianego finansowania, ale jako władnego do podjęcia decyzji w tej sprawie wskazuje wojewodę. Tymczasem z par. 3 ust. 2 rozporządzenia wynika, że wnioski rozpatrują gminy.
Resort: wnioski do samorządów
O pomoc w rozstrzygnięciu problemu poprosiliśmy autora przepisów, czyli Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. W przesłanym DGP stanowisku resort odpowiedział, że wnioski o uzyskanie świadczeń pieniężnych przysługujących z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy należy złożyć do urzędu gminy bądź jednostki organizacyjnej samorządu. Jak podkreślono, władze samorządowe decydują, która jednostka będzie je przyjmować. Dlatego, jak podpowiada resort, informacji na ten temat należy poszukiwać na stronach internetowych władz lokalnych lub w urzędzie gminy. Resort przypomina przy okazji, że z założenia świadczenie będzie wypłacane przez 60 dni, ale w szczególnych przypadkach okres ten może zostać wydłużony, również za zgodą wojewody. [stanowisko]
Stanowisko Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 kwietnia 2022 r. wydane dla DGP
Wnioski o uzyskanie świadczeń pieniężnych przysługujących z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy należy złożyć do urzędu gminy bądź jednostki organizacyjnej samorządu. To władze samorządowe decydują, która jednostka będzie przyjmować wnioski, dlatego informacji o tym, gdzie składać wnioski, należy poszukiwać na stronach internetowych władz lokalnych lub w urzędzie gminy.
Zgodnie z rozporządzeniem, które umożliwia wypłacanie świadczeń pieniężnych obywatelom pomagającym uchodźcom z Ukrainy, podmioty, które zapewniają Ukraińcom zakwaterowanie i wyżywienie (m.in. przedsiębiorcy) mogą otrzymać 40 zł za osobę na każdy dzień. Z założenia będzie ono wypłacane przez 60 dni. W szczególnych przypadkach okres ten może zostać wydłużony. Warunkiem otrzymania środków finansowych jest złożenie wniosku. Samorząd na jego rozpatrzenie ma miesiąc. Przyznanie lub wypłata świadczenia może być uzależniona od weryfikacji warunków zakwaterowania i wyżywienia. Świadczenie nie będzie przysługiwało, jeśli w złożonym wniosku znajdą się nieprawdziwe informacje lub warunki zakwaterowania i wyżywienia zagrażają życiu lub zdrowiu ludzi. Jeśli podmiotem zapewniającym zakwaterowanie i wyżywienie jest jednostka organizacyjna, osoba prawna albo przedsiębiorca, wojewoda ma prawo zdecydować o podniesieniu tej kwoty.
Ponadto informujemy, że dokumenty niezbędne do uzyskania świadczenia pieniężnego za zapewnienie zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy, przybywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z działaniami wojennymi, określa rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 16 marca 2022 r.: https://dziennikustaw.gov.pl/DU/2022/608. Znajduje się tam również karta osoby przyjętej do zakwaterowania.
Wydział Prasowy
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
Od przedstawicieli gmin słyszymy jednak, że te odpowiedzi to za mało. - Procedura nie jest jasna, zwłaszcza w przypadku ubiegania się o podwyższone świadczenie - mówi Marek Wójcik, pełnomocnik zarządu, ekspert ds. legislacyjnych Związku Miast Polskich. Mateusz Karciarz, prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu także przyznaje, że w przepisach jest bałagan, co prowadzi do chaosu w gminach. I chodzi tutaj nie tylko o kwestię, jak w całej procedurze będzie wyglądał udział wojewody, lecz także o inne niejasności, mówi ekspert.
Urzędy w rozkroku
Zapytaliśmy zatem gminy i wojewodów o praktykę. Ci ostatni milczą i odsyłają do MSWiA. Z sondy DGP przeprowadzonej wśród miast wynika natomiast, że mają wątpliwości i planują bardzo różne rozwiązania. Przy czym część z nich nie podjęła jeszcze decyzji, jak będzie postępować.
Adam Leszczyński, rzecznik Urzędu Miasta Opola informuje np., że zadania dotyczące wypłaty świadczenia co do zasady realizuje Miejski Zarząd Lokali Komunalnych w Opolu i to w tej właśnie jednostce należy składać wnioski o świadczenie - niezależnie od tego, czy wnioskodawcą jest osoba fizyczna prowadząca gospodarstwo domowe, czy też podmiot gospodarczy. - Do 4 kwietnia na ponad 140 zarejestrowanych wniosków (kolejne na bieżąco spływają) jedynie sześć zostało złożonych przez podmioty gospodarcze - mówi Leszczyński. Dodaje, że w przypadku jeśli przedsiębiorca chce ubiegać się o podwyższone świadczenie, to w gminie przyjęto założenie, że powinien zwrócić się do wojewody, który wskazany jest przez ustawodawcę jako właściwy do określania możliwości i wysokości podwyższenia bazowej stawki.
