Magdalena Wielgosz junior associate, Konieczny Wierzbicki Kancelaria Radców Prawnych
Zmiany są istotne dla organizatorów imprez turystycznych oraz podróżnych, których wycieczka została odwołana z przyczyn związanych z epidemią COVID-19. Wprowadziła je ustawa z 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2317), opublikowana 15 grudnia 2021 r. Ich celem jest usprawnienie działalności Turystycznego Funduszu Pomocowego (TFP). Nowelizacja zakłada m.in. ograniczenie zakresu danych wymaganych w przypadku złożenia przez podróżnego wniosku o wypłatę środków z TFP z tytułu odwołania imprezy z przyczyn związanych z COVID-19 oraz rozszerzenie ochrony podróżnego - poprzez umożliwienie podróżnym uzyskania zwrotu środków nawet w przypadku zaprzestania świadczenia usług turystycznych przez organizatora wycieczki.
Geneza mechanizmu
Przypomnijmy, na czym polega TFP i dlaczego zdecydowano się go powołać. To specjalny fundusz, który ma wspomóc przedsiębiorców poszkodowanych na skutek epidemii COVID-19 - z niego wypłacane są pieniądze, gdy biuro podróży musi mu zwrócić klientowi wpłaty, gdy wycieczka została odwołana z powodu COVID-19.
Co do zasady, gdy wycieczka jest odwoływana, to zgodnie z ustawą o imprezach turystycznych podróżny ma prawo do odstąpienia od umowy o udział w imprezie turystycznej, nie ponosząc z tego tytułu żadnych kosztów. Warunkiem jest pojawienie się nieuniknionej lub nadzwyczajnej okoliczności w miejscu docelowym imprezy lub w jego najbliższym sąsiedztwie, które mają znaczący wpływ na realizację wydarzenia. Również organizator ma prawo jednostronnie rozwiązać umowę z podróżnym z powodu nieuniknionych i nadzwyczajnych okoliczności. Wtedy też, gdy dojdzie do uzasadnionego rozwiązania umowy którejkolwiek ze stron, organizator wypłaca podróżnemu należną mu kwotę w ciągu 14 dni od rozwiązania umowy.
Pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na działalność przedsiębiorców świadczących usługi polegające na organizacji wycieczek i innych imprez turystycznych: obawa przed zakażeniem i wprowadzane w pośpiechu restrykcje sprawiły, że zarezerwowane przed pandemią usługi były z dnia na dzień odwoływane. To z kolei poważnie zagroziło płynności finansowej biur podróży. Zwłaszcza te lokalne często nie miały środków na zwrot wpłat wszystkim masowo odwołującym wyjazdy klientom. Dlatego, uchwalając w marcu 2020 r. ustawę antycovidową, ustawodawca zmodyfikował dotychczasowy mechanizm. Zgodnie z ustawą, jeśli którakolwiek ze stron zrezygnuje z przyczyn bezpośrednio związanych z epidemią wirusa Sars-CoV-2, obowiązek zwrotu środków zapłaconych przez klienta powstaje dopiero po upływie 180 dni od dnia rozwiązania umowy. Przedsiębiorca może uniknąć konieczności zwrotu środków podróżnemu, jeżeli zaoferuje mu voucher na dwa lata, który może zostać przeznaczony na przyszłą imprezę turystyczną. Wybór między voucherem a zwrotem ceny należy do klienta. Jednocześni ustawodawca stworzył możliwość sfinansowania kwot podlegających zwrotowi przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, w ramach którego ze składek organizatorów turystyki stworzono właśnie TFP.
Zwrot kosztów odwołanej wycieczki
Co zrobić, jeśli wycieczkę odwołano z przyczyn związanych bezpośrednio z epidemią COVID-19? Organizator, który nie przekazał podróżnemu vouchera, może złożyć wniosek o sfinansowanie kwot podlegających zwrotowi ze środków Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Wnioski o pokrycie zwrotów wpłat może składać wyłącznie przedsiębiorca, który przyjął zapłatę w formie bezgotówkowej. Wraz z wnioskiem organizator musi złożyć wykaz rozwiązanych umów i wnieść wpłatę na rzecz TFP w wysokości 7,5 proc. środków podlegających wypłacie.
Co więcej, wniosek o wypłatę składa również podróżny, który ubiega się o zwrot kosztów imprezy turystycznej. We wniosku podróżny powinien podać szczegóły pozwalające na identyfikację zawartej z organizatorem umowy oraz oświadczyć, pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń, że umowa została rozwiązana z przyczyn związanych bezpośrednio z epidemią COVID-19 i nie otrzymał vouchera na poczet przyszłych imprez.
Zarówno wniosek podróżnego, jak i wniosek organizatora turystyki powinny zostać złożone za pośrednictwem systemu informatycznego Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego. Wypłaty z funduszu są dokonywane na rzecz podróżnego w terminie 14 dni od dnia pozytywnej weryfikacji dwóch wniosków: podróżnego i organizatora turystyki.
Co nowego
Nowelizacja ograniczyła zakres danych, jakie trzeba podać we wniosku organizatora imprezy i we wniosku podróżnego w celu ubiegania się o wypłatę środków z funduszu (m.in. zaproponowano nowe brzmienie ust. 7 i 8 w art. 15ka ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych; t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2095; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2317). I tak m.in.:
  • zrezygnowano z konieczności podawania informacji o środku transportu, jaki miał być wykorzystywany w trakcie wyjazdu, i numerze rachunku, z którego dokonano zapłaty;
  • organizatorów turystyki zwolniono z obowiązku dostarczenia wykazu umów rozwiązanych w związku z pandemią.
Ponadto zgodnie z nowelizacją wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru organizatorów turystyki i przedsiębiorców ułatwiających nabywanie powiązanych usług turystycznych nie stanowi przeszkody do uzyskania zwrotu ceny wyjazdu z Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.
Pewnym ułatwieniem dla organizatorów turystyki jest też wprowadzenie możliwości, by składka odprowadzona przez organizatora imprezy turystycznej na Ubezieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, która z powodu rozwiązania umowy podlegałaby zwrotowi, mogła być zarachowana na poczet składek na przyszłe okresy.
Ustawa wyposaża ponadto Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny w uprawnienia do dokonywania czynności sprawdzających, jeśli fundusz poweźmie wątpliwości dotyczące tego, czy przesłanki wypłaty środków na rzecz podróżnego rzeczywiście się spełniły. W takiej sytuacji fundusz może również wzywać organizatora turystyki do przedkładania dodatkowych wyjaśnień lub kopii dokumentów w celu wyjaśnienia tych wątpliwości.