Przy prowadzeniu działalności gospodarczej przedsiębiorcy zobowiązani są do opłacania składki zdrowotnej bez względu na formę prawną firmy czy stosowany rodzaj opodatkowania. W 2022 roku miały miejsce rewolucyjne zmiany w sposobie obliczania składki zdrowotnej, skutkiem których podatnicy uiszczają znacznie wyższą składkę w porównaniu do lat poprzednich.

W uproszczeniu można przyjąć, że składka zdrowotna stanowi niejako kolejny „podatek”, choć nadal wpłacany do ZUS-u. Przed rozpoczęciem kolejnego roku warto zatem zapoznać się z zasadami obliczania składki zdrowotnej w różnych formach opodatkowania i formach prawnych działalności, aby wybrać najbardziej optymalne finansowo rozwiązanie w skali roku!

Skala podatkowa

Skala podatkowa to podstawowa i najpopularniejsza forma opodatkowania. Pomimo stosunkowo niskiej stawki podatku dochodowego w pierwszym progu podatkowym – 12% – i 32% w drugim, stawka składki zdrowotnej jest najwyższa ze wszystkich dostępnych form opodatkowania. Będąc na skali, podatnik musi zapłacić składkę zdrowotną w wysokości 9% dochodu. W skali roku wynosi ona 9% dochodu uzyskanego od stycznia do grudnia. Dochód ten może być pomniejszony o zapłacone składki społeczne, o ile nie są one ujmowane jako koszt w KPiR. Ponadto zapłacona składka zdrowotna nie może być ujęta w kosztach lub odliczona w zaliczce na podatek, a więc nie ma wpływu na zobowiązanie z tytułu podatku dochodowego.

Przykład 1.

Pan Aleksander prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną skalą podatkową. Składki społeczne ujmuje jako koszt w KPiR. W 2022 roku uzyskał dochód w wysokości 150 000 zł. Ile wynosi roczna składka zdrowotna za 2022 rok?

Podstawą składki zdrowotnej w ujęciu rocznym jest dochód uzyskany w danym roku, czyli 150 000 zł. Oznacza to, że należna składka zdrowotna za 2022 rok wynosi 13 500 zł (150 000 zł * 9%).

Podatek liniowy

Przedsiębiorcy, którzy wybrali opodatkowanie na zasadach podatku liniowego, opłacają go od każdej zarobionej złotówki w wysokości 19% bez względu na wysokość uzyskanego dochodu (nie występują progi podatkowe). Składka zdrowotna w ujęciu rocznym, analogicznie jak w przypadku skali podatkowej, obliczana jest na podstawie dochodu uzyskanego od stycznia do grudnia. Dochód ten może być pomniejszony o uiszczone składki społeczne, o ile nie są one ujmowane jako koszt w KPiR, tworząc podstawę wymiaru składki zdrowotnej. Natomiast stawka składki zdrowotnej jest znacznie niższa i wynosi 4,9% podstawy wymiaru. Co ważne, zgodnie z art. 30c ust. 2 pkt 2 ustawy o PIT podatnik ma prawo do odliczenia zapłaconej składki zdrowotnej (za siebie i osobę współpracującą) do wysokości limitu 8700 zł w 2022 roku (10 200 zł w 2023 roku). Odliczenie to może mieć miejsce poprzez ujęcie składek zdrowotnych w kosztach lub jako bezpośrednie uwzględnienie zapłaconych składek w zaliczce na podatek dochodowy jako pomniejszenie podstawy opodatkowania.

Przykład 2.

Pan Łukasz prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym. Składki społeczne ujmuje jako koszt w KPiR. W 2022 roku uzyskał dochód w wysokości 150 000 zł. Ile wynosi roczna składka zdrowotna za 2022 rok oraz w jakiej wysokości może ona pomniejszyć podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym?

Podstawą składki zdrowotnej w ujęciu rocznym jest dochód uzyskany w danym roku, czyli 150 000 zł. Oznacza to, że należna składka zdrowotna za 2022 rok wynosi 7350 zł (150 000 zł * 4,9%). Dodatkowo cała wartość zapłaconych składek zdrowotnych w trakcie roku może pomniejszyć podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym, ponieważ nie został przekroczony limit odliczenia w wysokości 8700 zł.

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Decydując się na opodatkowanie ryczałtem, podatnicy opłacają również zryczałtowaną wysokość składki zdrowotnej. Zgodnie z art. 81 ust. 2e ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych występują trzy progi przychodu, od których uzależniona jest podstawa wymiaru składki zdrowotnej:

  • 60 000 zł – do wysokości którego składka zdrowotna obliczana jest jako iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
  • powyżej 60 000 zł i poniżej 300 000 zł – w przedziale w którym składka zdrowotna obliczana jest jako iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,
  • 300 000 zł – powyżej którego składka zdrowotna obliczana jest jako iloczyn liczby miesięcy w roku kalendarzowym podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i kwoty odpowiadającej 180% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia

– przez „przeciętne miesięczne wynagrodzenie” należy rozumieć przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszane przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. W 2022 roku wynosiło ono 6221,04 zł. Przed weryfikacją, w jakim progu podstawy wymiaru podatnik się znalazł, uzyskany przychód może być pomniejszony o zapłacone składki społeczne.

Przekraczając próg przychodu w trakcie roku, podatnik zaczyna płacić składkę zdrowotną właściwą dla progu kolejnego. Nie koryguje rozliczeń za poprzednie miesiące – kiedy uiszczał składkę z progu niższego. Na koniec roku, w zależności od tego, w którym progu przychodu w skali roku będzie się znajdował, dopłaci różnicę między aktualną wysokością składki zdrowotnej a miesiącami, w których składka była mniejsza.