Podobną praktykę przyjęto w Gdyni. Michał Guć, wiceprezydent miasta, mówi, że wniosek o świadczenie składany przez osobę prawną albo przedsiębiorstwo, jeśli wnioskodawca nie ubiega się o wyższą kwotę świadczenia, trafia do wydziału spraw społecznych Urzędu Miasta Gdyni. Natomiast jeśli taki podmiot wnioskuje o wyższą kwotę - powinien składać go bezpośrednio do wojewody.
Podobnie Renata Murczak, dyrektorka miejskiego Biura Spraw Lokalowych w Poznaniu, informuje, że jeśli chodzi o składanie wniosków przez przedsiębiorców i ich rozpatrywanie, to zdaniem tamtejszego urzędu przepisy wyraźnie wskazują na właściwość wojewody.
Nieco inną procedurę proponuje Urząd Miasta w Łodzi. - Jeśli jednostka organizacyjna/osoba prawna/przedsiębiorca chciałby ubiegać się o wypłatę świadczenia w wysokości większej niż 40 zł za osobę na dzień, to powinna stosowny wniosek w tej sprawie złożyć do wojewody. Następnie wydaną przez wojewodę decyzję należy dołączyć do składanego wniosku w miejskim ośrodku pomocy społecznej - słyszymy w UM Łodzi. Renata Murczak dodaje, że na ten moment przez firmy/instytucje zostało złożonych pięć wniosków. Stanowią niespełna 1,5 proc. wszystkich tego typu złożonych dokumentów (ogólna liczba to 342).
Są też miasta, które do problemu podchodzą zupełnie radykalnie, uznając, że skoro przepisy są niejasne, to wniosków o podwyższone świadczenie na razie nie będą przyjmować. Tak jest w Bydgoszczy. - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej na razie nie przyjmuje wniosków o powyższe świadczenie od przedsiębiorców, ta kwestia bowiem nie została jeszcze wyjaśniona. MOPS bazuje wyłącznie na rozporządzeniu z 15 marca 2022 r., które nie wskazuje wprost, w jaki sposób ma się odbywać realizacja powyższego świadczenia - wyjaśnia Marta Stachowiak z Urzędu Miasta Bydgoszczy.
W Chorzowie, gdzie zgłosiło się już pięć podmiotów, na pytanie, na jakiej zasadzie i do kogo można występować o podwyższenie kwoty bazowej, również usłyszeliśmy, że zapis rozporządzenia nie został w żaden sposób doprecyzowany i gmina nie ma jeszcze wiedzy, jak działać w tym zakresie.©℗
Rozporządzenie Rady Ministrów z 15 marca 2022 r. w sprawie maksymalnej wysokości świadczenia pieniężnego przysługującego z tytułu zapewnienia zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy oraz warunków przyznawania tego świadczenia i przedłużania jego wypłaty
Par. 2
1. Wysokość świadczenia, o którym mowa w § 1, ustala się w kwocie 40 zł za osobę dziennie.
2. Kwota ta może być podwyższona przez wojewodę w przypadku:
1) zapewniania zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy przed dniem wejścia w życie ustawy;
2) gdy podmiotem zapewniającym zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy jest jednostka organizacyjna, osoba prawna albo przedsiębiorca.
Par. 3
1. Świadczenie jest przyznawane na podstawie wniosku, o którym mowa w art. 13 ust. 1 ustawy, za okres faktycznego zapewniania zakwaterowania i wyżywienia obywatelom Ukrainy, nie dłużej niż za okres 60 dni i jest wypłacane z dołu.
2. Wniosek jest rozpatrywany w terminie miesiąca od dnia jego złożenia w jednostce organizacyjnej gminy lub gminnej osobie prawnej. (...)
Rekomendacje ekspertów
Jak widać zatem - praktyki są różne. A co rekomendują eksperci?
- Są możliwe zasadniczo dwie drogi składania wniosku. Po pierwsze, za pośrednictwem gminy. Zgodnie z przyjętymi zasadami gmina, nawet jeśli nie jest organem właściwym, ma obowiązek przekazać sprawę do odpowiedniego organu. Po otrzymaniu wniosku od przedsiębiorcy to ona powinna więc wystąpić o opinię do wojewody, czy i o ile powinna wypłacić wyższe świadczenie. Po drugie, przedsiębiorcy mogą od razu złożyć wniosek do wojewody. Tyle że w razie wyrażenia przez niego zgody na wyższe świadczenie muszą złożyć kolejny wniosek do gminy, bo ta wypłaca świadczenie. W efekcie ta druga droga tylko wydłuża procedurę, dlatego ja rekomenduję pierwszą drogę, czyli składanie przez przedsiębiorcę wniosku od razu do gminy - mówi Marek Wójcik, pełnomocnik zarządu, ekspert ds. legislacyjnych Związku Miast Polskich.
Podobnego zdania jest Mateusz Karciarz, prawnik w Kancelarii Radców Prawnych Zygmunt Jerzmanowski i Wspólnicy sp.k. w Poznaniu. Zaznacza nawet, że widzi już, iż wśród przedsiębiorców powoli zaczyna się ucierać pewna praktyka w tym zakresie: wnioski są najczęściej składane przez nich od razu do gmin.
