Księgowi, wykonując nieuprawnione czynności doradztwa podatkowego, narażają siebie i swoich klientów na olbrzymie ryzyko finansowe związane z możliwym popełnionym błędem. Ubezpieczenie OC, które mają np. biura rachunkowe, nie pokrywa swoim zakresem czynności doradztwa podatkowego - mówi prof. Adam Mariański, przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych.

DGP
Duże poruszenie w środowisku księgowych wywołały ostatnie działania Krajowej Izby Doradców Podatkowych. Do 1 grudnia złożyli państwo 110 zawiadomień do prokuratury w związku z nieuprawnionym wykonywaniem doradztwa podatkowego m.in. przez księgowych i biura rachunkowe. O co tu chodzi? Jakie jest źródło tego konfliktu?
Nie ma tu żadnego konfliktu, sprawa została niepotrzebnie wyolbrzymiona przez media szukające sensacji oraz niektóre osoby, które nie zapoznały się z oficjalnym stanowiskiem Krajowej Izby Doradców Podatkowych (KIDP) w tej sprawie. Nie było naszym zamiarem negować rzetelność wykonywania zawodu przez księgowych, biura rachunkowe czy też firmy konsultingowe. Nasze zawiadomienia dotyczą jedynie nagminnego łamania prawa przez podmioty, które oferują swoim klientom doradztwo podatkowe, nie mając do tego uprawnień. Należy podkreślić, że jest to ułamek firm zajmujących się wsparciem dla przedsiębiorców. Ponadto trzeba pamiętać, że zgodnie z ustawą z 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 130) doradztwo w zakresie podatków to czynność zarezerwowana dla doradców podatkowych oraz niektórych innych zawodów, takich jak radca prawny, adwokat czy biegły rewident. Niestety obserwujemy, że coraz częściej takie usługi oferują też niektóre firmy, który nie mają odpowiednich uprawnień albo nie współpracują z doradcą podatkowym. A nieuprawnione doradztwo podatkowe jest przestępstwem zagrożonym karą do 50 tys. zł grzywny. Należy przy tym podkreślić, że to przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Czyli jeśli KIDP ma podejrzenie popełnienia przestępstwa, to musi dokonać zgłoszenia, inaczej sami narazimy się na odpowiedzialność prawną.
Wyjaśnijmy, kiedy następuje takie przekroczenie uprawnień?
Wtedy, gdy nie mając uprawnień doradcy podatkowego bądź nie będąc spółką doradztwa podatkowego, dany podmiot wykracza poza uprawnienia przewidziane przez ustawę o rachunkowości i wykonuje czynności zarezerwowane dla doradców. Wystarczy sięgnąć do ustawy o rachunkowości. Zgodnie z art. 4 ust. 3 w związku z art. 76a tej ustawy usługowe prowadzenie ksiąg rachunkowych polega na świadczeniu usług w zakresie: prowadzenia, na podstawie dowodów księgowych, ksiąg rachunkowych, ujmujących zapisy zdarzeń w porządku chronologicznym i systematycznym; okresowego ustalania lub sprawdzania drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów; wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego; sporządzania sprawozdań finansowych; gromadzenia i przechowywania dowodów księgowych oraz pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą.
Jeśli ktoś ma wątpliwości, co może, a czego nie księgowy, to powinien zapoznać się z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego w tej sprawie z 22 maja 2007 r. (sygn. akt K 42/05). W orzeczeniu tym TK stwierdził jednoznacznie: „należy podkreślić, że pomoc, jaką mogą świadczyć podmioty uprawnione do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, ma bardzo wąski, ściśle określony przez UoDP zakres, ograniczony do pomocy w prowadzeniu ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz pomocy w sporządzaniu zeznań i deklaracji. Nie jest to zatem pomoc, o której mowa w art. 2 ust. 1 pkt 1 UoDP, polegająca na udzielaniu porad, opinii i wyjaśnień z zakresu obowiązków podatkowych, która na zasadzie wyłączności została zastrzeżona dla osób wykonujących zawody zaufania publicznego, w tym doradców podatkowych”.
W praktyce oznacza to, że księgowy może prowadzić księgi, ale nie może doradzić korzystniejszej formy opodatkowania, przeprowadzić analizy podatkowej, dokonać przekształcenia podatkowego firmy, pomagać w uzyskaniu zwrotu nadpłaconego podatku VAT czy wspierać klienta w minimalizowaniu ryzyka podatkowego.
Czy np. jeśli klient zapyta o wybór najkorzystniejszej formy opodatkowania albo jakie obowiązki nałożyło JPK, to odpowiedź jest równoznaczna ze świadczeniem doradztwa podatkowego?
Mamy tu dwie czynności o różnym charakterze. Analiza podatkowa i wskazanie klientowi najkorzystniejszej formy opodatkowania to czynność doradztwa podatkowego i księgowy nie ma prawa tego robić. Poinformowanie klienta o nowych obowiązkach związanych z prowadzeniem ksiąg mieści się w zakresie usług księgowych. Inny przykład: jeśli księgowy poinformuje klienta, jaka jest stawka amortyzacji maszyn, które klient właśnie kupił do firmy, to nie przekracza w tym momencie swoich uprawnień. Ale czasem jest tak, że przychodzi ktoś do księgowego i mówi: „Pomóż mi zaplanować biznes od strony podatkowej, żeby było jak najkorzystniej” – i to jest to doradztwo podatkowe.
