Jak rozliczać ryczałt z najmu prywatnego rzeczy stanowiącej majątek odrębny małżonka

Resort finansów wskazał DGP, że małżonek dokonujący najmu prywatnego uwzględnia przychód z najmu składnika majątku wspólnego, badając, czy przysługuje mu jeszcze stawka 8,5 proc. czy już 12,5 proc. Ale bez wyjaśnienia pozostało opodatkowanie przychodów z najmu składników majątku wspólnego, czyli zastosowanie limitu przy wynajmie składników majątku wspólnego, gdy któryś z małżonków wynajmuje odrębną własność.

Przychody z tzw. najmu prywatnego, tj. takiego, w przypadku którego wynajmującym jest osoba fizyczna świadcząca taką usługę, wykorzystująca w tym celu składnik majątku prywatnego niebędący częścią przedsiębiorstwa, od 2023 r. obligatoryjnie są opodatkowane ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych. Ustalając stawkę ryczałtu, podatnicy muszą uwzględnić łączną wartość przychodu uzyskaną tytułem takiego najmu w trakcie roku kalendarzowego, który tutaj jest zawsze rokiem podatkowym. Związane jest to z tym, że przychody w kwocie nie wyższej niż 100 000 zł są opodatkowane według stawki 8,5 proc., a do nadwyżki stosuje się stawkę 12,5 proc. W przeszłości skrajnie niekorzystnie, a przez to niesprawiedliwie fiskalnie, limit taki był stosowany w przypadku, gdy przychody z najmu stosowali małżonkowie. Mieli oni do dyspozycji wspólne 100 000 zł i to niezależnie od tego, czy przedmiotem najmu były składniki majątku wspólnego, czy wchodzące w skład majątków odrębnych, a nawet niezależnie od tego, czy małżonkowie w ogóle pozostawali we wspólności majątkowej.

Skutkiem tego małżonkowie niejednokrotnie płacili wyższy ryczałt od przychodów z najmu niż osoby niepozostające w związku małżeńskim. W ramach nowelizacji z 26 maja 2023 r., ale ze skutkiem do całego 2023 r., prawodawca odrzucił taki niesprawiedliwy fiskalnie mechanizm stosowania limitu 100 000 zł przez małżonków i obecnie każdy z nich dysponuje swoim własnym. Przy czym cały czas małżonkowie pozostający we wspólności majątkowej mogą złożyć oświadczenia o opodatkowaniu całości przychodów z najmu prywatnego składnika majątku wspólnego wyłącznie przez jednego z nich i wówczas stosuje on limit 200 000 zł.

Problemy pozostały

Mogłoby się wydawać, że tym sposobem problem został rozwiązany, małżonkowie nie są już dyskryminowani fiskalnie, a jednocześnie nie należy oczekiwać, że korzystają z jakichś szczególnych preferencji. Chodzi o to, że bezpodstawnym byłoby stwierdzenie, iż niezależnie od zastosowania limitu 200 000 zł przez jednego z małżonków do najmu składników majątku odrębnego drugi małżonek, a może nawet ten sam, ma dodatkowo roczny limit 100 000 zł, w ramach którego stosuje stawkę 8,5 proc. Taki pogląd nie znajduje uzasadnienia w intencjach prawodawcy, aczkolwiek sama treść regulacji może nieco prowokować do takiej wykładni. O istnieniu wątpliwości, jakie mogą wystąpić w przypadku najmu składników majątku wspólnego małżonków opodatkowanego przez jednego z małżonków, realizowanego równolegle do najmu składnika majątku odrębnego któregoś z nich, sygnalizowałem w publikacji „Wyższy limit przy najmie prywatnym z niespodziewaną komplikacją” z 10 lipca 2023 r. (tygodnik Podatki i Księgowość, DGP nr 131). Przyczyną ewentualnych problemów może być konstrukcja regulacji, w ramach której prawodawca nie zdecydował się na umocowanie wskazanego małżonka do wykorzystania limitu własnego oraz limitu małżonka, a wskazał konkretnie na „samodzielny” limit 200 000 zł, zastępujący 100 000 zł, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 4 ustawy o zryczałtowanym podatku. Oczywiście z jednej strony wyraźnie widać, iż jest to suma limitu obojga małżonków, jednak ustawodawca skrajnie nie dopracował przepisu, przez co – pomijając zakusy do multiplikacji limitu (co nie było zamierzeniem prawodawcy) – z drugiej strony muszą rodzić się pytania o możliwość korzystania ze stawki 8,5 proc. przy najmie składnika majątku osobistego jednego z małżonków realizowanym równolegle z najmem składników majątku wspólnego, przychód z którego opodatkowany jest przez drugiego z małżonków. Przecież to ów małżonek (rozliczający najem za oboje małżonków) dysponuje limitem 200 000 zł, zatem również limitem 100 000 zł drugiego małżonka. Wywołany do tablicy resort finansów w odpowiedzi na pytanie redakcji DGP wypowiedział się w tej sprawie. [stanowisko]