Zdaniem ekspertów przepisy powinny zostać jednak doprecyzowane. Akurat nadarza się okazja, bo w parlamencie trwają prace nad nowelizacją specustawy ukraińskiej. A jeśli nie, to należy na pewno przygotować jednolitą wykładnię, by w każdym mieście w Polsce obowiązywała ta sama praktyka przy składaniu i rozpatrywaniu wniosku.
Jak uzasadnić i…
Ale to, gdzie złożyć wniosek, to niejedyna wątpliwość. Przedsiębiorcy pytają też, jak należy go uzasadnić i jakie dokumenty przedstawić, ubiegając się o podwyższone świadczenie. - Zaproponowany w przepisach wzór nie zawiera rubryki, pozwalającej na ubieganie się o wyższą kwotę - zauważa Mateusz Karciarz.
Zapytaliśmy MSWiA także i o to, ale pozostawiono nas bez odpowiedzi.
- W mojej ocenie należy złożyć wniosek według wzorca i dołączyć do niego pismo z prośbą o podniesienie kwoty. Do tego należy dołączyć dokumenty, z których będzie wynikało, na jakiej podstawie ubiegamy się o wyższe świadczenie, np. rachunek za opiekę, jeśli przyjęliśmy osobę niepełnosprawną, albo rachunki za posiłki dostosowane do odpowiedniej dietę, jeśli takiej ta osoba wymagała - zaznacza Marek Wójcik.
Podobnie uważa Mateusz Karciarz. - Wniosek składa się po fakcie przyjęcia obywateli. Można w związku z tym przedstawić na piśmie swoje kalkulacje oraz dołączyć stosowne dokumenty, które potwierdzą ich poprawność - tłumaczy.
…ile żądać
Jest jeszcze pytanie, do jakiej kwoty wojewoda może podwyższyć świadczenie i jaką w związku z tym maksymalną kwotę można wpisać we wniosku. Michał Guć, wiceprezydent Gdyni, zauważa, że żaden przepis prawny nie mówi o kwotach czy widełkach, jakie będzie stosował wojewoda. Resort spraw wewnętrznych w odpowiedzi na pytanie DGP też tego nie rozstrzyga. - Wygląda więc na to, że kwota ta jest uznaniowa, czyli zależy tylko od wojewody. Dlatego im lepiej uargumentujemy powód podniesienia kwoty, tym większa szansa na to, że ją otrzymamy - uważa Mateusz Karciarz.
Według Marka Wójcika właściwie to dobrze, że nie zastosowano żadnych widełek. Mogłoby to ograniczyć swobodę wojewody i sprawić, że firmy, które poniosły większe koszty, nie otrzymałyby ich zwrotu.
A co na to włodarze? Przedstawiciele Częstochowy uważają, że wysokość kwoty zależy od indywidualnego przypadku, ale skoro najwyższy ryczałt dla obiektów noclegowych jako refundacja kosztów pobytu uchodźców wynosił w województwie śląskim 120 zł, to można przypuszczać, że może być to maksymalna kwota świadczenia (dla porównania: obecne maksimum dla bazy noclegowej uruchamianej przez miasto to 70 zł dziennie za nocleg z wyżywieniem). Jednak na razie w Częstochowie żadnego świadczenia podwyższonego dla przedsiębiorcy nie wpłacono, nie było nawet wniosku. - Jest sporo pytań od firm i osób prawnych, ale wnioski o wypłatę nie są jeszcze kierowane, m.in. właśnie dlatego, że realizacja świadczenia rodzi wiele pytań i wątpliwości, a te są obecnie wciąż przedmiotem konsultacji administracji samorządowej z administracją rządową - słyszymy w urzędzie miasta. I koło się zamyka.
Jaka forma
Gminy uważają, że problemem, który powinien zostać uregulowany w znowelizowanej specustawie (czyli ustawie z 2 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa; Dz.U. poz. 583; ost.zm. Dz.U. poz. 584), która wprowadza świadczenie za zakwaterowanie i wyżywienie, jest również forma, w jakiej organ ma rozstrzygnąć o przyznaniu lub odmowie przyznania pieniędzy. A więc czy ma to być decyzja administracyjna, czy nie.
- Specustawa nie rozstrzyga tego, a pytanie to na spotkaniu 28 marca br. w formie online z MSWiA, w którym udział wzięło ponad 500 osób, zadawali wszyscy przedstawiciele gmin i apelowali o jednolite uregulowanie. Nie do przyjęcia jest sytuacja, że różne gminy będą w różny sposób rozstrzygały o przyznaniu pieniędzy - zauważa Marek Wójcik.
Wszystko wskazuje jednak na to, że ta sporna kwestia zostanie niebawem rozstrzygnięta. W projekcie ustawy o zmianie specustawy, którą 7 kwietnia przyjął Sejm, a która trafiła teraz do Senatu, zawarto poprawkę, zgodnie z którą w sprawach o świadczenie pieniężne nie wydaje się decyzji administracyjnych oraz nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. ‒ Wprowadzona została też propozycja, by przy odwołaniu obowiązywała procedura cywilna, czyli by było możliwe złożenie sprawy do sądu powszechnego - dodaje Marek Wójcik. ©℗
poleca