Należy przy tym podkreślić, że wykonując nieuprawnione czynności doradztwa podatkowego, księgowi narażają siebie i swoich klientów na olbrzymie ryzyko finansowe związane z możliwym popełnionym błędem. Ubezpieczenie OC, które mają np. biura rachunkowe, nie pokrywa swoim zakresem czynności doradztwa podatkowego. A błędy zdarzają się każdemu. Jeśli jednak klient poniesie w wyniku takiego nieuprawnionego działania ze strony biura rachunkowego stratę w wysokości kilku milionów złotych, to ubezpieczyciel biura rachunkowego odeśle go z kwitkiem – i cała odpowiedzialność spadnie wyłącznie na osobę, która doradziła dane rozwiązanie.
Jakie więc czynności wykonywane przez inne podmioty są dopuszczalne na gruncie ustawy o doradztwie podatkowym?
Ustawodawca dopuszcza wykonywanie przez podmioty inne niż uprawnione do doradztwa podatkowego dwóch rodzajów czynności. Chodzi o prowadzenie ksiąg rachunkowych i podatkowych oraz innych ewidencji do celów podatkowych, a także sporządzenie zeznań i deklaracji podatkowych. W powyższych zakresach mogą one również udzielać pomocy. Przy czym trzeba podkreślić, że Trybunał Konstytucyjny we wspomnianym wyroku z 22 maja 2007 r., badając konstytucyjność zmian ustawy o doradztwie podatkowym, wyraźnie wskazał, że udzielanie pomocy należy rozumieć w wąskim zakresie i nie może oznaczać to wkraczania w kompetencje doradców podatkowych i innych uprawnionych podmiotów. Takie stanowisko wyraziło również Ministerstwo Finansów w interpretacji ogólnej z 9 kwietnia 2015 r., podkreślając, że prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz sporządzanie deklaracji nie polega na doradzaniu klientom i dlatego może korzystać ze zwolnienia w podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 10; ost.zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1747).
Kogo dotyczyły zawiadomienia, które KIDP złożyła do prokuratury?
Firm i osób, które wprost oferują swoim klientom nieuprawnione usługi doradztwa podatkowego. To podmioty, które mają w swojej ofercie skierowanej do klientów takie czynności jak: optymalizacja podatkowa, analiza podatkowa, doradztwo w zakresie wyboru najbardziej odpowiedniej formy opodatkowania dla osób fizycznych i prawnych, porady podatkowe w zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz osób prawnych, doradztwo w zakresie podatku od towarów i usług, okresowe przeglądy podatkowe, sporządzanie opinii oraz interpretacji przepisów, sporządzanie wniosków mających na celu wydanie indywidualnych interpretacji podatkowych, zaskarżanie decyzji podatkowych, identyfikacja ryzyka podatkowego (występującego podczas prowadzenia działalności gospodarczej), wsparcie w minimalizowaniu ryzyk i obciążeń podatkowych, obsługa postępowań podatkowych, obsługa postępowań sądowych w sprawach podatkowych, przeprowadzanie audytów podatkowych i finansowych, doradztwo w zakresie cen transferowych, stałe usługi doradztwa podatkowego w ramach abonamentów, planowanie podatkowe, pomoc w odzyskaniu podatku VAT zapłaconego na terenie UE czy przekształcenia podatkowe firm. Każdy z przypadków został przez nas starannie zweryfikowany, żeby się upewnić, czy dana firma lub osoba ma stosowne uprawnienia, czy też nie. Do prokuratury kierujemy sprawy dobrze przez nas udokumentowane i nie budzące żadnych wątpliwości.
Czy jeżeli biuro współpracuje z doradcą podatkowym, to przejdzie pomyślnie proces weryfikacji przed skierowaniem do prokuratury zawiadomienia o nieuprawnionym świadczeniu usług doradztwa podatkowego?
Jeśli biuro rachunkowe współpracuje z zewnętrznym doradcą podatkowym, do którego przekierowuje swoich klientów, to jest to działanie jak najbardziej poprawne. Wtedy jednak nie może samo sprzedawać i oferować usług doradczych. W ofercie takiej firmy powinna znaleźć się przejrzysta informacja na ten temat, najlepiej ze wskazaniem, z którym konkretnie doradcą podatkowym współpracuje. Należy podkreślić, że współpraca na linii doradca podatkowy – biuro rachunkowe jest najbardziej pożądana i zapewnia klientowi pełną obsługę, zarówno księgową, jak i w zakresie doradztwa podatkowego. Zresztą nasza współpraca z tysiącami biur układa się bardzo dobrze.
Na marginesie tych dyskusji pojawił się postulat o ponowne uregulowanie zawodu księgowego oraz zmiany w ustawie o doradztwie podatkowym. Jakie jest państwa stanowisko w tych kwestiach? Jakie są dalsze plany KIDP?
Jesteśmy zawsze otwarci na dyskusję, ale raz jeszcze pragniemy podkreślić, że nierzetelne podmioty, oferujące nieuprawnione usługi doradcze, szkodzą zarówno księgowym, jak i doradcom. Niebawem przygotujemy materiały informacyjne, które pomogą księgowym zrozumieć, w jakich obszarach zaczyna się doradztwo podatkowe. Nie widzimy potrzeby i nie popieramy ponownego uregulowania zawodu księgowego. Wśród księgowych są setki osób dobrze znających się na prawie podatkowym, spotykamy je na naszych kursach przygotowujących do egzaminu na doradcę podatkowego. Nasz zawód jest otwarty. Księgowi zajmujący się prawem podatkowym, którzy chcą doradzać klientom, z łatwością potwierdzą swoje kompetencje egzaminem i uzyskają uprawnienia doradcy podatkowego, a ich biznes na pewno na tym skorzysta. Cieszy mnie, że w ostatnich latach setki takich osób stały się członkami naszego samorządu zawodowego.