W przypadku ryczałtu składka zdrowotna wynosi 9% podstawy wymiaru. W 2022 roku progi składki zdrowotnej na ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych kształtują się następująco:

Wysokość rocznego przychodu Wysokość rocznej składki zdrowotnej
do 60 000 zł 4031,28 zł (9% * 60% * 6221,04 zł * 12 miesięcy)
powyżej 60 000 zł i do 300 000 zł 6718,68 zł (9% * 6221,04 zł * 12 miesięcy)
powyżej 300 000 zł 12 093,72 zł (9% * 180% * 6221,04 zł * 12 miesięcy)

Przykład 3.

Pan Marek prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną ryczałtem. W 2022 roku uzyskał przychód w wysokości 150 000 zł. Ile wynosi roczna składka zdrowotna za 2022 rok?

Uzyskanie przychodu w wysokości 150 000 zł w skali roku oznacza, że pan Marek ma obowiązek zapłaty rocznej składki zdrowotnej w kwocie 6718,68 zł. Jeżeli w trakcie roku uiszczał składki z niższego progu, to musi dopłacić różnicę pomiędzy sumą wpłaconych składek za 2022 rok a kwotą należnej rocznej składki zdrowotnej.

Zgodnie z art. 11 ust. 1a ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne zapłacone składki zdrowotne za podatnika oraz osoby współpracujące mogą zostać odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym do limitu 50% kwoty zapłaconych składek.

Z racji tego, że wysokość składki zdrowotnej zazwyczaj zmienia się w trakcie roku (ze względu na zmianę przedziału wysokości przychodów) warto postawić na system, który dokonuje niezbędnych obliczeń automatycznie. System wFirma dla Biur Rachunkowych posiada narzędzia, które automatycznie wyliczają składkę zdrowotną na podstawie danych znajdujących się w ewidencjach. Co więcej, deklaracje ZUS DRA wszystkich klientów można wygenerować i wysłać jednym kliknięciem do ZUS.

Karta podatkowa

Przedsiębiorca rozliczający się na zasadach karty podatkowej ma najprostszy schemat wyliczenia składki zdrowotnej. W tej formie opodatkowania podstawę składki zdrowotnej stanowi kwota minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku kalendarzowym. W 2022 roku minimalne wynagrodzenie wynosi 3010 zł, czyli składka zdrowotna równa jest kwocie 270,90 zł (3010 zł * 9%), co w ujęciu rocznym wynosi 3250,80 zł (270,90 zł * 12 miesięcy).

Wspólnicy i akcjonariusze spółek

Decydując się na prowadzenie spółki kapitałowej, podatnik może zaoszczędzić na składce zdrowotnej, ponieważ bez względu na wypracowany dochód opłaca jej stałą wartość. Składkę zdrowotną w wysokości 9%, naliczoną od podstawy stanowiącej 100% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, opłaca:

  • wspólnik spółki komandytowej (komandytariusz lub komplementariusz);
  • właściciel jednoosobowej spółki z o.o.;
  • akcjonariusz prostej spółki akcyjnej;
  • komplementariusz spółki komandytowo-akcyjnej (od 2023 roku).

Oznacza to, że w 2022 roku wysokość składki zdrowotnej dla tych podmiotów w skali roku wynosi 6718,68 zł (9% * 6221,04 zł * 12 miesięcy).

Decydując się na założenie spółki z o.o., która będzie miała co najmniej dwóch wspólników, nie wystąpi obowiązek zapłaty składki zdrowotnej (nawet w formie zryczałtowanej). Ważne, aby np. w dwuosobowej spółce z o.o. jeden ze wspólników nie był tzw. „wspólnikiem iluzorycznym”, co ma miejsce m.in. przy podziale udziałów w stosunku 99% i 1%. Taka spółka traktowana jest przez ZUS jako spółka jednoosobowa, a więc podlega składce zdrowotnej (wyrok SN z 3 lipca 2019 roku w sprawie o sygn. akt II UK 24/18).

Podsumowanie

Porównanie wysokości składki zdrowotnej w opisanych powyżej formach opodatkowania czy formie prawnej prowadzonej działalności w przypadku uzyskania dochodu (przychodu na ryczałcie) w kwocie 150 000 zł przedstawia tabela:

Forma opodatkowania / forma prawna działalności Wysokość rocznej składki zdrowotnej za 2022 rok
skala podatkowa 13 500 zł
podatek liniowy 7 350 zł
ryczałt od przychodów ewidencjonowanych 6 718,68 zł
karta podatkowa 3 250,80 zł
spółki: komandytowa, jednoosobowa spółka z o.o., spółka akcyjna 6 718,68 zł

Zestawienie pokazuje, że podatnicy opodatkowani skalą podatkową opłacają najwyższą składkę zdrowotną; najniższą uiszczają kartowicze, jednak od 2022 roku nie ma możliwości wyboru tej formy opodatkowania (można korzystać z niej wyłącznie na zasadzie kontynuacji). Jeżeli podatnik nie zamierza prowadzić inwestycji, a więc nie ponosi wysokich kosztów, to opłacalną opcją będzie dla niego ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. W sytuacji natomiast gdy przedsiębiorstwo uzyskuje wysokie dochody, warto wziąć pod uwagę możliwość założenia spółki kapitałowej, w ramach której składka zdrowotna nie jest uzależniona od dochodu i jest wartością stałą, lub założenie wieloosobowej spółki z o.o., w ramach której nie występuje obowiązek zapłaty składki zdrowotnej.