Nasza spółka dzierżawi od miasta lokal użytkowy. Dotychczas czynsze były płacone przez nas przelewem. Od września br. są pobierane przez inkasentów – tych samych, którzy pobierają podatek od nieruchomości. Czy taka praktyka gminy jest legalna?
Nie, miasto nie może pobierać czynszów dzierżawnych za pośrednictwem inkasentów. Inkaso jest przyporządkowane tylko poborowi podatków oraz opłat lokalnych przez gminy. W przypadku podatku od nieruchomości ustawodawca stworzył taką możliwość jednostkom samorządu terytorialnego w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.). W art. 6 ust. 12 u.p.o.l. postanowiono, że rada gminy może zarządzać pobór podatku od nieruchomości od osób fizycznych w drodze inkasa oraz wyznaczać inkasentów i określać wysokość wynagrodzenia za inkaso. Z kolei w przypadku tzw. opłat lokalnych uprawnienie to zapisano w art. 19 pkt 2 u.p.o.l., gdzie postanowiono m.in., że rada gminy w drodze uchwały może zarządzić pobór opłat w drodze inkasa oraz określić inkasentów i wysokość wynagrodzenia za inkaso, a także może wprowadzić obowiązek prowadzenia przez nich ewidencji osób zobowiązanych do uiszczania opłaty miejscowej.
Tylko należności publicznoprawne
W obu wyżej wymienionych przypadkach inkaso dotyczy należności publicznoprawnych gminy, a nie cywilnoprawnych. Założenie to ma potwierdzenie także w przepisach ordynacji podatkowej. W art. 9 tej ustawy postanowiono, że inkasentem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, obowiązana do pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym terminie organowi podatkowemu. Z kolei z korelacji art. 3 pkt 3 i art. 2 par. 4 ordynacji podatkowej wynika m.in., że przepisów tej ustawy nie stosuje się do świadczeń pieniężnych wynikających ze stosunków cywilnoprawnych.
Skoro tak, to opisane wyżej regulacje w zakresie inkasa nie będą miały zastosowania do różnego typu stosunków zobowiązaniowych. Do tej grupy można zaliczyć m.in. dzierżawę czy najem. Dla przypomnienia, z art. 693 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.) wynika, że przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Z kolei zgodnie z art. 659 k.c. przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz.
Stanowisko RIO
W kontekście poruszonej problematyki szczególnie pomocne może okazać się stanowisko wyrażone przez organ kontroli nad jednostkami samorządu terytorialnego w wystąpieniu pokontrolnym Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 14 października 2021 r. dotyczącym gminy Sterdyń (sygn. WK.510.54.2021.MM). W dokumencie tym wskazano, że gmina nie może pobierać czynszów dzierżawnych (w tamtym przypadku – czynszów rolnych) za pośrednictwem inkasentów. Organ kontroli uznał taką praktykę za nielegalną i zgodnie z zaleceniami gmina musi się z tego procederu wycofać.
A zatem w sytuacji opisanej przez czytelnika inkasenci nie mogą pobierać czynszów, gdyż są to należności cywilnoprawne. Czynsze powinny być płacone w inny prawnie dozwolony sposób, w tym przelewem bezgotówkowo. ©℗
Podstawa prawna
• art. 2 par. 4, art. 3 pkt 3 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1598)
• art. 659, art. 693 z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1509)
• art. 6 ust. 12 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1558)