Niewątpliwie jest to racjonalne wyjaśnienie, logiczne i wpisujące się w domniemane intencje prawodawcy. Problem w tym, że taki cel ustawodawcy jest niezwykle głęboko skrywany i przy całym zrozumieniu podejścia, jakie zostało zaprezentowane w odpowiedzi MF (a nawet popierając je), trudno jest uzasadnić je ponad wszelką wątpliwość treścią przepisów.

Drugą sprawą jest to, że resort finansów odniósł się jedynie do części problemu, wskazując w swojej odpowiedzi tylko na skutki po stronie małżonka dokonującego najmu prywatnego (uwzględnia on przychód z najmu składnika majątku wspólnego, badając, czy przysługuje mu jeszcze stawka 8,5 proc. czy już 12,5 proc.). Tak zostało zapisane w odpowiedzi i zdaje się to logiczne. Jak jednak uzyskiwanie przychodu przez jednego z małżonków wpływa na opodatkowanie przychodów z najmu składników majątku wspólnego: czy w takiej sytuacji następuje obniżenie limitu wspólnego i przez to wcześniejsze opodatkowanie przychodów z majątku wspólnego według stawki 12,5 proc., czy jednak stosować podział? W drugiej opcji musiałaby następować konsumpcja limitu w ramach najmu majątku wspólnego poprzez równomierne przypisywanie go do poszczególnych małżonków – jednak rozwiązanie takie zdaje się całkowicie niespójne z redakcją przepisu wskazującego na limit 200 000 zł i zastosowaniem mechanizmu opodatkowania. Prowadziłoby do stosowania przez jednego z małżonków (rozliczającego przychody z najmu wspólnego) dwóch stawek, a to zdaje się nieakceptowalne.

Problem nie występuje, gdy wszystkie uzyskiwane przychody (łącznie) nie przekraczają ani limitu 200 000 zł, ani nawet 100 000 zł.

Przykład 1

W takiej sytuacji jak opisana w przykładzie nr 1, kierując się logiką i głęboko skrywanymi intencjami ustawodawcy, do czasu zmiany przepisów (co mam nadzieję nastąpi), pozostaje opierać się na wskazaniach zawartychw odpowiedzi resortu finansów.

Kłopotliwe wyższe przychody

Schody się zaczynają, gdy wartości uzyskiwanych przychodów są wyższe i osiągają limitów normatywnych. W takiej sytuacji, w każdym miesiącu, obliczając ryczałt od najmu prywatnego składnika majątku odrębnego, małżonek, który scedował opodatkowanie przychodów z najmu składnika majątku wspólnego na współmałżonka, musi ustalić, ile „jego” limitu ten już wykorzystał, a rozliczając przychód z najmu składnika majątku wspólnego, należy chyba redukować kwotę 200 000 zł o przychody uzyskane przez drugiego małżonka.

Jak się zdaje, niezależnie od przyjętej wykładni, informacja o wysokości uzyskanych przychodów musi też iść w obie strony, a więc małżonek rozliczający przychody z najmu składnika majątku wspólnego musi uzyskać informację o wykorzystaniu limitu przez drugiego małżonka.

Przykład 2

Kolejna kwestia dotyczy tego, czy przychód z najmu składnika majątku osobistego małżonka obniża całą swoją wysokością limit? Chyba tak, co w skrajnych przypadkach pozbawi możliwości stosowania stawki 8,5 proc. przez drugiego małżonka.

Gdy są błędy

Wydaje się, że dokonanie ustalenia w zakresie wysokości uzyskanych przychodów (tj. wymiana informacji) nie powinno przysparzać większych trudności, jeżeli małżonkowie są nie tylko małżeństwem na papierze, lecz pozostają w zgodnej i harmonijnie funkcjonującej podstawowej komórce społecznej (bo przecież od momentu złożenia oświadczenia do momentu rozliczenia rocznego wiele może się wydarzyć), a najlepiej jeżeli… mają wspólną księgową. W takiej sytuacji po wykorzystaniu limitu każdego ze współmałżonków ustaje konieczność badania ww. kwestii, niestety życie pokazuje, że nawet wówczas mogą pojawić się błędy, a nawet sytuacje konfliktowe.

Przykład 3