Nie, miasto nie może pobierać czynszów dzierżawnych za pośrednictwem inkasentów. Inkaso jest przyporządkowane tylko poborowi podatków oraz opłat lokalnych przez gminy. W przypadku podatku od nieruchomości ustawodawca stworzył taką możliwość jednostkom samorządu terytorialnego w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.). W art. 6 ust. 12 u.p.o.l. postanowiono, że rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso. Z kolei w przypadku tzw. opłat lokalnych uprawnienie to zapisano w art. 19 pkt 2 u.p.o.l., gdzie postanowiono m.in., że rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso, a także może wprowadzić obowiązek prowadzenia przez nich ewidencji osób zobowiązanych do uiszczania opłaty miejscowej.

Tylko należności publicznoprawne

W obu wyżej wymienionych przypadkach inkaso dotyczy należności publicznoprawnych gminy, a nie cywilnoprawnych. Założenie to ma potwierdzenie także w przepisach ordynacji podatkowej. W art. 9 tej ustawy postanowiono, że inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Z kolei z korelacji art. 3 pkt 3 i art. 2 par. 4 ordynacji podatkowej wynika m.in., że przepisów tej ustawy nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
Skoro tak, to opisane wyżej regulacje w zakresie inkasa nie będą miały zastosowania do różnego typu stosunków zobowiązaniowych. Do tej grupy można zaliczyć m.in. dzierżawę czy najem. Dla przypomnienia, z art. 693 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) wynika, że przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Z kolei zgodnie z art. 659 k.c. przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.

Stanowisko RIO

W kontekście poruszonej problematyki szczególnie pomocne może okazać się stanowisko wyrażone przez organ kontroli nad jednostkami samorządu terytorialnego w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 14 października 2021 r. dotyczącym gminy Sterdyń (sygn. WK.510.54.2021.MM). W dokumencie tym wskazano, że gmina nie może pobierać czynszów dzierżawnych (w tamtym przypadku – czynszów rolnych) za pośrednictwem inkasentów. Organ kontroli uznał taką praktykę za nielegalną i zgodnie z zaleceniami gmina musi się z tego procederu wycofać.
A zatem w sytuacji opisanej przez czytelnika inkasenci nie mogą pobierać czynszów, gdyż są to należności cywilnoprawne. Czynsze powinny być płacone w inny prawnie dozwolony sposób, w tym przelewem bezgotówkowo. ©℗
Podstawa prawna
•art. 2 par. 4, art. 3 pkt 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1598)
•art. 659, art. 693 z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1509)
•art. 6 ust. 12 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1558)